MEŞHUR HAPİSHANELER MEŞHUR HAPİSHANELER

HANOI HILTON Amerikalılar tarafından alaycı bir sekilde Hanoi Hilton olarak adlandırılan Hoa Loa hapishanesi Fransızlarca inşa edilmiş olup Vietnamlı politik esirlerin tutulması için kullanılmıştır. Daha sonra ise Kuzey Vietnam ordusu burayı Vietnam savaşında esir edilen tutsaklara ayırmıştır. Buraya atılan mahkumlar bazen aç bırakılır, işkence yapılır, hatta acımasızca katledilirdi.

TUOL SLENG SOYKIRIM MÜZESİ Bir zamanlar kolej olarak kullanılırken 1975'de Kızıl Kmerler rejimi tarafından hapishaneye çevrilen Tuol Sleng muhtemelen dünyadaki en korkutucu hapishanelerden biridir. Mahkumlara, onlara isnat edilen suçları itiraf ettirmek için düzenli aralıklarla işkence yapılırdı. İşkenceye dayanamayıp itiraf ettiklerinde veya bir suikastçinin ismini verdiklerinde infaz edilirlerdi. Açılışından sonra geçen 4 yıl içinde Tuol Sleng'de 17.000 insan hapsedilmiş ve içlerinden çok azı kurtulabilmiştir. 1979 yılında Vietnam ordusunun burayı ele geçirmesinden sonra Tuol Sleng, Kamboçya'daki Kmer rejiminin yaptıklarını hatırlatan bir müzeye çevrilmiştir.

PORT ARTHUR Port Arthur, Avusturalya Tazmanya'da eski bir mahkum kolonisidir. 1833-1850 arasında, aralarında akıl hastalarının da bulunduğu, en azgın İngiliz ve İrlandalı suçlular, diğer hapishanelerde sorun çıkaran mahkumlar buraya gönderilmiştir. Bugün dahi yapının içinde eski günleri hatırlatan bölümler bulunmaktadır: Islah evi, hastane, tımarhane ve mahkumlar tarafından inşa edilen bir kilise. 1996 yılında, Port Arthur ziyaretçilere açıkken bilinmeyen bir sebeple, silahlı biri tarafından ziyaretçilere ateş açılmış ve 35 kişi öldürülmüştür.

ELMİNA KALESİ Karşınızda batı uygarlığının en acımasız ve utanılacak abidelerinden biri duruyor. Elmina kalesi 1492 yılında Gana'da avrupalılar tarafından inşa edilmiş olup, Sahra'nın güneyindeki en eski yapılardan biridir. Üç yüz yıldan fazla bir süre, köle olarak satılmayı reddeden, kaçmak isteyen ve köle tüccarlarına karşı gelen zenciler burda hapsedilmiştir. Kaledeki hücrelerin içine bazen 200'e yakın mahkum tıkıştırılır, mahkumlar uzanacak bir yer dahi bulamaz ve havasızlık, pislik gibi şartlardan dolayı ölürlerdi. 18. yüzyıla kadar, her sene 30 binin üzerinde esir buraya getirilmiş ve "dönüşü olmayan kapı" denilen ana kapıdan içeri alınarak bu korkunç esaretle tanışmışlardır. Elbette, bu pislik yuvasına giren mahkumların kısa zamanda öldüklerini ve yeni mahkumlara yer açıldığını tahmin edebilirsiniz.

BASTILLE HAPİSHANESİ Bastille, resmi olarak Bastille Saint-Antoine olarak bilinen Paris'teki hapishane. Fransız Devriminin başladığı nokta olarak bilinir. 18 yüzyıl sonlarında hapishane taşları yerinden sökülerek yıkılmıştır. Bu taşlar daha sonra Concorde Köprüsü yapımında kullanılmıştır. Yüzyıl savaşları sürecinde yapımına 1357 yılında başlandı. Fransa içi savaşlarda ve 16. yüzyıldaki din savaşlarında çeşitli isyancıların, dini liderlerin, politik suçluların konulduğu bir yer olarak tarihi önem kazandı.

ROBBEN ADASI Güney Afrika, Cape Town kentinin açığında yer alan bu ada çok çeşitli amaçlarla kullanıldı. Burda cüzam hastalarından oluşan bir koloni de bulunuyordu. Fakat ada en çok ırkçı rejimin kurduğu hapishane ile ünlenmiştir. Burda hapsedilen politikacılar arasında Nelson Mandela ve Kgalema Motlanthe gibi isimler de bulunmaktadır. Günümüzde Roben adası turistlerin uğrak yerlerinden biridir ve limandan kalkan feribotlarla ulaşılabilir. Ada aynı zamanda çok geniş bir Afrika Penguen kolonisinin yaşam alanıdır.

GOREE ADASI Fransa'nın 1848 yılında köle ticaretini yasaklamasına kadar Senegal'deki Goree adasından binlerce mahkum geçmiştir. Resimde görünen Maison des Esclaves, diğer adı ile köleler evi, onları bir başka bir dünyaya götürecek olan gemilere alınmadan önce mahkumların tutulduğu yerlerden sadece bir tanesidir. Günümüzde müzeye çevrilmiştir ve köklerini arayan pek çok Afrika kökenli Amerikalı tarafından ziyaret edilmektedir.

CHATEAU D’IF (İF ADASI ŞATOSU) Hani bulmacalarda hep "Akdeniz'de bir ada" diye karşınıza çıkar ya, işte meşhur İf adası burası. Alexander Dumas tarafından yazılan Monte Cristo Kontu romanına mekan olan bu adada, 1634'ten 19. yüzyıl sonlarına kadar dinsel ve politik suçlular hapsedilmiştir. Hapishanede mahkumların sosyal durumlarına da dikkat edilir, belli bir soyluluk ünvanı veya zenginliği olanlar diğerlerine oranla daha iyi muamele görürdü. Fakat zenginlerin bu ayrıcalık için sık sık ödeme yapmaları gerekirdi. 1890 yılında askerden arındırılan ve sivil ziyaretçilere açılan ada, dünyadaki en meşhur hapishanelerden biridir.

ŞEYTAN ADASI 1852 yılında imparator III Napolyon tarafından açılan Şeytan Adası dünyadaki en kötü şöhrete sahip hapis ve ceza alanlarından biridir. 94 yıllık hayatı içinde siyasi mahkumlardan, çok ağır suç işleyenlere kadar her tür mahkumu ağırlamıştır. Burdan kaçmaya çalışan mahkumlar içi pirana dolu nehirleri, Fransız Guyanası'nın sık ağaçlık alanlarını aşmak zorundaydı. Burdaki mahkumlardan biri olan Henri Charrière mahkumların bu kaçış denemelerini oto-biyografisinde detaylı olarak anlatmıştır. Bu kitaptan yola çıkarak yazılan Kelebek romanında ve Steve Mc Queen ile Dustin Hoffman'ın oynadıkları filmde adanın acımasızlığı çarpıcı olarak gösterilmiştir.

LONDRA KULESİ Günümüzde kraliyet ailesinin mücevherlerinin saklandığı ve sayısız turist tarafından ziyaret edilen Londra Kulesi, 1100 yılından 20. yüzyıl ortalarına kadar hapishane olarak kullanılmıştır. Eskiden "kuleye gönderin" sözünün anlamı çok açıktı ! Burda yatan bazı ünlü mahkumlar: Sir Thomas More, Kral VI Henry, Catherina Howard (Kral VII Henry'nin karısı) ve Rudolph Hess. Hortlak hikayelerini çok seven bazı insanlara göre burası İngiltere'deki en lanetli mekanlardan biridir. Burada, şatoyu kendine mesken tutan Anne Boleyn'in hayaletinin de dolaştığı söylenir.

SİNG SİNG HAPİSHANESİ Newyork Eyalet yönetimi tarafından kurulan ve suçluların ıslah edilmesini amaç edinen bu hapishane, çok sıkı güvenlik önlemleri ile tarihe geçmiştir. Günümüzde hala hizmet vermektedir ve yaklaşık 1,700 mahkum barındırır. 1826 yılında açılmıştır. Kuruluş yıllarında mahkumların kırbaçlandığı bu hapishanede yarı dinsel sıkı bir disiplin de uygulanmıştır ve mahkumların mutlak bir sessizliğe gömülmesi, her emre anında itaat etmeleri hapishane yönetiminin öncelikli hedefi olmuştur. Günümüzde ise daha modern ve insani yöntemlerle rehabilitasyon programları uygulanmaktadır.

ALCATRAZ Alcatraz'ın ABD'deki en meşhur hapishane olduğunu söylemek herhalde pek yanlış olmaz. Başlangıçta maksimum güvenlik önlemi ile minimum ziyaretçi barındıracak şekilde tasarlanmıştı. Buraya, Al Capone ve "Machine Gun" Kelly gibi kötülüğü ile meşhur suçlular ve toplum düşmanları getiriliyordu. San Francisco körfezinin serin suları ile çevrilen, kayalıklarla dolu bu adadan kaçmanın imkansız olduguna inanılmıştı. Tarihçeye göre, burdan kaçmaya çalışan 36 suçlunun 23 tanesi yakalandı, 6 tanesi vurularak öldürüldü ve 2 tanesi boğuldu. Kalan 5 suçluya bir daha hiç rastlanamadığı için onların da boğulduğu ve cesetlerinin bulunamadığı zannedilmektedir. Ada bugün ulusal park hizmetleri tarafından işletilen tarihi bir yerdir.

YEDİKULE ZİNDANLARI Insanın içine kasvet veren daracık ve karanlık koridorları, yüzyılların acılarını saklayan duvarları ile Yedikule Zindanları son derece korkutucudur. Başlangıçta, Bizans'ı ziyaret gelen kralları, elçileri ve soyluları ağırlamak için yapılmıştı. Zaman içinde yapıya çeşitli kapılar ve gözlem kuleleri eklendi. Bizans döneminde "Altın Kapı" ile birleştirilen 4 kuleden oluşurken, Fatih döneminde 3 kule daha eklendi ve yedikule olarak adlandırıldı. 1430-1800 yılları arasında devlet hapishanesi olarak kullanıldı. Buraya çeşitli devlet erkanı, yabancı sefirler gönderilmiş olmasına rağmen, asıl ününü, devleti ıslah etmek isteyen genç ve talihsiz padişah II Osman'ın burda katledilmesiyle kazanmıştır. Yedikule Zindanlarında boynu vurulanların kesik başları Genç Osman kulesinde bulunan Kanlı Kuyu'ya atılırdı. Bu kuyu hala ziyarete açıktır

Bu sunumda hapishanelerin hacimleri, mahkum kapasiteleri gibi unsurlardan çok, onların tarihi önemleri dikkate alınmıştır. Yoksa, dünyada burda gösterilen hapishanelerden çok daha büyükleri faal durumdadır: Carandiru (Brezilya) San Quentin (ABD) Bang Kwang (Tayland) La Sante (Fransa) … gibi. Gününüz aydın ve özgür olsun. Levent Ertürk levbaba@yahoo.com