Biyolojik Çeşitliliğin Orman Amenajman Planlarına Entegrasyonu Önerilen Yaklaşım ve Yöntem

Biyolojik Çeşitliliğin Öğeleri Biyolojik çeşitliliğin bileşenleri Tür Çeşitliliği Ekosistem Çeşitliliği Ekolojik ve Evrimsel Süreçler Hedef türler Orman Dereboyu Yüksek dağ Doğal yaşlı ormanlar Kalıntı türler Relikt ekosistemler Biyoloik çeşitlilik tüm dünyada azalıyor. Bu azalma karasal ortamda en fazla ormanlarda gerçekleşiyor, çünkü hem biyolojik çeşitliliğin %70e yakın kısmı ormanlarda hem de azalmadan sorumlu olan insani faktörler en çok ormanlar üzerinde yoğunlaşmış durumda. (Mehmet beyin de sabah değindiği gibi, bu azalmanın önüne geçebilmek için OGM on yıla yakındır kolları sıvamış, değerli Türkiye ormanlarında biyolojik çeşitliliği korumak için çalışmalara başlamış. Bu çalışmaların en güncel aşaması olarak Can Bilgin hocanın aktardığı Kaçkar çalışması yer alıyor) Biyolojik çeşitliliğin azalması karşısında alınması gereken önlemler ve yaklaşımları daha basit bir şekilde açıklamak için bu kış günlerinde hepimizin birebir yaşamakta olduğu bir duruma göndermeler yapacağım. Biyolojik çeşitliliğin azalmasını kışın havaların soğumasına benzetiyorum. Kış mevsimi gelince evimiz soğuyor, aynı biyolojik çeşitliliğin yok oluşu rüzgarlarının esmeye başladığı 20. yüzyıl gibi. Isının evimizden kayboluşu gibi biyolojik çeşitlilik de dünyamızdan kayboluyor. Kışın havaların soğumasıyla ve evimizi sıcak tutabilmenin yollarını arıyoruz. Burada en çabuk, en az masraflı, en az çaba gerektiren ama buna karşın çok etkili olacak noktalara yoğunlaşıyoruz. Örneğin kapılara pencerelere sünger çekiyoruz, kaloriferlerin havasını alıyoruz, perdeleri örtülü tutuyoruz. Ormanlardaki biyolojik çeşitliliğin yokolmasını önlemek, azaltmak için de benzer şekilde ilk akla gelen, az bir bütçe ve kapasite gerektiren ama etkili sonuçlar verecek yöntemler var. Burada türler bu etkili sistemin ana unsurları oluyorlar. Biyolojik çeşitlilik birçok farklı komponente sahip genetik, tür, ekosistem çeşitliliği, ekolojik evrimsel süreçler. Ve bunların tümü de kuracağımız etkili sistemin bileşenleri olabilirler. Nitekim Kaçkar projesinde böyle oldu. Evimiz gibi küçük ölçekli bir alandaki ısı kaybını önlemek için daha kapsamlı şeyler yapılabilir: pencereler pimaoen yapılır, duvarlara yalıtıcı kaplamlar konur, çatı değiştirilir, ısınma sistemi ekonomik hale geitirilebilir gibi. Ancak bu işlemler çok yüksek bütçeli, zaman ve kapasite gerektiren işlemlerdir: bir ev ölçeğinde belki uygulanabilirler ama bir şehir için etkili olabilecek yaygın, hızlı ve belirli bütçelerdeki çözümler için kullanılabilir yöntemler değildirler. Kaçkardaki Yusufeli şefliği de evimiz gibi küçük ölçkeli bir alan olduğundan gerekli kaynak ve zaman ayrılarak biyolojik çeşitliliğin tüm bileşenleri dikkate alınmıştır. Ancak entegrasyon projesinin ölçeği olan Türkiye için bu kapsamda bir çalışma planlamak yapıalbilirliği sıfıra indirmek demektir. Bu yüzden biz bu projemizde biyolojik çeşitlilik kaybının ana konusu olan türlere yoğunlaştık.

Entegrasyon Yaklaşımı Proje Safhası (Tüm Türkiye) Amenajman Safhası (İşletme Müd.) Proje Çalışmaları Proje Çıktıları Amenajman Çalışmaları Çıktılar 1. Hedef türlerin belirlenmesi İşletme Müd. Hedef Tür Listeleri 1. Hedef Tür Envanteri Hedef Tür Öncelikli Alanları 2. Hedef tür envanterleri için yöntemlerin belirlenmesi 2. Tür Dağılımı Modellemesi tümüyle deiğştir, konuştuğumuz gibi baistlşetir, çıktılqrq ne yapılacağını da ekle Orman amenajmanı planlamasını “fonksiyonel orman envanteri” olarak özetleyebiliriz sanırım.ü Yeşil (proje çalışmalrı) ve turuncu (sonraki çalılmalr) kısımlarının ayrımlarını netleştir (alta renkli kutu ve ayır. Turuncu kısımın işletme müdürlüğü ölçeğinde olduğu yeşilin ülke ölçeğinde olduğu… yeşil ve turuncu kısımlar iki ayrı slayt olsun. Hedef Tür Envanter Yöntemleri ve Ormancılık Uygulamaları Öncelikli Alanlarda Türe Özel Planlama 3. Hedef türlere yönelik ormancılık uygulamalarının belirlenmesi

Biyolojik Çeşitliliğin Entegre Edildiği Amenajman Planlaması Çalışmaları İşletme Müdürlüklerindeki hedef türlerin belirlenmesi Hedef tür envanter ve ormancılık yöntemleri rehberinin hazırlanması Tür ve envanter rehberi kullanılarak uzmanlarca envanter çalışmalarının yapılması Envanter sonuçlarının modellenerek hedef tür dağılımlarının belirlenmesi Hedef türlere ait öncelikli alanların belirlenmesi Hedef türlerin gereksinimlerine göre bu alanlardaki planların yapılması

Hedef Tür Belirleme Gruplar ve Kriterler Orman türlerinden hedef türlerin seçiminde kullanılan bazı kriterler Kapsanan Tür Grupları Büyük ve küçük memeliler Kuşlar Sürüngenler ve çiftyaşarlar Kelebekler Bitkiler 1. Ülke genelinde IUCN tehdit kategorisi, Endemiklik, Ekonomik önem, Bayrak tür, Anahtar tür, Envanter kolaylığı, Ormana bağımlılık 2. Bölge özelinde Bölgesel endemiklik, Bölgesel trendi, Olağandışı yayılış slaytı anlatmaya başlamdan önce onlara bazı şeyleri sorabilirsin

Hedef Tür Belirleme Tür Dağılımlarından İşl. Müd. Listelerine Vaşak Yaban Keçisi Dağılım İşletme Müd.

Hedef Tür Belirleme Puanlama ve Hedef Tür Seçimi Ülke genelinde puanlama Bölge özelinde puanlama

İşetme Müdürlükleri ve Hedef Türleri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Değerlendirilen türler: 226 Hedef Türler: 12

Hedef Tür Bilgileri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Centaurea aladaghensis Habitatı: Otsu örtünün yoğun olduğu (>%70) düşük kapalılıktaki (%10<) ardıcın da eşlik edebildiği kızılçam ormanları. Çiçeklenme Periyodu: Nisan-Mayıs Endemik, yani saece türkiyede bulunan Vejetasyon ve orman haritalarından tanıma uyan alanların tespit edilmesi ve uygun zamanlarda bu alanlarda envanterinin planlanması.

Hedef Tür Bilgileri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Hipparchia mersina Habitatı: Çam ormanlarındaki güneşli, otlu açıklıklar. Konukçu Bitkiler: Poaceae Uçuş Zamanı: Nisan-Haziran; 500m. rakımın yukarısında bir ay daha geç

Hedef Tür Bilgileri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Eirenis levantinus Habitatı: Meşe ağaçlık ve çalılıkları, açık kayalıklar, bağ ve bahçeler (0 -1800m)

Hedef Tür Bilgileri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Dryomys laniger Habitatı: Sedir ve göknarın baskın olduğu (ardıcın da eşlik edebildiği) orman örtüsüyle kaplı taşlık ve kayalık dağ kesimleri (1600 – 3500m)

Hedef Tür Bilgileri Örnek: Adana-Pos İşletme Müdürlüğü Capra aegagrus Habitatı: Taşlık ve kayalık sarp yamaçların yoğun bulunduğu, otsu ve çalı vejetasyonun hakim olduğu alanlar; orman sınırları ile orta ve düşük kapalılıktaki ormanlık alanlar.

Hedef Tür Envanterleri Rehber kitaplardaki tür habitat tercihi bilgileri ve alan haritaları kullanılarak envanter yapılacak örnekleme alanların belirlenmesi Rehber kitapta verilen envanter yöntemlerine göre örnekleme tipi/sıklığı/vs. belirlenmesi Saha çalışması ile envanter verilerinin toplanması ve rehber kitaptaki formata uygun olarak kaydedilmesi Envanter verilerinin modelleme uzmanına verilmesi İki kere tekrarla bu slaytı

Modelleme Aşaması Rupicapra rupicapra için tür yayılış modellemesi (Kaçkar projesinden) Tür kayıtları Habitat uygunluğu Tür yayılışı Envanter çalışması sonucu Habitat tercihi bilgilerinin modellenmesi Tür dağılımının belirlenmesi

Amenajman Uygulama Önerileri Hedef türlerin öncelikli alanlarında: habitat tercihleri, mevsimsel ihtiyaçları, özel gereksinimlerine göre rehber kitapta verilen ormancılık uygulamalarının seçilmesi: belirli mevsimlerde işletme yapmamak, eta miktarını azaltmak, parçalılık yaratmamak, parçalılığı azaltmak, yaş veya çağ sınıfına göre işletme tercihini yapmak, tek veya çok yaşlı işletme tercihini yapmak, temiz veya ‘kirli’ işletmeyi seçmek, ve plana aktarılması gerçekleştiriliyor. Hangi uygulama önerileri amenajman planında yer almalı? Hangi uygulama önerileri silvikültür planında yer almalı? Bundan sonra bir slayt ekle ve bu alanlarda neler yapılacak sorusuna cevap ara Örnekler ver, mevsime göre alana girmek, eta miktarı, yaş sınıfına göre mi çağ sınıfan göre kesim, tek yaşlı mı çok yaşlı mı?, temiz işletme mi kirli işletme mi, Bunlardan hangileri bu rehberde yer almalı hhangileri silvikültür rehberinde yer almalı.

BÇ Entegre Edilmiş Amenajman Çalışmaları Özet Proje Çalışmaları Saha Çalışmaları Plan Çalışmaları Hedef Tür Bilgileri Hedef tür listeleri Tür habitat tercihleri ve gereksinimleri Uzmanlar – Envanter Teorik Çalışmalar Alana ve türlere göre envanter yöntemine karar verilmesi Örnekleme şekli/sıklığı Arazi çalışması tarihleri Uzman – Modelleme Habitat haritalarının oluşturulması Envanter verileri ile modellemenin yapılması Hedef tür dağılımları-nın belirlenmesi Öncelikli alanlar Hedef Tür Envanteri Yöntemleri Alan habitat haritaları Tür grubu envanter yöntemleri Envanter formları Pratik Çalışmalar Envanterlerin yapılması Envanter formlarının doldurulması Amenajman Ekibi Hedef tür öncelikli alanlarındaki amenajman uygulamalarının belirlenmesi

Değerlendirme Genetik çeşitlilik ve ekolojik süreçlerin yeterince temsil edilmemesi, Envanter sonuçlarının plan kararlarına dönüştürülmesi süreci, Modelleme ve analiz süreçlerinin kim tarafından nasıl yapılacağının belirsizliği, Ucuz ve pratik bir model tasarlanmış olması, Türler üzerinden somut bir süreç tasralanmış olması, Ekoljik süreçlerin dahil edilebilmesinin olanaklılığı,