Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği “Otomotiv Sanayii” Prof.Dr. Ercan TEZER 07.Kasım.2008 Ankara OSD Genel Sekreteri TISK Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin Uygulama Sorunları ve Çözüm Önerileri Semineri

Dünyada Otomotiv Sanayii ve Türkiye- 2007 (x 1.000 Adet) AB İçinde Türkiye Toplam Üretim 6 Otobüs Üretimi 1 HTA Üretimi 2 Kamyon Üretimi 6 Otomobil 9 2 Milyon / 2012 1.1 Milyon / 2007

Üretimde İhracatın Payı Üretim İçinde İhracatın Payı % 75 e Ulaştı X 1.000 Üretimde İhracatın Payı Toplam Üretim % 75 Otomobil Üretimi % 80 % Otomotiv İhracatı Son 5 Yılda 4 Katı Artarak, 7 incilikten 1 inciliğe Yükseldi Gelişen Aksam Parça İhracatı Bu Artışı Tetikledi Aksam ve Parça Üretiminin Araç İhracatına Katkısı Katkısı Arttı 3

Vizyon ve Hedefler Otomotiv Sanayinin Vizyonu “Türk Otomotiv Sanayii, Yüksek Katma Değer Yaratan ve Avrupa Birliği İçindeki En Gelişmiş, Rekabetçi Bir Üretim ve ArGe Merkezi” Olmaktır

Araçlarda Geleceğin Beklentileri Çevre Hava Kirliliği (Hafif Araç Yapısı/Daha Az Tüketim/Yeni Yakıtlar) Gürültü Hurda Yönetimi Temiz Fabrikalar (Daha Az Su ve Enerji/Atık Yönetimi) Güvenlik (Güvenlik Sistemlerinin Yaygınlaştırılması) Yolcu Yaya Kalite Daha Az Arıza Daha Düşük İşletme Maliyeti Daha Uzun Ömür Pazarda Daha Uygun Fiyat

Otomotiv Sanayii ve Çevre Üretim Aşamasındaki Etkiler Atmosferik Emisyonlar, Katı ve Sıvı Atıklar, Atık Sular Motorlu Araçların Kullanımda Etkiler Egzoz Emisyonu ve CO2 , Gürültü, Servis - Bakım Atıkları Kullanım Ömrünü Tamamlamış Araçların Etkileri ELV (End of Life Vehicle - Ömrünü Tamamlamış Araçlar) Çevresel Etkilerin En Aza İndirilmesi Amacıyla Çevre Yönetimi Sistemi Uygulanmakta ve Atık Azaltma Çalışmaları Yapılmaktadır

Üretim Aşamasından Kaynaklanan Atık Azaltma Çalışmaları-I Arıtma Tesisi Proses İyileştirmesi Proses İyileştirmesi İle Atık Yağ Miktarında Ve Enerji Tüketimde Azalma Sağlanmıştır. Türkiye’de Proseste Güneş Enerjisinin Kullanıldığı İlk Çalışmalardan Birisi De Ford Oto”san İnönü Tesislerinde Gerçekleştirilmiştir. Boya Çamurları Boya Çamuru Süzülerek Su Miktarı Azaltılmakta, Sular Arıtma Tesisine Alınmaktadır. Arıtma Ve Boya Çamuru Kurutma Sistemi İle Çamur Miktarlarının Yaklaşık % 40 Azaltılmaktadır. Wax Atıkları Waxdan (Cire) Daha Düşük Isılarda Çalışabilen Ürünlere Geçiş Yapılarak Enerji Maliyetleri Azaltılmakta, Operatör Eğitimi İle Yaklaşık % 40 Azaltılan Atıkların, Geri Kazanım Tesisi Kurularak Atık Miktarının En Aza İndirilmesi Planlanmaktadır Solvent Atıkları Geri Kazanım Sistemlerinde Destile Edilerek Yeniden Kullanılmasıyla, Atık Solvent Miktarı Yaklaşık % 30 Azaltılmaktadır.

Üretim Aşamasından Kaynaklanan Atık Azaltma Çalışmaları-II Atık Mastikler Boya Prosesinde Araca Uygulanan Mastikten Çıkan Pürj Atıklar Ayrı Toplanarak Filtre Edilmekte Ve Tekrar Ürünün İçine Katılarak Prosesde Kullanıma Dahil Edilmektedir. Kaporta Prosesinde Kullanılan Mastiklerin Ambalaj Şeklinde Değişiklik Yapılmış, Atık Mastik % 20 Ve Atık Ambalaj %10 Azaltılmıştır. Kontamine Atık Miktarı Kontamine Olmuş Güderilerin Ve Hava Filtrelerin Yıkanarak Kullanılması İle % 90, Fikstür Temizliğinde Hava Üflemesi Kullanılması İle Atık Yağ Tasarrufu % 50 ve Eldiven Tüketimini Kontrol Altına Alarak, Atık Bez Kullanımı Yerine Parça Bez Kullanımına Geçilmesi İle Kontamine Atık Azaltması Sağlanmıştır Boyahane Prosesi İyileştirmesi Boyahane Proseslerinde Su Bazlı Boyaya Geçiş İle Hava Kirliliği Azaltılmıştır

Üretim Aşamasından Kaynaklanan Atık Azaltma Çalışmaları-III Metalik Atıklar İmalat Hatalarından Çıkan Pik-çelik Malzemeler : Operatörlere Sürekli Eğitimler Verilmek Ve Prosesde Ergonomi, İş Güvenliği Ve Çalışma Koşullarını İyileştirmek Kaydı İle Metal Atık Malzemenin Yaklaşık %30 Azaltılmıştır Presleme Operasyonundan Çıkan Pres Atıkları : Kalıplarda Yapılan İyileştirmeler, Gelen Ambalajlarda Yapılan İyileştirmeler Ve Operatörlere Verilen Eğitimlerle Pres Operasyonundan Çıkan Atık Miktarı %25 Azaltılmıştır.

Üretim Aşamasından Kaynaklanan Atık Azaltma Çalışmaları-IV Talaşlı İmalattan Çıkan Talaş Atıklarında Yağın Azaltılması Motor, Vites Kutusu Ve Şasi Üretiminden Çıkan Talaş Atıklarının İlk Yağ Süzülmesi Yapılarak Süzülen Yağın Tekrar Tezgaha Verilmektedir. Talaşlar Atık Sahasında Önce Santrifüj Ve Daha Sonra Da Briketleme İşlemleri İle Yağından Tamamen Arındırılmaktadır Örneğin; Oyak Renault Fabrikasında Yeni Kurulan Dizel Motor Tesisinde Prosesin Bir Parçası Olarak Projelendirilen Ultra Filtrasyon Tesisi İle Prosesde Kullanılan Yağın Sürekli Olarak Arıtılarak Yeniden Kullanımı Sağlanmaktadır. Atık Yağ Sadece 3 Yılda Bir Çıkacaktır Kontamine Tenekeler Tehlikeli Atık Kategorisine Giren Kontamine Teneke Miktarları, Kimyasal Maddelerin, Geri Kazanımı Daha Kolay Olan Büyük Varillerde Gelmesi Sağlanarak, Azaltmış Bulunulmaktadır

Üretim Aşamasından Kaynaklanan Atık Azaltma Çalışmaları-V Ambalaj Atıkları Son Yıllarda Yapılmaya Başlanan Dayanıklı Ambalaj Yatırımları Sayesinde Araç Başına Düşen Ambalaj Atığı Miktarı Yaklaşık % 65 Azaltılarak, Minimum Ambalaj Atığı Olması Hedeflenmektedir. Atık Ayrıştırması İçin Saha Düzenlemelerinin Yenilenmesi Ve Kişilerin Bu Konuda Bilinçlendirilme Çalışmaları Da Atık Miktarlarının Azaltmasına Destek Olan Çalışmalar Arasında Yer Almaktadır Atık Su Alıcı Ortama Verilen Arıtılmış Atık Su Miktarının Azaltması İçin, Bahçe Sulama Amaçlı Geri Kazanım Yapılmaktadır Mevcut Proseslerde İse Her Bir Tezgahtaki Banyo Suyu Portatif Bir Arıtım Cihazı İle Arıtılarak Yeniden Tezgaha Geri Verilmektedir. Bu Şekilde Hem Banyo Kimyasalı Tüketim Miktarı Azaltılmakta Hem De Atık Yağ Miktarı Azaltılmaktadır

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin Uygulama Sorunları-”Mali Boyut” Satın Alınan Her Türlü Malın Fiyatı İçerisinde Ambalaj Maliyeti De Dahildir. Ürünlerin Kullanım Amacıyla Ambalajlarından Çıkarılmasını Takiben Kalan Ambalajların Bir İşletmede Yol Aldığı Aşamalar: Bant Kenarından Toplama  Atık Sahasına Taşıma  Düzenli İstifleme Ve Paketleme (Kompakt Hale Getirme) Kamyonlara Yükleme Süreçteki Maliyet, Büyük Ölçekli Firmada Yıllık Olarak Yaklaşık 950.000 € Dur Bu Ürünlerin Geri Kazanım Firmalarına Satışından Elde Edilebilecek Yıllık Kazanç 550.000 € Dolayındadır Sahasında Yönetmeliklere Uygun İşlem Yapan Firmalar, Bu Ürünlerin Satışından Ancak Giderlerin Bir Kısmını Karşılayabilmektedir Bu Yönetmeliğin Yürürlüğe Girmesi İle Bu Katkı da Kaldırılmıştır

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin Uygulama Sorunları-”Sosyal Boyut” Yönetmeliğin Madde 8 Ç Bendine Göre İl, İlçe Ve İlk Kademe Belediyeleri: “Sözleşme Yaptığı Lisanslı/Geçici Çalışma İzinli İşletme Veya İşletmeler Tarafından Yürütülen Kaynakta Ayrı Toplama Çalışmalarını Toplama Aracı, Personel, Ekipman Yerleştirme Ve Benzeri İdari Ve Teknik Konularda Destekler” Belediyelerin Bu Hizmeti Verebilecek Donanım Ve Elemanı Temin Etmesi Problemi Çözüme Ulaştırmayacaktır İşletmelerde Ambalaj Atıkları İle Birlikte Diğer Üretim Atıklarının Yönetildiği Sahalarda Taşeron Firma İle Belediye’lerin Yetkilendirdiği Kuruluş Elemanları İşletmelerde İş Huzurunun Bozulmasına Neden Olmaktadır

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin Uygulama Sorunları-”Diğerleri” Özel Teşebbüsler İle Yapılan Sözleşmelerin Fesih Edilmek Zorunda Kalınması Sahadaki Atıkların Yönetimine İlişkin Tüm Atıkların Miktarları Ve İşçiliklerine Yönelik Yapılmış Olan Uzun Vadeli (2–3 Yıl Süreli) Kontratlar Tek Taraflı Olarak Feshedilerek Diğer Taraftaki Firmalar Mağdur Edilmiştir. İşletmelerin Ürünü Alırken Bedelini Ödemiş Oldukları Ambalaja İlişkin Mülkiyet Hakkının Elinden Alınmış Olması Bu Uygulama İle 2709 Sayılı Ve 1982 Tarihli T.C. Anayasasının 35. Maddesinde Yer Alan Mülkiyet Hakkı İhlal Edilmektedir Teknik Alt Yapı Eksikliği Belediyelerin Ambalaj Atıklarını Ayrı Toplayabilmesi Açısından Çeşitli Araçları Ve İş Gücünü Oluşturabilmesi Uygulamasından Elde Edilecek Gelir, Verilecek Hizmetin Giderlerinden Çok Daha Fazladır Sanayi Tesislerinin, Kendi İşletme Temposuna Ve Kurallarına Uyumlu Olmayan Veya Adli Problemlerle Karşılaşılabilme İhtimali Olan Firmalarla Çalışmak Zorunda Bırakılması Da Hiçbir Hukuki Düzenlemeye Uygun Değildir. Bu Veya Benzeri Uygulama Hiçbir AB Üyesi Ülkede Mevcut Değildir.

Sonuçlar Anayasa’nın Sağlık Hizmetleri Ve Çevrenin Korunmasına İlişkin Maddesi Herkesin, Sağlıklı Ve Dengeli Bir Çevrede Yaşama Hakkına Sahip Olduğunu; Çevreyi Geliştirmek, Çevre Sağlığını Korumak Ve Çevre Kirlenmesini Önlemenin Devletin Ve Vatandaşların Ödevi Olduğunu Belirtmektedir Yasalar, Devletin Bu Ödevini Yerine Getirirken Özel Kurum Ve Kuruluşlara Mali Bir Yükümlülük Getirileceğini Öngörmemektedir Ulusal Ve Uluslar Arası Çevre Kanun Ve Yönetmeliklerinin Temel Esası; Atıkların Kaynakta Ayrıştırılarak Toplanması, Mümkünse Yeniden Kullanılması, Başka Amaçlarla Değerlendirmek Üzere Geri Kazanılması Ve Uygun Koşullarda Çevreye Zarar Vermeden Bertaraf Edilmesine Dayanmaktadır Bütün Bu Kapsamda Yer Alan Tüm İşlemlerin, Kayıt Ve Kontrol Altında Tutulması Da Önem Taşımaktadır

Öneriler Belediyelere Bu Kapsamda Gelir Sağlanması Amacıyla, Belediyelerle Sözleşme Yapan Lisanslı Firma Sayısının Arttırılması, Çalışılacak Olan Yetkili Firmaların Sanayi Tesislerince Tercih Edilmesinin Sağlanması Ambalaj Atıklarını Tesislerin Koşullarına Ve Temposuna Uygun Olarak Sahada Ayrıştırılması, Taşınması, Paketlenmesi Ve Kamyonlara Yüklenmesi İle İlgili Giderlerin Karşılanması Gerekmektedir

Öneriler RG: 30.07.2004 / 25538 “Ambalaj Ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” İle Atık Yönetim Planına Sahip Bulunan Şirketlerimiz, Ambalaj Atıklarını, Bakanlıktan Lisans Almış Firmalara Bedel Karşılığında Teslim Etmekteydi RG: 24.06.2007 / 26562 “Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliği” İle İse Atıkların, 26. Madde’nin 1. Ve 4. Bentlerine Göre Her Türlü İşleminin Şirketlerimiz Tarafından Gerçekleştirilerek, Belediyelerin Anlaşma Yaptıkları Firmalara, 5. Madde’nin D Bendine Göre Bedelsiz Teslimi Söz Konusudur Yönetmeliğin Tanımlar, Genel İlkeler, Piyasaya Sürenlerin Yükümlülükleri, Ambalaj Atıklarının Kaynağında Ayrı Biriktirilmesi, Ambalaj Atıklarının Ayrı Toplanma Zorunluluğuna İlişkin Maddelerinin Yukarıda Belirtilen Sorunlara Çözüm Getirir Şekilde Tekrar Düzenlenmesi Gerekmektedir

Öneriler Ekonomik Bir Değeri Bulunan Ve Mülkiyet Hakkı Kapsamına Giren Ambalaj Atıklarının “Bedelsiz Olarak” Verilmesi, Mülkiyet Hakkının Özüne Doğrudan Müdahaleyi İçermektedir. Aynı Zamanda “Piyasaya Süren” Olan Sanayiciler, Piyasaya Sürdükleri Ambalaj Atıklarının Toplanması, Ayrıştırılması Ve Geri Dönüşümü İçin De Yüksek Bedeller Ödemektedir. Sorunun Çözümü İçin: Sanayicilerin Ambalaj Atıklarını Eskiden Olduğu Gibi Kendi Belirleyecekleri Lisanslı Toplama-ayırma Tesislerine, Kendi Belirleyecekleri Bedeller Üzerinden Vermelerinin Sağlanması Gerekmektedir. Belediyelerin Asli Görevi İse Ambalaj Atıklarını Yönetemeyen Ev, Okul, Küçük İşyeri, Alışveriş Merkezleri Gibi Kaynaklardan Bu Atıkların Toplanarak Geri Dönüşümünün Sağlanması Olmalıdır.

İlgilerinize Teşekkür Ederiz INTERNET http://www.osd.org.tr e-MAIL osd@osd.org.tr