SPOR HEKİMLİĞİ Dr.Hasan ELDEN C.Ü.T.F. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Spor Hekimliği Bilim Dalı

SPOR “bireysel veya kolektif oyunlar şeklinde yapılan, genellikle yarışmaya yol açan, bazı kesin kurallara göre uygulanan ve geç dönemde yararlı olması beklenen beden hareketlerinin tümü”

SPORUN HEDEFLERİ rakip veya rakiplerinin önüne geçmek, daha fazla sayı üretmek, belli bir uzaklığı diğerlerinden önce aşmak, doğal engelleri aşmak.

TARİHÇE Bilinen en eski sportif etkinlikler Türk, Yunan, Çin ve Hint uygarlıklarında başlatılmıştır. Eski Türk boylarında basit spor türlerinin başlangıcı M.Ö. 1000 yıllarına kadar gitmektedir. Bu ve daha sonraki dönemlere ait araştırmalarda binicilik, okçuluk, avcılık, kılıç oyunları, ağırlık kaldırma, ağırlık atma, koşu ve güreş sporlarının yaygın olduğu anlaşılmıştır.

TARİHÇE Efsaneye göre olimpiyatların kurucusu Herakles’dir ve ilk olimpiyat Olympia’da düzenlenmiştir. Eski yunan uygarlığındaki olimpiyat oyunları uygulamaları daha sonraları Roma İmparatorluğu’nun Helenistik devrinde de zenginleşerek devam etmiştir. Bu dönemde yarışmalar koşular başta olmak üzere silahlı koşu, yumruksuz dövüş, yumruklu dövüş, pankreas ve pentatlon gibi disiplinlerdir. Daha sonraları zaman zaman yapılan olimpiyatlar bir süre sonra yasaklanmıştır.

TARİHÇE Modern olimpiyatların ilki ise 1896 yılında Atina ‘da düzenlenmiştir. Günümüze kadar uzanan olimpiyat oyunlarının içeriği kapsamı da giderek artmaktadır.

SPOR ve SAĞLIK İnsan vücudu sürekli hareket etmek ihtiyacı içindedir. Son asra kadar insanlar pek çok işi yerine getirmekte kas gücünü kullandılar. Ancak sanayi devrimi ve modern teknolojinin gelişimi insanları daha hareketsiz ve sedanter bir yaşama yönlendirdi. Bunun sonucunda da hareketsizliğe bağlı sağlık problemleri ortaya çıkmaya başladı.

SPOR ve SAĞLIK Organizmayı sağlıklı ve zinde tutmak için spor yapma ihtiyacı bir zorunluluk olarak ortaya çıktı. Bu nedenle günümüzde spor ansiklopedik tanımından farklı olarak “Kişinin sağlık durumunu geliştiren ve gelişmiş sağlık durumunu devam ettiren hareketler” olarak tanımlanmaya başladı.

SPOR ve SAĞLIK Yani spor “yarışma” anlamının dışında “sağlığı koruma felsefesinde bir araç” olarak görülmeye başlandı.

SPOR ve SAĞLIK 1- Solunum, dolaşım ve sindirim fonksiyonları daha düzenli verimli çalışır. 2- Eklem, tendon, ligaman gibi hareket sistemi elemanları daha sağlam ve daha esnektir. 3- İstirahat nabızları ve kan basınçları daha düşüktür. 4- Kanda lipid, kolesterol ve LDL (low density lipoprotein) daha düşük, HDL (High density lipoprotein) daha yüksek, dolayısıyla arterioskleroz riskleri daha düşüktür.

5- Otonomik sinir sistemi düzenlenmesi daha iyidir 5- Otonomik sinir sistemi düzenlenmesi daha iyidir. 6- Şişmanlık, düz tabanlık, postür bozuklukları, kas atrofileri daha azdır. 7- Spor yapan kişilerin kendilerine güvenleri daha fazla, çevre ve topluma uyumları daha iyi, ruhsal sağlıkları daha dengeli ve düzenlidir. O halde; insanın anatomik, fizyolojik ve psikolojik yönden iyi durumda olması için, “spor yapmaya ihtiyacı vardır ve bu ihtiyaç mutlaka yerine getirilmelidir”.

ANTRENMAN Sportif etkinlikler sırasında organizmanın karşılaştığı yükü karşılamak üzere performansın artırılmasını amaçlayan çalışmaların tümüne “antrenman” denir.

ANTRENMAN Fazla Yükleme Antrenmanın Spesifikliği Kişisel farklıklar Geri Dönüşüm

ANRENMANIN FİZYOLOJİK SONUÇLARI 1-Anaerobik sistem, a-Kreatin fosfat (CP), ATP ve glikojen gibi anaerobik metabolizma elemanlarında artış olur. b-Glikoz yıkımının anaerobik evresini kontrol eden enzimlerde kalitatif ve kantitatif artış olur, c-Kısa süreli ve çok yoğun egzersizlerden sonra kan laktik asit düzeyinde artış olur.

ANTRENMANIN FİZYOLOJİK SONUÇLARI 2-Aerobik sitem, a-Mitokondrilerin ATP oluşturma kapasiteleri artar. b-Kasların myoglobulin içerikleri artar. c-Mitokondrilerin O2 uptake’leri artar. d-Antrene kasların mobilizasyon yeteneği ve yağları okside etme yeteneği artar. e-Değişik tipteki kas liflerinde metabolik adaptasyon oluşur.

Kardiyovasküler ve Solunumla İlgili Değişiklikler -Kalbin ağırlığı ve hacmi artar. -Plazma volümü ve total hemoglobulin artar. -İstirahat ve submaksimal yüklenme nabız sayıları düşer. -Kalbin atım hacmi ve kardiak debi artar. -Dokuların kandan O2 alım yeteneği artar. -Sistolik ve diastolik kan basınçlarında düşme görülür. -Solunum volümü ve buna parelel olarak max VO2 artar.

ANRENMANIN FİZYOLOJİK SONUÇLARI Diğer değişiklikler, Anaerobik ve aerobik sistemlerdeki değişiklikler sonucunda fizik performansta artış olur. Vücut ağırlığı azalır, yağsız vücut ağırlığı oranı artar. Vücudun ısı regülasyonu gelişir.

SPOR VE HASTALIKLAR Kardiyovasküler sistem Myokard enfarktüsü Aort stenozu, Marfan sendromu ve mitral stenozda Akut endokardit, myokardit, perikardit veya pankardit

SPOR VE HASTALIKLAR Astım hastalarında kriz fiziksel aktivite tarafından tetiklenebilir. KOAH ve Kistik Fibrozis’de sıvı ve elektrolit kaybına ve O2 satürasyonunun bozulmasına neden olabilir Epileptik nöbetler AIDS

SPOR YARALANMALARI vücudun tamamının veya bir kısmının normalden fazla bir kuvvetle karşılaşması sonucunda, dokuların dayanıklılık sınırının aşılmasıyla ortaya çıkan durumlar

SPOR YARALANMALARI -Yorgunluk ve aşırı yüklenme, -Önceden geçirilmiş ve tam tedavi edilmemiş yaralanmalar, -Soğuk, aşırı egzersiz, gerilme ve enfeksiyon gibi nedenlerle gelişen kas sertlik ve tutuklukları, -Geçirilmiş yaralanma veya yetersiz eğitim nedeniyle oluşmuş kas zayıflıkları, -Kaslar arasındaki eşitsizlik ve kas gücündeki dengesizlik,

SPOR YARALANMALARI Eklem hareket kısıtlılığı, yetersiz fleksibilite, Kötü veya yetersiz spor tekniği, Sportif araç ve gereçlerdeki yetersizlik, Bedensel ve ruhsal hazırlığın tam olmayışı, Uygun olmayan spor dalının seçilmesi.

SPOR YARALANMALARINDAN KORUNMA Spor Yapılan Yerle İlgili Önlemler Spor Malzemelerinin Cinsi ve Kalitesi Sporcuyla İlgili Önlemler

Akut Yumuşak Doku Sakatlıklarında İlk Müdahale Soğuk uygulama, Kompresyon, Elevasyon, İstirahat, Uygun medikal tedavi