BOLOGNA UZMANLARI ULUSAL TAKIMI PROJESİ T.C. Yükseköğretim Kurulu BOLOGNA UZMANLARI ULUSAL TAKIMI PROJESİ Balıkesir Üniversitesi Ziyareti 21-22 Mayıs 2009 Prof. Dr. Süheyda Atalay & Prof. Dr. Miraç Akçay

Artık Yalnız Değiliz Üniversiteler, çevreleriyle sürekli iletişim halinde olmak zorundadır … Gelen-giden öğrenciler ile personel bizleri ve sistemi tartışmaya başladı …

O Halde Ne Yapmalıyız ? Bologna Sürecine göre yapılanmayı sağlamalı Tabandan tavana tüm sistem gözden geçirilmeli ve ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmeli Statik yapılanmadan dinamik yapılanmaya geçilmeli Sürekli iyileştirme yöntemi takip edilmeli Yani: Kalite Güvencesi uygulamaya konmalı Akreditasyon için çalışmalar hızlandırılmalı Program (Bölüm) ve kurum bazında akreditasyon sağlanmalı

YETERLİLİKLER, PROGRAM VE ÖĞRENME ÇIKTILARI Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Sektörel Yeterlilikler Program Çıktıları Öğrenme Çıktıları Yetkinlikler

YETERLİLİKLER, PROGRAM VE ÖĞRENME ÇIKTILARI X meslek unvanını verecek öğretim programı için hangi bilgi, beceri ve yetkinlikler? KALİTE GÜVENCESİ Bu yeterlikler nasıl saptanacaklar? Yükseköğretimin ilgili öğretim programında nasıl kazandırılacaklar? Ne kadar kazandırıldıkları nasıl ölçülecek? Nasıl sürekli iyileştirilecekler? Ulusal Yeterlikler Çerçevesinin Sektörel Yeterlikleri İç Kalite Güvencesinin Avrupa Standartları ve Temel İlkeleri

PROGRAM ÇIKTILARI Ulusal yeterliliklerin genel çerçevesi hazır, yasalaşacak. Sektörel Yeterlilikler çalışmaları sürüyor. Program çıktılarını belirlemek veya güncellemek için ne yapabiliriz? Program çıktılarını, programı oluşturan modüllerin/derslerin öğrenme çıktıları ile nasıl ilişkilendirebiliriz?

PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ Hangi Çıktılar Program Girdileri Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Sektörel Yeterlilikler Eğitim Amaçları Program Çıktıları Programa özgün çıktılar Genel (jenerik) çıktılar (Tuning Projesi: 30 genel yetkinlik) Çıktı (Outcome): Bilgi (Knowledge), Beceri (Skill) ve Yetkinlik (Competence) seti

ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ Program Girdileri ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ LİSANS Ortaöğretimde kazanılan yeterlikler üzerine kurulan, alanındaki en güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç ve gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak, bunları kullanabilmek Alanındaki uygulamalarda karşılaşabileceği öngörülemeyen karmaşık durumlarda sorumluluk alarak çözüm üretebilmek Alanındaki bilgileri takip edip kullanabilecek ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmak. (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B1 Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Advanced Level)

PAYDAŞ GÖRÜŞLERİ Dış paydaş görüşleri Program Girdileri PAYDAŞ GÖRÜŞLERİ Dış paydaş görüşleri (Mezunlar, işverenler, meslek odası temsilcileri, danışma kurulu) İç paydaş görüşleri (Öğretim üye ve elemanları, bölüm personeli, öğrenciler)

ÖĞRETİM PROGRAMININ HAZIRLANMASI / GÖZDEN GEÇİRİLMESİ Program çıktılarını sağlayacak eğitim planının hazırlanması Derslerin 4 yıla (8 yarıyıla) yerleştirilmesi 1 Yarıyıl = 30 AKTS 1 Yıl = 60 AKTS 4 Yıl = 240 AKTS

Örnek: A Üniversitesi B Mühendislik Bölümü Program Çıktıları PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ Örnek: A Üniversitesi B Mühendislik Bölümü Program Çıktıları (PÇ1) Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini B mühendisliği problemlerine uygulama becerisi (PÇ2) B mühendisliği ve ilgili alanlarda mühendislik problemlerini tanımlama, modelleme ve çözme becerisi (PÇ3) Tanımlanmış bir hedef doğrultusunda bir süreci çözümleme ve tasarlama becerisi

PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ (PÇ4) Küresel ve toplumsal çerçevede özellikle sağlık, güvenlik ve çevre konularına etkilerinin göz önünde tutularak mühendislik çözümlerinin yapılması becerisi (PÇ5) Verilerin çözümlenmesi, deney yapma ve tasarlama, sonuçları yorumlama becerisi (PÇ6) Mühendislik uygulamaları için gerekli çağdaş teknikleri ve hesaplama araçlarını kullanabilme becerisi

PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ (PÇ7) Disiplin içi ve disiplinler arası takım çalışması yapabilme becerisi (PÇ8) Bağımsız davranma, inisiyatif kullanma ve yaratıcılık becerisi (PÇ9) Yaşam boyu öğrenme davranışını kazanma (PÇ10) Sözlü ve yazılı iletişim becerileri

DERS ÖĞRENME ÇIKTILARI Program Çıktıları Ders A Ders B Ders C Ders D Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları (Öğretenin ne anlattığına değil, öğrenenin ne kazandığına dayanan öğrenme)

ÖNCELİKLER Üniversite bilgi paketini oluşturmak Akademik birimlerin bilgi paketlerini oluşturmak. Program amaçları ile birlikte program çıktılarını belirlemek gerekli. Her bir program çıktısının hangi lisans yeterliliğini karşılayacağı gösterilmeli Ders dosyalarının hazırlanması Her bir dersin yapılış şekli, içeriği, amaçları, öğrenciye kazandıracakları ölçülebilir bir şekilde verilmeli ve her bir öğrenim çıktısının hangi progam çıktısına yol açacağı verilmeli, ve her bir dersin AKTS cinsinden iş yükü belirlenmeli. Öğrenim çıktılarını yazabilmek

ÖĞRENME ÇIKTILARI HAZIRLAMA Öğrenme Çıktılarının Faydaları: Öğrencilerin, kendilerinden neyi bilmelerinin beklendiğini anlayabilmesi Öğretim üyelerinin, bilgi ve beceri bakımından öğrencilerden tam olarak istedikleri konular üzerine odaklanmasını sağlamak Potansiyel öğrenci ve işverenlerin ilgili bölüm mezunlarının sahip olacağı bilgi, beceri ve diğer yetkinlikleri görebilmesi Program Çıktıları Yazabilme: Ders Öğrenim Çıktıları Yazabilme:

ÖĞRENME ÇIKTILARI HAZIRLAMA Ders Öğrenim Çıktıları Yazabilme: Öğrenme çıktıları, bir öğrencinin bir dersi geçebilmesi için sahip olması gereken asgâri standartlardır. Bu nedenle öğrenim çıktısı sayısı çok olmamalı. Öğrenim çıktısı yazılırken kullanılacak olan fiiller, o dersin sınavlarında sorulabilecek olan soruların içeriği ile uygun olmalı (Tanımla, hesapla, hesapla, yorumla, göster,….) Bunun İçin: Ders / Modül amaçlarını tanımla Ders öğrenme çıktılarını yaz Her bir çıktının nasıl ölçüleceğini belirle Asgari başarı şartlarını düzenle Öğretim ve öğrenim stratejilerini belirle Dersi sürekli yeniden düşün ve geliştir

ÖĞRENME ÇIKTILARI HAZIRLAMA Bloom Taksonomisine göre yazılmalı. KADEMELER/ TANIMLAYICILAR 1 Bilgi ve Kavrama 2 Kavrananları Uygulama 3 Öğrenme Becerisi 4 Bağımsız Çalışabilme, Sorumluluk Alabilme ve Karar Verme 5 İletişim ve Sosyal Beceriler Lisans, Y. Lisans, Doktora Tanımlama, belirleme, adlandırma, listeleme, eşleştirme, seçme, belirtme, altını çizme Dönüştürme, savunma, ayırt etme, tahmin etme, açıklama, genelleme, genişletme, örneklendirme, çıkarımlarda bulunma, öngörme, kendi ifadeleriyle tekrar yazma, özetleme Değiştirme, toplama, sergileme, keşfetme, çalıştırma, öngörme, hazırlama, üretme, ilişkilendirme, gösterme, çözme, kullanma. Parçalara ayırma, şekil çizme, ayırım yapma, gösterme, belirleme, çıkarımda bulunma, planlama, işaret etme, seçip ilişkilendirme, alt gruplara ayırma Cevap verme, destekleme, uyma, tartışma, yardım etme, yapma, uygulama, sunma, okuma, rapor yazma, seçme, anlatma, yazma.

Bilgiye ilişkin öğrenme çıktıları Genetik terminolojisini hatırlama… Bilimsel araştırmaların etik unsurlarını tanımlama ve dikkate alma Kanunların nasıl ve niçin değiştiğini ve bu değişikliklerin toplum üzerinde yarattığı sonuçları anlatma Bir tüberküloz hastası ile ilgilenirken hangi kriterleri dikkate alacağını sıralama

Kavramaya ilişkin öğrenme çıktıları örnekleri Kamu ve ceza hukukunu birbirinden ayırt etme Elektronik ticaretinin gelişimindeki iştirakçileri ve amaçları tanımlama Mayoz ve mitoza uğrayan hücrelerin genotipini tahmin etme Birinci dünya savaşının savaş sonrası dünya üzerindeki ekonomik, sosyal ve politik etkilerini açıklama Reaksiyonları ekzotermik ve endotermik olarak sınıflandırma

Analize ilişkin öğrenme çıktıları Toplumun belirli davranışları neden suç olarak gördüğünü analiz etmek Değişik elektronik ticari modelleri karşılaştırmak ve farklılıklarını ortaya koymak Enerji dönüşüm işlemlerinin ekonomik ve çevresel etkileri tartışmak Yeni bir öğretmen ile 20 yıllık tecrübesi olan bir öğretmeni sınıf uygulamaları açısından karşılaştırmak m, km, % ve oran olarak haritadan eğimi hesaplamak

Senteze ilişkin öğrenme çıktıları Enerji idaresine yönelik çözümlerle uyumlu problemleri açık ve kesin bir şekilde belirtme Karmaşık enerji idaresi sorunlarına hem sözlü hem de yazılı olarak çözüm önerme 1917 Rus devrimimin neden ve sonuçlarını özetleme Entalpi değişimi işaretlerini endotermik ve ekzotermik reaksiyonlarla ilişkilendirme Hasta eğitimi programı organize etme

PROGRAM ÇIKTILARINI ÖĞRENME ÇIKTILARI İLE İLİŞKİLENDİRME X D2 D3 D4 D5 D6 D7 …. …. Öğrenme/öğretme biçimleri ile izlenebilir ve ölçülebilir ders çıktılarını karşılama

AKTS (ECTS) KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ İŞ YÜKÜ TAHMİNİ Anket: Öğretim Üyeleri Dersinizde hangi program çıktılarını kazandırmayı düşünüyorsunuz? Dersinizin öğrenme çıktıları nelerdir? Dersinizde hangi öğrenim aktiviteleri mevcut? Öğrenme çıktılarını nasıl ölçüp değerlendiriyorsunuz? Bu öğrenme çıktılarını kazandırabilmek için tahmin edilen çalışma süresi nedir?

ÖRNEK DERS Öğrenme Çıktıları Öğrenim Aktivitesi Tahmin Edilen Süre (saat) Değerlendirme 1-6 Teorik ders 4*14=56 Derse Katılım Rehberli problem çözme Bireysel çalışma 1*14=14 2*14=28 Aktif Katılım Haftalık ödev problemlerinin çözülmesi Dersin asistanları ile tartışma, yazılı rapor teslimi 7, 8 Dönem Projesi 15 Ara Sınav Sınav için 3 Bireysel çalışma 18 Açık kitap, yazılı sınav Final Sınavı Bireysel çalışma 26 Quiz(4 adet) Sınav için 4 Bireysel çalışma 8 Kapalı kitap, yazılı sınav Toplam: 203

AKTS (ECTS) KREDİLERİNİN Tahmin Edilen İş Yükü (saat/yarıyıl) BELİRLENMESİ Akademik Yıl: 34-40 hafta Haftalık Saat: 40-42 saat Yıllık Çalışma Saati:1360-1680 saat/yıl Ortalama Yıllık Çalışma Saati:(1360+1680)/2= 1520 saat/yıl AKTS kredisi başına düşen iş yükü: Örnek 2.Yıl, 2.Yarıyıl 1520/60=25 SAAT Ders Saat/hafta Tahmin Edilen İş Yükü (saat/yarıyıl) AKTS Kredisi A 2 105 105*30/793= 4 B 4 160 6 C 155 D 3 120 E 203 8 F 55 Toplam 19 798 30

SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞME VE KALİTE KÜLTÜRÜ Öğrenci Anketleri AKTS DS Europass Öğrenme Çıktıları İş Yükü Tanınma Hareketlilik İstihdam Edilebilirlik İşveren Anketleri Mezun Anketleri

Mezunların Değerlendirmesi İşverenlerin Değerlendirmesi YETERLİLİKLERİ ÖĞRENME ÇIKTILARI ODAKLI TASARLAMAK VE DEĞERLENDİRMEK (Geniş Çerçeve) PROGRAM Öğrenci Ç I K T L A R YÖN LEN DİR ME Öğretim elemanı Yeni Öğrenci Mezun Öğrencilerin Değerlendirmesi Çalışan Mezun Öğrenci anketi Öğrenme Programı/Ortamı Bölüm/Program bazında. Dış ve iç paydaş gereksinimlerine göre program hedefleri belirleniyor. Tasarlanan sistemin, öngörülen çıktılara ulaşıp ulaşamadığı, periyodik olarak öğrencilerden alınan değerlendirmelerle sürekli iyileştiriliyor. Benzer biçimde, program hedefleri de, mezunlar ve dış paydaşlardan alınan değerlendirmelerle, sürekli iyileştiriliyor. Mezunların Değerlendirmesi İşverenlerin Değerlendirmesi İyileştirme araçları

İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİZ. http://bologna.yok.gov.tr

KİMYA LİSANS PROGRAMI ÖĞRENME ÇIKTILARI (TUNING ÖRNEĞİ) Alana Özgü Anahtar Yeterlikler (PÇ1) Konu ile ilgili bilimsel verileri bir araya getirme ve yorumlama, ilgili bilimsel ve etik hususlardaki görüşünü yansıtarak karar verme becerisi (PÇ2) Bilgiyi, fikirleri, sorunlar ve çözümlerini konu hakkında bilgi sahibi olan dinleyicilere aktarma becerisi (PÇ3) Yeterliklerini kimya endüstrisi dâhil genel bir işyerinde işe giriş düzeyi için uyarlayabilme becerisi (PÇ4) Yeterli derecede bir bağımsızlıkla daha ileri düzeyde çalışma yapmak için gerekli öğrenme becerileri

KİMYA LİSANS PROGRAMI ÖĞRENME ÇIKTILARI (TUNING ÖRNEĞİ) Genel Anahtar Yeterlikler (PÇ5) Bilgiyi pratiğe uygulama becerisi (PÇ6) Planlama ve zaman yönetimi (PÇ7) Kendi ana dilinde yazılı ve sözlü iletişim (PÇ8) İkinci bir resmi Avrupa dili bilgisi (PÇ9) Analiz ve sentez yeteneği (PÇ10) Öğrenme becerisi (PÇ11) Bilgi yönetme becerileri (PÇ12) Yeni durumlara uyum becerisi (PÇ13) Sorun çözebilme becerisi (PÇ14) Karar verebilme becerisi (PÇ15) Takım çalışması yeteneği (PÇ16) Bağımsız çalışma yapabilme (PÇ17) Etik duyarlılık

ÖRNEK DERS: ANALİTİK KİMYA DERSİ HAFTALIK DERS PLANI Konular Teorik Dersler Laboratuar 1 Temel kavramlar, ölçü birimleri, temel konsantrasyon hesaplamaları Analitik kimya laboratuarının ilkeleri ve laboratuar güvenliği 2 Kimyasal analizlerde hatalar Terazi kullanımı, nem ve kül tayini (A Grubu) 3 Gravimetrik analiz metodları Terazi kullanımı, nem ve kül tayini (B Grubu) 4 Stokiyometrik hesaplamalar Çözünen sülfat tuzlarının tayini (A Grubu) 5 Volumetrik analiz metodları Çözünen sülfat tuzlarının tayini (B Grubu) 6 Sulu çözelti kimyası 0,1 N HCl çözeltisi hazırlanması ve ayarlanması (A Grubu)

Kalite Güvencesi HAFTA Konular Teorik Dersler Laboratuar 7 Denge sabitleri 0,1 N HCl çözeltisi hazırlanması ve ayarlanması (B Grubu) 8 Ara sınav 0,1 N NaOH çözeltisi hazırlanması ve ayarlanması (A Grubu) 9 Nötralleşme titrasyonları 0,1 N NaOH çözeltisi hazırlanması ve ayarlanması (B Grubu) 10 Tampon çözeltiler Sirkede asetik asit tayini (A Grubu) 11 Kompleks asit baz sistemleri Sirkede asetik asit tayini (B Grubu) 12 Nötralleşme titrasyonlarının tipik uygulamaları Karbonat-bikarbonat analizi (A Grubu)

Kalite Güvencesi HAFTA Konular Teorik Dersler Laboratuar 13 Verilerin incelenmesi ve değerlendirilmesi Karbonat-bikarbonat analizi (B Grubu) 14 İşlenen konuların gözden geçirilmesi ve örnek problem çözümleri Laboratuar sınavı

Kalite Güvencesi Başarı Değerlendirme Sistemi Adedi Etki Oranı (%) Arasınav 1 Her deneyden önce laboratuarda yapılan sözlü sınav 6 Her deney sonrasında hazırlanan yazılı rapor Laboratuarda yapılan pratik yarıyıl sonu sınavı Yazılı yarıyıl sonu sınavı