ÜÇ KADEMELİ AKADEMİK DERECELENDİRME (Three Cycle System) Prof. Dr ÜÇ KADEMELİ AKADEMİK DERECELENDİRME (Three Cycle System) Prof. Dr. Nezih Güven ODTÜ

ÜÇLÜ SİSTEM Berlin (2003): Doktoranın önemine vurgu Amaç: Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derecelendirme sistemi oluşturmaktır. Bologna (1999): İki kademeli sisteme geçiş Berlin (2003): Doktoranın önemine vurgu Bergen (2005): Üç kademe, her kademe (derece) programı için; Derece iş yükü (ECTS kredisi) Düzey (profil) Öğrenim çıktıları Yetkinlikler

ÜÇLÜ SİSTEM (Bergen-2005) 3. Kademe (Basamak) 2. Kademe (Basamak) Lisans (180-240 ECTS) Yüksek Lisans (90-120 ECTS) Doktora

BERGEN BİLDİRİSİ (19-20 Mayıs 2005) İki aşamalı derece sistemi geniş ölçekte uygulanmaktadır Öğrencilerin yarıdan fazlası sisteme katılmaktadır Kademeler arası geçişlerle ilgili bazı engeller devam etmektedir Öğrencilerin lisans mezunu olarak istihdamını arttırmak ve uygun görevlerle kamu hizmetine katılmalarını sağlamak için hükümetler, kurumlar ve sosyal ortaklar arasında daha fazla diyaloga ihtiyaç duyulmaktadır

Bergen (2005) Bildirisi’nde; Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı’nın çekiciliğini, rekabet edebilirliğini ve kalitesini arttırmak için araştırmanın önemi, Bunu gerçekleştirmek için doktora aşamasındaki niteliklerin çıktı odaklı yaklaşım kullanılarak Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı’nın genel çerçevesine uydurulması gerektiği, Doktora eğitiminin temel öğesinin özgün araştırmalar yoluyla bilginin geliştirilmesi olduğu,

Bergen (2005) Bildirisi’nde; Yapılandırılmış doktora programlarına ve şeffaf izleme ve değerlendirmeye olan ihtiyaç dikkate alınarak üçüncü aşamanın iş yükünün 3-4 yıla denk düşeceği, Üniversitelerin doktora programlarının disiplinler arası eğitimi ve transfer edilebilir becerileri desteklemesi ve daha geniş bir iş yükü piyasasının ihtiyaçlarını karşılaması,

Bergen (2005) Bildirisi’nde; Avrupa Yükseköğrenim Alanı içinde araştırma kariyerlerine devam edecek adayların sayısının arttırılması gerektiği, Üçüncü aşama programlara devam edenlerin hem öğrenci, hem de erken dönem araştırmacı olarak değerlendirildiği belirtilmiştir.

Prof. Dr. Nezih Güven ODTÜ Avrupa Nitelikler Çerçevesi Ulusal Nitelikler Çerçevesi Sektörel Nitelikler Program Çıktıları Öğrenim Çıktıları Yetkinlikler Prof. Dr. Nezih Güven ODTÜ

Avrupa Nitelikler Çerçevesi (EQF: European Qualifications Framework) Berlin Bildirgesi, 2003 Üye ülkeler yüksek öğrenim sistemlerindeki her derece/kademe için karşılaştırılabilir ve karşılıklı anlaşılabilir nitelikleri belirlemek için çalışacaktır. Ulusal çerçeve, uluslararası alanda anlaşılabilir ve her eğitim seviyesinde kazanılan yetkinliklere ve diğer öğrenim çıktılarına odaklı ve kalite güvencesini sağlar olacaktır.

Avrupa Nitelikler Çerçevesi (EQF) Bergen Bildirgesi, 2005 Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı için en üstte bir (Avrupa) Nitelikler Çerçevesi oluşturulmuştur. Şemsiye Çerçeve- “framework for frameworks” Neden? Uluslararası şeffaflık Niteliklerin uluslararası tanınması Öğrenenler ve mezunların uluslararası hareketliliği için...

Avrupa Nitelikler Çerçevesi (EQF) EQF, Ulusal Nitelikler Çerçevelerinden daha az ayrıntılı merkezi bir çerçevedir. EQF Temel Taşları: Kademeler/Seviyeler: 3 kademe “Genel” öğrenim çıktıları ve yetkinlikler AKTS (ECTS) Her ülke, EQF’e uyumlu Ulusal Nitelikler Çerçevesini geliştirilecektir (2007-10) Sektörel Nitelikler bunlarla ilişkilendirilecek

Avrupa Nitelikler Çerçevesi (EQF) Bergen (2005): Yüksek Öğretimdeki Seviyeler ve Kredi Karşılıkları: Birinci seviye (lisans): 180-240 ECTS İkinci seviye (master): 90-120 ECTS Üçüncü seviye (Doktora): 3-4 Yıl Niteliklerin genel (jenerik) tanımlayıcıları ve öğrenim çıktıları

Avrupa Nitelikler Çerçevesi (EQF) MEVCUT DURUM: “EQF for EHEA”: Bologna süreci (45 ülke) Yükseköğretimdeki her kademe için Öğrenim Çıktıları (Dublin tanımlıyıcıları) ve ECTS cinsinden tanımlar “EQF for LLL”: Kopenhag süreci (25 EU ülkesi) 8 seviyede nitelikler, 5.-8. seviyeler yükseköğretimle ilgili, üç çeşit öğrenim çıktısı ile ifade edilecek: Bilgi, beceri ve kişisel ve mesleki yeterlilikler (Kredi/ECTS: ?? ) İki yaklaşımdaki nitelik tanımları hemen hemen aynı.

ULUSAL NİTELİKLER ÇERÇEVESİ - Niteliklerin hedef ve seviyeleri öğrenim çıktıları ile ifade edilmeli - Paydaşlar için fayda ve roller gösterilmeli - Müfredat geliştirmeye yardımcı olmalı - Erişim ve sosyal kapsamın geniş tutulması sağlanmalı - Toplumun değişen ihtiyaçları karşılanmalı

ULUSAL NİTELİKLER ÇERÇEVESİ - Her ülkede niteliklerin Avrupa Nitelikler Çerçevesi ile bağlantısına Ulusal Otoriteler karar vermelidir. Bazı ülkelerde Ulusal Nitelikler Çerçevesi kanunla belirlenmiştir. - Ulusal Nitelikler Çerçevesi, o ülkede yükseköğretim kurumlarının diğer ülke vatandaşları nezdinde çekiciliğini artıracaktır. - Kalite güvencesi nitelikler çerçevesinin en önemli boyutudur.

Ülke A Ülke B EQF Seviye 8 EQF Seviye 7 EQF Seviye 6 EQF Seviye 5 EQ Seviye 1 EQF Seviye 2 EQF Seviye 3 EQF Seviye 4 EQF Seviye 5 EQF Seviye 6 EQF Seviye 7 EQF Seviye 8 Nitelik Nitelik

ÖĞRENİM ÇIKTISI (LEARNING OUTCOME) Öğrenim çıktısı, öğrenim sürecinin tamamlanmasının ardından öğrencinin ne bileceğini, ne anlayabileceğini veya ne yapabileceğini ifade eden yetkinliklerdir. Öğrenim çıktısı, öğretenin amacından ziyade öğrenenin başarısı ile ilgilidir. Bu nedenle dersin amaçları ile öğrenim çıktıları aynı değildir.

ÖĞRENİM ÇIKTISI (LEARNING OUTCOME) Öğrenim çıktısı, öğrencinin ne öğrenmesinin beklendiğidir. Dolayısıyla, öğrenci merkezli bir sistemdir. Öğrenim çıktıları akademisyenler tarafından belirlenir ve yetkinliklerle ifade edilir. Yetkinlikler bilgi, anlama ve becerilerin dinamik bir kombinasyonudur. Yetkinlikler öğrencilerce edinilir. Yetkinlikler öğrenme çıktılarının gerektirdiğinden daha yüksek seviyede geliştirilebilir. Öğrenim çıktıları öğretmekten öğrenmeye bir paradigma değişimidir. Öğrenim çıktıları gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.

ÖĞRENİM ÇIKTISI (LEARNING OUTCOME) Program (müfredat) tasarımında ve geliştirilmesinde ana unsur Kolay okunabilen ve karşılaştırılan dereceler Ulusal Nitelik Çerçevelerinin tanınması (NQF) Öğrenmenin nicelleştirilmesi (ECTS) Mesleki eğitim ile bağlantılı yaşam boyu eğitimin desteklenmesi

Avrupa’da Yüksek Öğretim Yapılarının Ayarlanması (Tuning Projesi) ‘Tuning Educational Structures in Europe’ 2000-2002-2004-2006 ( 3 dönem) Univ. Deusto- Univ. Groningen (Koordinatörler) 100 üniv.-135 üniv. katılıyor. Projenin amacı: 27 alanda (işletme, kimya, tarih,..) iki eğitim kademesi (lisans+yüksek lisans) için genel ve dala özgün yetkinlikler için referans noktalarını belirleme.

Avrupa’da Yüksek Öğretim Yapılarının Ayarlanması Projesi Tuning Projesi ile bağlantılı 30 genel yetkinlik tanımlanmıştır. Bu yetkinlikler üç gruba ayrılmıştır: Yardımcı (Enstrümental) Yetkinlikler Kişilerarası (Sosyal) Yetkinlikler Sistematik Yetkinlikler

Yardımcı Yetkinlikler Analiz ve sentez kapasitesi Organizasyon ve planlama kapasitesi Temel genel bilgi (Kültür) Mesleki temel bilgi Anadilde sözlü ve yazılı iletişim İkinci dil bilgisi Bilgisayar becerisi Farklı kaynaklardan bilgi toplama ve analiz yeteneği Problem çözme becerisi Karar verme becerisi

Kişilerarası Yetkinlikler Eleştiri ve öz-eleştiri yeteneği Takım çalışması Kişiler arası beceri Disiplinler arası bir takımda çalışma yeteneği Başka alanların uzmanları ile iletişim becerisi Farklılığı takdir etme ve çok kültürlülük Uluslar arası alanda çalışma yeteneği Etik bağlılık

Sistematik Yetkinlikler Bilgiyi pratiğe dönüştürme kapasitesi Araştırma becerisi Öğrenme kapasitesi Yeni durumlara uyabilme becerisi Yeni fikirler üretme kapasitesi (yaratıcılık) Liderlik Farklı kültür ve geleneklerini anlayabilme Bağımsız çalışabilme yeteneği Proje tasarımı ve yönetimi Atılımcı ve girişimci ruh Kalite anlayışına sahip olma Başarı arzusu

Program Tasarımı ve Planlaması İçin Bir Yöntem Tuning Yaklaşımının Özellikleri: Öğrenci merkezli, çıktı odaklı müfredat hazırlanması Akademik ve mesleki profillerin tanımlanması Öğrenim Çıktılarının tanımlanması Genel ve alana özel yetkinliklerin belirlenmesi

Program Tasarımı ve Planlaması İçin Bir Yöntem Tuning yöntem ve modeli: Tek disiplinli veya disiplinlerarası programlara uygun Geniş profil alanına sahip mezunlar Yetkinliklere odaklanma

Program Tasarımı ve Planlaması İçin Bir Yöntem Program (Müfredat) Tasarımında Basamaklar: Sosyal ihtiyaçların belirlenmesi, paydaşlar, kaynak sorunu, Akademik ve profesyonel profillerin tanımlanması, Programın amaç ve öğrenim çıktılarının belirlenmesi, Genel ve alana özel yetkinliklerin belirlenmesi, Müfredata dönüştürülmesi (içerik ve yapının oluşturulması), Belirlenen program öğrenim çıktılarını sağlayacak derslerin oluşturulması, Öğretme-öğrenme-değerlendirme yönteminin belirlenmesi Program Kalite Güvenceleri : Gözlem, değerlendirme ve güncelleme prosedürlerini kurma ve geliştirme

SONUÇ Öğrenci Merkezli Eğitim son yıllarda Bologna Sürecinde ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. Üniversitelerin tüm programları için “program çıktıları”nı tanımlamaları gerekmektedir. Bunun için her bir ders için “öğrenim çıktıları” belirlenmelidir. Bürokratik bir işlem gibi görünse de, bu bütün üniversitelerin ev ödevidir.

BOLOGNA SÜRECİ: ORTAK DERECELER Prof. Dr. Nezih Güven ODTÜ

ORTAK DERECELER: TARİHÇE Bologna Süreci (Bologna/1999, Prague/2001, Berlin/2003, Bergen/2005) Ortak derecelerin teşviki EUA: Avrupa’da Yüksek Lisans ve Ortak Dereceler Üzerine Araştırma (2002) EUA: Ortak Dereceler Pilot Projesi (2002-04) Erasmus Mundus Programı (2004-08)

ORTAK DERECELER Değişik ülkelerden en az iki üniversite tarafından/birlikte Tasarlanan/geliştirilen, Organize edilen/uygulanan derece programı. Öğrenci değişik üniversitelerde eğitimini tamamlar. Diploma/Derece: Tek, Tek ortak, Çift (single, single joint, double, multiple)

ORTAK DERECELER: NEDEN? Bologna Sürecinin tüm boyutları ile ilişkili: Kalite güvencesi Tanınma Şeffaflık ve yükseköğretim sistemlerinin yakınsaması Hareketlilik Yükseköğretimde Avrupa boyutu Avrupa yükseköğretiminin çekiciliğinin artırılması İstihdam edilebilirlik. YARATICI BİR MEKANİZMA (ARAÇ)

TÜRKİYE’DE ORTAK PROGRAMLAR SUNY ile ortak lisans programları (20 program)- Anadolu, Bilkent, Ege, İTÜ, İzmir Ekonomi, Hacettepe, ODTÜ,… ODTÜ- Fransız Üniversiteleri ortak doktora programları Mevzuat: 2547 No’lu Yasa, Madde 43.d (27.04.2005), engel yok, YÖK yeni bir yönetmelik hazırlıyor.

EUA: Ortak Dereceler Pilot Projesi (2002-04) 100 üniversite katıldı; 11 ortak yüksek lisans programı Kazanımlar: Denklik/ tanınmaya katkı, kültürler arası diyalog, öğrenci-öğretim elemanı hareketliliği, Sorunlar: Tanınma/denklik hala sorun; kalite güvencesi sorun; fonlar. Öneriler: Temkinli adımlarla iyi işleyen program oluşturma (ortak seçimi, dil hazırlığı, sorumluluk paylaşma)

Erasmus Mundus (2004-08) Avrupa yüksek öğrenim alanında kaliteyi yükseltmeyi, ortak dersler yaratmayı ve üçüncü ülkelerden iyi öğrencileri Avrupa’ya taşımayı hedefleyen bir program Hedef: 250 ortak yüksek lisans programı Destek: 230 milyon Euro Dört Eylemi (destek programı) var

Erasmus Mundus (2004-08) Eylem 1: Ortak Yüksek Lisans Programları Eylem 2: Erasmus Mundus Bursları Eylem 3: Üçüncü Ülkelerle Yükseköğretimde Ortaklıklar Kurma Eylem 4: Avrupa Yüksek Öğrenim Alanının Çekici Hale Getirilmesi

Erasmus Mundus (2004-08) Türkiye, Bulgaristan ve Romanya üçüncü ülkeler olarak kabul edilmektedir. Ancak, öğrencilerimiz üçüncü ülke vatandaşı olarak kabul edilmemekte, Erasmus Mundus Burslarından yararlanamamaktadır. Bu konuda AB ile görüşmeler sürdürülmektedir.

BOLOGNA SÜRECİ VE TÜRKİYE

BOLOGNA SÜRECİNDEN ETKİLENENLER Ülkelerin Eğitim Bakanlıkları Yüksek Öğrenim Kurumları Üniversitelerde; Öğretim Birimleri İdari Birimler Öğretim Üyeleri Öğrenciler Dış paydaşlar: İşverenler, çalışanlar, STK

BOLOGNA SÜRECİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILANLAR Bologna Süreci Türkiye resmi temsilcisi (BFUG: Bologna Follow up Grup üyesi): YÖK Başkan Vekili Prof.Dr. Aybar Ertepınar DPT bünyesinde 2002 yılında kurulan Ulusal Ajans vasıtasıyla AB eğitim programları için finansal destek sağlandı Bologna Rehberleri Ulusal Takımı kuruldu. Bologna süreci sonrası hızlanan çalışmalar: Öğrenci/Öğretim elemanı hareketliliği Erasmus Üniversite Beyannamesi: 83 Üniversite

BOLOGNA SÜRECİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILANLAR Ulusal Öğrenci Temsilcileri Konseyi (YÖK Yönetmeliği, 2005): Öğrenci katılımı “Eurostudent III Projesi”ne katılım: Öğrencilerin sosyo-ekonomik profilinin çıkarılması, 2006 Yükseköğretim Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Kurulu (YÖK yönetmeliği, Eylül 2005) ECTS/Diploma Eki çalışmaları (YÖK ) Yurt içi Öğrenci/öğretim üyesi hareketliliği (YÖK yönetmeliği, Mart 2006)

TÜRKİYE’NİN BOLOGNA KARNESİ KALİTE GÜVENCESİ ORTA Ulusal Kalite Ajansı Kullanılan Ölçütler Öğrencilerin Katılımı Uluslararası Katılım İKİLİ SİSTEM MÜKEMMEL Uygulama Düzeyi Öğrenci Oranı 1.’ciden 2.’ye Geçiş ÇOK İYİ DİPLOMA VE EĞİTİM SÜRELERİNİN DENKLİĞİ Diploma Eki Lizbon Konvansiyonu ECTS İYİ GENEL

BOLOGNA SÜRECİNDE ÜNİVERSİTELERDEN BEKLENENLER Bologna Sürecine uyum kararlılığı, Bologna Sürecinin tanıtılması ve paydaşların sürece katılımının özendirilmesi ve sağlanması, Üniversite içinde bir Bologna Süreci birim/çalışma grubu kurulması ve bu gruba yönetsel destek verilmesi, Bu amaçlar doğrultusunda stratejik planlama yapılması, Öğretim Programlarının gözden geçirilmesi, Sürekli kalite iyileştirme mekanizmalarının kurulması.

BOLOGNA SÜRECİNİN BİZE NE FAYDASI OLACAK ? Üniversitelerin kendilerini tanımaları sağlanacak (İç değerlendirme >Dış değerlendirme, Stratejik Planlama), Üniversiteler, ulusal ve uluslararası akademik dünya tarafından daha iyi tanınacak, Üniversitelerin, Avrupa’da ve dünyadaki rekabet gücü artacak, Üye ülkelerdeki bilimsel çalışmaları ulaşma, ağlarına dahil olma ve başarılı çalışmaları örnek alabilme imkanı sağlayacak, Bu çalışmalar için AB’den finansal destek sağlanacak. Üniversitelerin kendilerini tanımaları sağlanacak (İç değerlendirme >Stratejik Planlama)

Teşekkürler…. Üniversitelerin kendilerini tanımaları sağlanacak (İç değerlendirme >Stratejik Planlama)

Birinci Kademe Nitelikleri (180-240 AKTS) Bu kademeyi tamamlayan öğrencilerin öğrenme çıktıları ile tanımlanan nitelikleri: - Genel lise eğitimine dayalı olarak ileri düzey ders kitapları ile desteklenen ve çalışma alanlarının önemli bilgileri ile bilgilendirildiğini tipik bir seviyede gösterebilen bilgi ve anlamaya sahip olanlar - Çalışmalarına ya da mesleklerine profesyonel bir yaklaşım sergileyecek bir şekilde bilgi ve anlamalarını uygulayabilen ve çalışma alanlarına özel argümanlar getiren ve geliştiren ve problemler çözerek gösterebilen yeterlilikleri olanlar

Birinci Kademe Nitelikleri (devam): - İlgili toplumsal, bilimsel ya da etik konular üzerine düşünmeyi içeren yargıları bildirmek için ilgili verileri (genellikle kendi çalışma alanında) yorumlayabilme ve bir araya getirebilme yeteneğine sahip olanlar - Gerek uzman gerekse de uzman olmayan dinleyicilere bilgi, düşünce, problem ve çözümler iletebilenler - Üst düzey bağımsızlıkla ileri çalışmaları yürütmeyi sürdürmeleri için gerekli olan öğrenme becerilerini geliştirmiş olanlar

İkinci Kademe Nitelikleri (90-120 AKTS): Bu kademeyi tamamlayan öğrencilerin öğrenme çıktıları ile tanımlanan nitelikleri: - Tipik olarak birinci kademeyle ilgili olanlar üzerine kurulu ve bunları genişleten ve/veya artıran ve genellikle bir araştırma bağlamında fikirlerin geliştirilmesi için fırsat ya da temel oluşturan bilgi ve anlamaya sahip olduğunu gösterenler - Kendi çalışma alanları ile ilgili olarak geniş (ya da disiplinler arası) bağlamlarda yeni veya tanıdık olmayan çevrelerde kendi bilgi ve anlama ve problem çözme yeteneklerini uygulayabilenler

İkinci Kademe Nitelikleri (devam): - Bilgileri bütünleştirme ve karmaşık durumları çözebilme ve eksik veya sınırlı bilgiyle yargılamalar üretebilme yeteneğine sahip olanlar, ancak bilgi ve yargılamaların uygulamasıyla ilgili sosyal ve etik sorumlulukların idrakinde olarak - Kendi değerlendirmelerini ve bilgilerini mantıklı bir temelle uzman olan/olmayan kimselere açıkça ve muğlak olmayan bir şekilde iletebilenler - Büyük ölçüde kendi başlarına veya bağımsız bir şekilde çalışma sürdürmelerine izin verecek öğrenme becerilerine sahip olanlar

European Qualifications Framework (EQF) A meta-framework that should enable qualifications frameworks at national and sectoral level to relate and communicate to each other A set of common reference points – referring to learning outcomes and levels of competences related to a qualification obtained at national level Common reference points – located in a hierarchy of 8 levels Individual qualifications awarded at national level should contain a reference to the framework A translation device and a common reference for quality assurance Enable individual citizens to navigate within and between different education systems and locate their own learning outcomes in this broader context