R. Hakan ÖZYILDIZ SİTE: www.hozyildiz.com BLOG: www.hakanozyildiz.com SİTE: www.hozyildiz.com E-POSTA: hakanozyildiz@gmail.com

Yolsuzluğun genel tanımı «Gelişmekte olan ülkelerdeki aç gözlü iş adamları ve ahlaksız/vicdansız yatırımcılarla işbirliği yapan rüşvetçi siyasi elit, kişisel çıkarlarını, vatandaşların refahı ve ülkelerinin ekonomik kalkınmasının önüne koyuyorlar» Uluslararası Şeffaflık (Transparency International) Derneği Başkanı Sorun sadece gelişmekte olan ülkelerin sorunu değil. Ama gelişmiş ülkelerdeki olaylar yapısal değil. Örnek İspanya Prensesi davası. www.hakanozyildiz.com

Nedenleri Genellikle az gelişmiş ülkelerde görülmesinin nedeni, kamu eliyle zengin yaratmadır. Kıt kaynak dağıtılırken, yandaşlar öne çıkarılır. Bir süre sonra seçim zamanı gelince daha geniş kesimden oy isteneceği için popülist harcamalar artar. Seçen ve seçilen beraber kamu kaynağından nemalanır. Memur ve yönetici seçiminde, siyasetçi kendine “biat edecek” olanı seçer. Liyakat yok olur. Aynı şey siyasi partiler için de geçerlidir. “Partiye senelerce emek verenler(!?)” nedense genellikle kamudan geçinmeyi ilke edinmiş kişilerdir. Liyakat oralarda da pek ortada görünmez. Siyasetçi, çoğunlukla kamudan geçinen tiptir. Kamu erkini ve gücünü kullanarak ekonomik ve siyasi çıkar sağlamaya başlayınca iş büyür. Bu işin devamlılığını sağlamak için bürokrasi ve kurumlar ayarlanır. Demokrasi iğdiş edilir. Çalıştırılmaz. www.hakanozyildiz.com

Eğitimin önemi Az gelişmiş ülkelerde meslek edinmeye ve uzmanlığa yönelen eğitime önem verilmez. Düz lise ve İmam Hatip gibi genele yönelik orta öğretim; iktisat, kamu yönetimi gibi meslek edindirmekten uzak yüksek öğretim öne çıkarılır. Binlerce okumuş ama eğitilmemiş insan iş ararken “Ne iş olsa yaparım abi” vaziyetindedir. Güvenli ve geliri iyi işi özel sektörde bulması kolay değildir. Kamuya yönelir. Sınavla işe girmesi zor olduğu için, siyasetçinin yardımını ister. Girerken siyasi olunca iş bitse iyi. Kamuda yükselirken de siyasi tercihler işin içine girince, biat kültürü iyice yerleşir. www.hakanozyildiz.com

Yolsuzluk Endeksi Türkiye, 2013 yılında 177 ülke arasında 53. sırada. İlk sırada Danimarka bulunuyor. Son sırada ise Somali var. Botswana 30, Slovenya 43, Rwanda 49. sırada. Gürcistan, Malezya ve Lesoto ile aynı bölgedeyiz. www.hakanozyildiz.com

www.hakanozyildiz.com

www.hakanozyildiz.com

Soner Yalçın’dan bir alıntı. 7 Şubat Cuma / Odatv-sözcü Cengiz Holding’in aldığı kimi ihalelere bakalım: İstanbul 3. Havalimanı: 58 milyar 890 milyon TL Urfa Ilısu Barajı (Hasankeyf): 4 milyar 851 milyon TL İstanbul Avrupa Yakası Boğaziçi Elektrik Dağıtım: 3 milyar 626 milyon TL İstanbul Taksim 4. Levent Metrosu: 2 milyar TL Çanakkale, Yalova, Balıkesir, Bursa Uludağ Elektrik Dağıtım: 1 milyar 457 milyon TL Antalya, Burdur, Isparta Akdeniz Elektrik Dağıtım: 1 milyar 10 milyon TL Ankara İstanbul Hızlı Tren 2. Etap: 1 milyar TL Trabzon Atasu Barajı: 874 milyon TL Şile Ağva Yolu: 527 milyon 40 bin TL Artvin Yusufeli Barajı: 486 milyon 80 bin TL Trabzon Aşkale Yolu: 484 milyon 50 bin TL Seydişehir Eti Alüminyum Oymapınar HES: 417 milyon 85 bin TL www.hakanozyildiz.com

Sivas, Tokat, Yozgat Çamlıbel Elektrik Dağıtım: 400 milyon 70 bin TL Ankara Tren Garı: 250 milyon TL (iptal oldu yeniden yapılacak) Ordu, Giresun Havalimanı: 144 milyon TL Bingöl Genç Yolu: 72 milyon 80 bin TL İstanbul Maltepe Dolgu: 65 milyon TL www.hakanozyildiz.com

Özelleştirmeden arsa fiyatına kapattığı Eti Bakır A. Ş. ‘yi mi Özelleştirmeden arsa fiyatına kapattığı Eti Bakır A.Ş.‘yi mi? Eti Alüminyum A.Ş. (4 milyar dolar olan tesisleri 305 milyon dolara aldılar.) Samsun Mobil Enerji Santrali Bursa Wolfram madenleri veya İzmir Antimuan maden işletmeleri. Yine özelleştirmeden aldığı Kastamonu, Kırşehir, Turhal, Yozgat, Çorum ve Çarşamba şeker fabrikaları. Bayramda Erdoğan, Bodrum’un en güzel yeri Cennet Koyu’nu gezdi. “Felaket! Bu kadar vicdansızlık olmaz” dedi. Ardından Bodrum’un incisi Cennet Koyu karşısındaki Mazıdağı, Yarımadası’nı (678 bin 963.72 metrekare) özelleştirdi. Alan kim; Mehmet Cengiz! www.hakanozyildiz.com

Bir hatırlatma: Yöntemlerinden bazıları. Kamunun mal ve hizmet alım ve satımında işlemleri yönlendirme, ihaleleri yandaşlara dağıtma, Kamunun devrettiği her türlü imtiyazlar, Dış kaynaklı, yabancılarla birlikte yapılan büyük altyapı inşaatlarında yerli ortağı belirleme, Altyapı yatırımlarına yönelik kararlar (otoyolun belli bir bölgeden geçmesi gibi.) Kamulaştırma, Milli emlak ve orman idaresi yönetiminde bulunan kamu mülkünün satış, devir, kiralama ve ecri misil işlemleri, Belediyelerin imar izin ve değişiklikleri, Belediyelerin verdiği çeşitli izinler, Belediyelerin iftar yemeklerinin maddi külfetini, belediyeye iş yapan yüklenicilere yükleme. Sit alanı kararlarında değişiklikler, www.hakanozyildiz.com

Yöntem Vergi oranlarını değiştirme, vergi incelemelerini engelleme, Vergi iadeleri, Vergi ve diğer mali aflar, Özelleştirme kapsamında şeffaf olmayan satış ve devir, Personel alımlarında kadroları para karşılığında dağıtma, Kamu sınav sorularını pazarlama, Eş, dost, akraba, parti taraftarlarını liyakata ve yeteneğe bakılmaksızın kamu kurum, kuruluş ve bankalarına yerleştirme, Rüşvet alma potansiyeli olan görevlerde liyakata bakılmaksızın görevlendirme, Gümrük vergisi oranlarını etkileyen her türlü gümrük işlemleri (değişik pozisyona sokma vs) Dış ticarette ithal izinleri ve vergi oranlarını değiştirme, www.hakanozyildiz.com

Vergi Uzlaşması / Örnek Maliye Bakanlığı Merkezi Uzlaşma Komisyonu’nun, bazı vergi cezalarını “sıfıra” kadar düşürmesi ile ilgili tartışma büyüyor. Merkezi Uzlaşma Komisyonu’nun vergi cezalarına ilişkin kararları, Sayıştay Başkanlığı ile Maliye Bakanlığı’nı da karşı karşıya getirdi. Sayıştay’ın Meclis’e sunulmayan Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2011 yılı işlemlerine ilişkin raporunda, “Gelir İdaresi Başkanlığı, ilk etapta, uzlaşma tutanaklarını vermeyi kabul etti ancak, son anda tutanakları Sayıştay denetçilerine sunmaktan vazgeçti” denilerek, Maliye yönetimi eleştirildi. www.hakanozyildiz.com

MALİYE’YLE yaptığı uzlaşma sonucu faiz hariç 424 MALİYE’YLE yaptığı uzlaşma sonucu faiz hariç 424.4 milyon liralık vergi cezasını sildiren Cengiz İnşaat’ın patronu Mehmet Cengiz, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, gruplarına vergi affının yapılmadığını öne sürdü. Cengiz, konuyu gündeme getiren Taraf’ı kast ederek, “Baksınlar bakalım, Cengiz İnşaat kaç kez vergi rekortmenleri arasına girmiş. Ondan sonra böyle yazılar yazsınlar” dedi. Mehmet Cengiz olayı reddederken, Taraf’ın ulaştığı uzlaşma tutanağına göre, 29 Aralık 2010 tarihinde saat 13.30’da Uzlaşma Komisyonu üyeleri ile Cengiz Grubu temsilcilerinin toplandığı ve uzlaşma sonucunda ise 424.4 milyon liralık kurumlar vergisi borcu ile cezasının sıfırlandığı belirtiliyor. Tutanakta, uzlaşılan tüm kalemlerde ödenecek tutar kısmı sıfır olarak yer alıyor. Öte yandan, Cengiz İnşaat geçen yıl 25.9 milyon liralık vergiyle Türkiye vergi rekortmenleri listesinde 92’inci sırada yer alıyor. Ancak uzlaşmayla silinen ceza, bu tutarın 16.4 katını buluyor. www.hakanozyildiz.com

Sorun sadece bizde değil: Örn. Rusya Rusya’nın ev sahipliğindeki Soçi Kış Olimpiyatı bu akşam görkemli bir açılış töreniyle başlıyor. 51 milyar dolarlık harcamalarıyla bugüne değin ki en pahalı olimpiyat olarak tarihe geçen ve 40 milyar dolar harcanan 2008 Pekin Yaz Olimpiyatını bile geride bırakan Soçi, Çerkezlerin talepleri, insan hakları ihlalleri ve yolsuzluk suçlamaları derken, aynı zamanda en tartışmalı olimpiyatlardan biri. Putin “Rusya Oyunlara ev sahipliğine hazır” diye ilan etti, ama dünya medyasının ağırlanacağı binaların inşaatı tamamlanmadı. Soçi’ye gelen gazeteciler tamamlanmamış odalara yerleştirildi. Odalarında inşaat devam ettiğinden kalmakta zorluk çeken gazetecilere, sular akıyorsa “Musluk suyuyla yüzünüzü yıkamayın, içinde tehlikeli madde olabilir” uyarısı yapıldı. Diğerlerinde ise sular zaten yoktu. Ampul de. Asılınca kapı kolları elde kalıyordu. www.hakanozyildiz.com

Yöntem Dış ticarette ithal izinleri ve vergi oranlarını değiştirme, Dâhilde işleme rejiminde taahhütleri gevşetmekle, sorun olanlar için af getirme, Uyuşturucu ve kaçakçılığa göz yumma, bazı ürünleri yüksek vergilendirerek kaçakçıya imkân sağlama (sigara içki gibi) Devleti stoklanabilecek mal ve ürünlerin fiyatını belirlemesi (geçmişte çok sık rastlanan bir örnekti), Önemli işlem ve kararlardan önce içerden bilgi sızdırılarak zengin edilmek istenilenlerin uygun pozisyon almasının sağlanması (devletin aktör olduğu her alanda) Döviz fiyatlarını etkileyecek işlem ve kararların şeffaf bir şekilde alınmaması, Borsayı etkileyecek kasıtlı beyan ve kararlar, Sağlık alanında çalışma izni verme ya da vermeme, hastaları bazı hastanelere yönlendirme, www.hakanozyildiz.com

Yöntem Bazı ilaç izinleri işlemleri, Kamu bankalarınca zararı Hazine’ce üstlenilen düşük faizli kredileri hak etmeyenlere verme, Kamu bankalarından bilinçli olarak geri dönmeyecek krediler verme, Kamu bankası kredilerini bonifikasyona tabi tutma (kredinin borçlu lehine yeniden yapılandırılması, anapara ve veya faizden vazgeçilmesi), EXİMBANK üzerinden çok düşük faizle kredi vererek ve kredilerin amaçları dışında kullanılmasına, diğer bankalarda mevduat olarak yatırılmasına göz yumma, www.hakanozyildiz.com

Örnek - Sözcü / 6 Şubat 2014 Çalık Grubu’na ait Sabah ve atv’nin satın alınması için oluşturulan 630 milyon dolarlık havuzun, 200 milyon dolarlık kısmının Türkiye Ziraat Bankası’ndan karşılandığı ortaya çıktı. Cengiz İnşaat’ın sahibi Mehmet Cengiz’in, kredinin kullandırılmasında büyük çaba sarf ettiği ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Hüseyin Aydın ile kredi konusunda bir çok görüşme yaptığı belirlendi. Hatta görüşmelerin birisinde, Aydın’ın, 200 milyon dolarlık kredi için Mehmet Cengiz’e, “Hallederiz Mehmet Abi” diyerek cevap vermesi dikkat çekti. www.hakanozyildiz.com

Yöntem Bankacılık lisansı verme veya vermeme (kıtlık rantı yaratmak suretiyle), Yabancı banka şubelerine ülkede kurulmuş banka statüsü verip, sermayedarları satabilecek hisse sahibi yapma, Yatırım bankalarına mevduat toplama lisansı verme, Mevduat sigorta sistemini amacı dışında kullanma (ticari mevduat sahiplerinin kurtarılması vb.), Hesapsız, kitapsız borçlananları yasal düzenlemelerle yükümlülüklerinden kurtarma, www.hakanozyildiz.com

Yolsuzluğun sonuçları 1 Siyasi bağlamda yolsuzluk, bir toplumda demokrasi ve hukukun üstünlüğünün gelişmesinin önünde büyük engel teşkil eder. Demokratik sistemlerde, kurumlar özel çıkar için kullanıldıkları ölçüde meşruiyetlerini yitirirler. Yolsuzluğun olduğu sistemlerde, hesap verebilir siyasi liderlik ilkesi gelişemez www.hakanozyildiz.com

Yolsuzluğun sonuçları 2 Ekonomik olarak, yolsuzluk milli kaynakların yanlış kullanımına yol açar. Genellikle rastlanan, kıt milli kaynakların, okul, hastane, yol yapımı gibi asli altyapı projelerinden ziyade, baraj, boru hattı, nükleer santral gibi ekonomik olmayan yüksek profilli projelere kanalize edilmesidir. Bunun ötesinde yolsuzluk, piyasaların doğal işleyişine zarar verir, rekabeti bozar ve bunun sonucunda yatırımları caydırır. BASİT BİR SORU: 1 MİLYON LİRALIK İHALEYİ YÜZDE 50 KIRARAK ALIP, İŞİN SONUNDA 1,2 MİLYON LİRAYA BİTİREN YÜKLENİCİ ARADAKİ 200 BİN LİRALIK FARKI KİMDEN TAHSİL EDER? KAMUDAKİ MEMURDAN MI? YOKSA SUYA BİLE KDV ÖDEYEN DAR GELİRLİDEN Mİ? www.hakanozyildiz.com

Yolsuzluğun sonuçları 3 Yolsuzluğun en vahim sonuçları sosyal doku üzerinde görülür. Yolsuzluk, insanların siyasi sisteme, kurumlara ve liderlere güvenini zedeler. İnsanlar gelişmelere karşı duyarsızlaşır, sivil toplum tepkisizleşir ve zayıflar. Bu ise, demokratik yollardan seçilen ilkesiz ve ahlaksız liderlerin milli kaynakları rahatça kişisel çıkara dönüştürmesinin önünü açar. Rüşvet istemek ve rüşvet almak toplumsal normlara dönüşür www.hakanozyildiz.com

Yolsuzluğun sonuçları 4 Çevresel bozulma yolsuzluğun bir diğer sonucudur. Çevre mevzuatı ve yasalarının eksikliği veya uygulanmaması, tarihsel olarak Kuzey yarımkürenin çevre kirliliğine sebep olan endüstrilerini Güney yarımküreye ihraç etmelerine neden olmuştur. Aynı zamanda, doğal kaynakların dikkatsiz tüketilmesi, doğal yaşam alanlarının harap olmasına neden olmuştur. Buna rağmen çevreye zarar veren projelere kaynak aktarmak tercih edilmektedir, çünkü bu yolla kamuya ait paralar kötü amaçlı kişilerce daha kolay cebe atılabilmektedir. www.hakanozyildiz.com

Çözümü var mı? Gelişmiş ülkeler çözdüğüne göre var. Önce toplumsal bilinç. “Çalıyor ama yapıyor” diyen de hırsızdır. İşin kötüsü, cebinden çıkanın farkında değildir. Şeffaflık ve hesap verme geleneğini yerleştirmek lazım. “Allahtan başkasına hesap vermem” anlayışını mahkum etmek gerekiyor. “Nereden buldun?” ve “Siyasetin finansmanı” kanunları mutlak olarak çıkarılmalı. Siyasetçiyi günlük ekonomik faaliyetlere müdahale etmekten uzaklaştırmak. Bağımsız Kurullara yetki devretmek. (İhale işini uzmanlara bırakmak. Örnek Hazine borçlanma ihaleleri) www.hakanozyildiz.com