GÜNÜMÜZ TÜRKİYE’SİNDE KADIN İSTİHDAMININ DURUMU VE BAZI ÖNERİLER GÜLAY TOKSÖZ

İşgücü piyasasında gelişmeler Türkiye’de kadınların istihdama katılımı çok sınırlı AB-25’de erkeklerin istihdam oranı %71, Türkiye’de %68 AB-25’de kadınların istihdam oranı %56, Türkiye’de %24 Türkiye’de işgücü arzı yüksek, işgücü talebi düşük Tarımda istihdam azalıyor, kadınlar işgücü dışında kalıyor Erkekler kentte hizmetler, sanayi ve inşaatta enformel işlerde çalışıyor İstihdamsız büyüme: kadınlar için istihdamsız büyüme

Kadın işgücü arzı ve talebinde sorunlar Kadınların işgücü dışında kalmasında cinsiyete dayalı işbölümü ve ataerkil zihniyet yapıları etkili Kadınlar erkeklerin 6 katı süreyi günlük ev ve bakım işlerine harcıyor Çocuk, hasta ve yaşlı bakımında kamusal hizmetler çok yetersiz Kadın işgücü arzı kısıtlanıyor Kadın işgücüne talep düşük Mevcut işlerin koşulları elverişsiz

İşgücünün özellikleri Nüfusun genel eğitim düzeyi düşük, kız çocukların okullaşma oranları erkeklerin gerisinde İşgücüne katılma oranı kadınlarda %25, kırda %33, kentte %20 Kentli kadın işgücünün eğitim düzeyi erkeklerden yüksek, kadınların %55’i, erkeklerin %40’ı lise ve üzeri eğitim görmüş Lise ve dengi meslek okulu mezunu kadınların işgücüne katılım oranı %31, erkeklerin %74 “Uygun” işlerin olmaması kadın istihdamını engelliyor

İstihdama ilişkin bilgiler (1995-2006) İstihdam kadınlarda 166.000 kişi gerilemiş, erkeklerde 1.585.000 kişi artmış Kadın istihdamı tarımda 1.439.000 kişi azalmış, tarım dışında 1.274.000 kişi artmış Erkek istihdamı tarımda 1.678.000 kişi azalmış, tarım dışında 3.263.000 kişi artmış İşgücüne dahil olmayan kadın 5.1 milyon, erkek 2.8 milyon kişi artmış İşgücü dışında kalan kadın 19.6 milyon, erkek 7.3 milyon kişi Kadınların %65’i ev işleriyle meşgul, %8 eğitimde, %3 emekli Erkeklerin %28’i eğitimde, %34 emekli

İstihdama ilişkin bilgiler 2006’da istihdamdaki 5.8 milyon kadının %49’u tarımda, %15’i sanayide, %36’sı hizmetlerde İstihdamdaki 16.5 milyon erkeğin %20’si tarımda, %29’u sanayide,%51’i hizmetlerde

İşteki durum Kadınlarda ücretli ve yevmiyeli %47, ücretsiz aile işçisi %39, kendi hesabına çalışan %13, işveren %1 Erkeklerde ücretli ve yevmiyeli %60, ücretsiz aile işçisi %6, kendi hesabına çalışan %27, işveren %7

Kayıtdışı çalışma 2006’da istihdamdaki kadınların %68’i ve erkeklerin %44’ü sosyal güvenlik kapsamı dışında Tarımda kadınların %99’u, erkeklerin %80’i Sanayide kadınların %47’si, erkeklerin %37’si Ticarette kadınların %48’i, erkeklerin %43’ü Hizmetlerde kadınların %24’ü, erkeklerin %22’si kayıtdışı

Kayıtdışı çalışma Ücretli çalışan kadınların %25’i, erkeklerin %23’ü, Kendi hesabına çalışan kadınların %90’ı, erkeklerin %61’i, İşveren kadınların %35’i, erkeklerin %26’sı kayıtdışı çalışıyor 2000-2006’da yeni yaratılan erkek işlerinin %61’i ve kadın işlerinin %59’u kayıtdışı işler

Tarım dışı açık işsizlik oranı kadınlarda %18 erkeklerde %11 Çalışmaya hazır ancak bir iş aramayanlar ile eksik istihdamdakiler dahil edilirse gizli işsizlik oranı kadınlarda %25, erkeklerde %18 İşgücü piyasasında ayrımcı uygulamalar: işe alım ve yükseltmelerde erkeklerin tercih edilmesi, ücret farkları

Kadın istihdamına ilişkin kamu politika ve programları BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi 1995 Pekin Deklarasyonu, Eylem Platformu ve izleyen belgeler ILO Sözleşmeleri AB 1999 Amsterdam Antlaşması/Avrupa İstihdam Stratejisi -Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması -Toplumsal cinsiyetin anaakımlaştırılması -Kadınlar için özel önlemler alınması Anayasa Madde 10:”Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.”

Kadın istihdamına ilişkin kamu politika ve programları Dokuzuncu Kalkınma Planında, Orta Vadeli Programda ve Yıllık Programlarda Kadın istihdamına ilişkin kapsamlı politikalar, stratejiler, eylem planları ve somut hedefler yok İstihdamı artırmak için esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması ve kadın girişimciliğinin desteklenmesi öneriliyor Kadınlara erkeklerle eşit fırsatların tanınması yerine, istikrarsız, güvencesiz , korumasız işler uygun görülüyor Bir çok kamu kurum ve kuruluşu kadın girişimciliği destekleme faaliyetlerinde bulunuyor Çocuk bakım hizmetleri konusunda açık hedefler yok

İŞKUR’un faaliyetleri İŞKUR’un misyon ve stratejik hedefleri de toplumsal cinsiyet eşitliğini temel ilke olarak tanımlamıyor, Kadınlar dezavantajlı gruplar arasında sayılıyor Kadınlar kurumun eğitim ve işe yerleştirme faaliyetlerinden sınırlı yararlanıyor Kadınlar ağırlıkla geleneksel mesleklerde eğitim görüyor Türkiye’de işsizler için istihdam sübvansiyonları yok

Öneriler Anayasa 10 Madde: “Devlet, kadınların ve erkeklerin eşit haklara sahip olmasının fiili olarak gerçekleştirilmesi için (…), tüm geçici özel önlemleri almakla yükümlüdür. Bu özel önlemler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.” Ulusal Kadın İstihdamı Stratejisi ÇSGB öncülüğünde sosyal taraflar ve kadın örgütlerinin katılımıyla hazırlanmalı Yıllık eylem planlarında somut hedefler konmalı, sorumlu kuruluşlar tanımlanmalı ve izlenmeli Parlamentoda Kadın-Erkek Eşitliği Daimi Komisyonu kurulmalı

Öneriler Kadın emeğiyle ilgili düzenli ve sistemli istatistikler toplanmalı Kadın emeği ve istihdamına ilişkin proje ve araştırmalara ilişkin envanter oluşturulmalı Çocuk, hasta yaşlı bakımının erkeklerin eşit katılması gereken toplumsal sorumluluk olması temelinde kamusal hizmetler yaygınlaştırılmalı Belediyeler, SHÇEK ve MEB’in okul öncesi eğitim ve bakım hizmetleri eylem planlarına bağlanmalı ve izlenmeli

Öneriler Doğum sonrası Ebeveyn İzni Yasası bir an önce çıkarılmalı Kadın istihdamını artırmak için kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık uygulanmalı, yeni işe alınacak kadın işçiler için istihdam sübvansiyonu uygulanmalı Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu kadın istihdamını destekleyecek şekilde düzenlenmeli Kadın girişimcilere kamu ihalelerinde öncelik verilmeli Küçük işletmeleri destekleyici bir yaklaşımla kayıtdışılıkla mücadele edilmeli

Öneriler Geçici tarım işçilerinin çoğunlukla kadın olduğunu göz önüne alarak Tarım İş Yasası bir an önce çıkarılmalı Ev hizmetlerinde geçici ve yevmiyeli çalışanlar yasal düzenlemeye kavuşturulmalı, kaçak çalışan göçmen kadınlar yasallaştırılmalı İş Kanunu ayrımcılıkla mücadelede daha etkin olacak şekilde düzenlenmeli Kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarında Kadın-Erkek Eşitliği Büroları kurulmalı Sendikalar kadın üyelerinin çıkarlarını daha aktif savunmalı

Öneriler MEB kız çocukların okullaşma oranlarını artırmak için destek uygulamalarını artırmalı Mesleki ve teknik eğitimde kapsamlı bir reform sürecinde genç kızlar geleneksel mesleklerin dışında da eğitilmeli Özel sektör, meslek kuruluşları ve STK’lar yürüttükleri meslek eğitimlerine genç kız ve kadınların katılımına özen göstermeli İŞKUR’un temel görevleri arasına kadın istihdamının artırılmasına ilişkin bir düzenleme konulmalı İŞKUR’un tüm faaliyetleri toplumsal cinsiyet duyarlılığı taşımalı, hizmetlerden yararlanan kadın sayısını artırmak için somut hedefler konulmalı İşsizlik sigortası fonunda biriken kaynaklar özellikle genç kız ve kadınların mesleki eğitiminde kullanılmalı