ÜNİVERSİTELERDE TAM GÜN ÇALIŞMA : Genel Bir Bakış Prof.Dr.Ahmet Cevat ACAR İstanbul Üniversitesi Prof.Dr.Ahmet Cevat ACAR İstanbul Üniversitesi

ÜNİVERSİTE • Eğitim-Araştırma-Hizmet • Temel alanlar arası farklar ve ortak yönler var • Personel ve istihdam şekilleri çeşitlilik-ama benzerlik- arzediyor. • Nitelik yüksek • İşgören niteliği de • Eğitim-Araştırma-Hizmet • Temel alanlar arası farklar ve ortak yönler var • Personel ve istihdam şekilleri çeşitlilik-ama benzerlik- arzediyor. • Nitelik yüksek • İşgören niteliği de

“TAM GÜN” ÇALIŞMA • Bir işgörenin tüm mesaisini bir örgüte/işverene hasretmesi, • Normal çalışma süresinin tamamını bir işyerine hasretmesi, • Tek işe ve işverene bağlılık, • Tek iş ve işverenden bağımsız/izinsiz iş yapmama, • “Tekli çalışma” • Bir işgörenin tüm mesaisini bir örgüte/işverene hasretmesi, • Normal çalışma süresinin tamamını bir işyerine hasretmesi, • Tek işe ve işverene bağlılık, • Tek iş ve işverenden bağımsız/izinsiz iş yapmama, • “Tekli çalışma”

DÜNYADA TAM GÜN… • Devlet Üniversitelerinde “asıl/egemen” sistem. • Kadrolu-Kadrosuzlar(sözleşmeli) için olabilir. • Dışarıda izinsiz çalışmaz, • Mesai günlerinde belli sürelerle (haftada 8 saati/1 gün..) dışarıda çalışabilir, • Özellikle dışarıda danışmanlık, proje yapabilir. • Üniversite tesis ve araçlarını kullanırsa, bedeli ödenir. • Dış iş, içerdeki iş ve görevlerle çatışmamalı, üniversitenin çıkarına zarar vermemeli • Devlet Üniversitelerinde “asıl/egemen” sistem. • Kadrolu-Kadrosuzlar(sözleşmeli) için olabilir. • Dışarıda izinsiz çalışmaz, • Mesai günlerinde belli sürelerle (haftada 8 saati/1 gün..) dışarıda çalışabilir, • Özellikle dışarıda danışmanlık, proje yapabilir. • Üniversite tesis ve araçlarını kullanırsa, bedeli ödenir. • Dış iş, içerdeki iş ve görevlerle çatışmamalı, üniversitenin çıkarına zarar vermemeli

DÜNYADA TAM GÜN… • “Meslekleşme derecesi yüksek” (Hukuk gibi) alanlarda, “ticarî” yönü ağır basan dış işler pek yapılamıyor.(Alm.)

Uzun süreli Araştırma/Proje İzni (Sabbatical) • 6 yıl(12 yy) çalışan tam sürelilere, • Genelde araştırma projeleri için, • Projeyle ilişkili çalışma imkanı da onayla sağlanabilen, • Hukuk, sağlık vb.nde, 1 yıl/yarı maaş veya 6 ay(1 yy)/tam maaş, • 6 yıl(12 yy) çalışan tam sürelilere, • Genelde araştırma projeleri için, • Projeyle ilişkili çalışma imkanı da onayla sağlanabilen, • Hukuk, sağlık vb.nde, 1 yıl/yarı maaş veya 6 ay(1 yy)/tam maaş,

ESNEK ÇALIŞMA SİSTEMLERİ • İstihdamın iş, yer,zaman vb. bakımından esnek olmasını öngören sistemler, • Kısmî süreli çalışma/iş paylaşımı, • Esnek çalışma saatleri, • Uydu işyerleri, • Sıkıştırılmış iş haftası, • Ödünç iş ilişkisi, • Uzaktan/evden çalışma (teleworking) • Esnek çalışma dönemleri, • İstihdamın iş, yer,zaman vb. bakımından esnek olmasını öngören sistemler, • Kısmî süreli çalışma/iş paylaşımı, • Esnek çalışma saatleri, • Uydu işyerleri, • Sıkıştırılmış iş haftası, • Ödünç iş ilişkisi, • Uzaktan/evden çalışma (teleworking) • Esnek çalışma dönemleri,

ESNEKLİĞİ DOĞURAN NEDENLER • Artan rekabet, • Değişen işgücü: Niteliği, beklentileri,rolleri… • Gelişen teknoloji, • Örgütlerin ihtiyaç ve taleplerindeki değişme, • Sivil hak ve taleplerin artan önem ve etkisi, • Mali(yet) • ÇOK YÖNLÜ-HIZLI DEĞİŞİM ESNEKLİK • Artan rekabet, • Değişen işgücü: Niteliği, beklentileri,rolleri… • Gelişen teknoloji, • Örgütlerin ihtiyaç ve taleplerindeki değişme, • Sivil hak ve taleplerin artan önem ve etkisi, • Mali(yet) • ÇOK YÖNLÜ-HIZLI DEĞİŞİM ESNEKLİK

ESNEK ÇALIŞMA • Maliyet tasarrufu, • Kişisel ve Örgütsel talep ve ihtiyaçlara uygunluk, • Değişken koşullara uygunluk… • Güvence(güvenceli esneklik), • Bağlılık, • Tatmin-Motivasyon…

KADROSUZLAR • “Sözleşmeli”ler de deniyor. • Tam ve kısmî süreli olabiliyor. • Tam süreliler içinde “kadrosuz”(non*tenure)ların oranı artıyor. (ABD:sağlık bilimlerinde 1969’da %1.9, 1998’de %22.4; Beşeri bilimlerde %15.9, Güzel sanatlarda %11.8) • Daha çok 4 yıllık yüksek okullarda. • Nedenler: öğrenci artışı, kadroluların yaşlanması, kamu fonlarının daralması,artan rekabet, ekonomik kriz…vs) • Part-time artıyor, • “Sözleşmeli”ler de deniyor. • Tam ve kısmî süreli olabiliyor. • Tam süreliler içinde “kadrosuz”(non*tenure)ların oranı artıyor. (ABD:sağlık bilimlerinde 1969’da %1.9, 1998’de %22.4; Beşeri bilimlerde %15.9, Güzel sanatlarda %11.8) • Daha çok 4 yıllık yüksek okullarda. • Nedenler: öğrenci artışı, kadroluların yaşlanması, kamu fonlarının daralması,artan rekabet, ekonomik kriz…vs) • Part-time artıyor,

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA • Kısmi süre ve roller (Müfr. Geliştirme ve yönetimde pek rol almazlar, ders hazırlığı ve yayında daha düşükler…) • Artıyor,(1970-%22, 1987-%33, 1998-%43 ABD) özellikle 2 yıllık MYO) • İstihdam maliyetleri düşük, • Artan işyükü,sınırlı kaynaklar, maliyet düşürme zorunluluğu, esneklik ihtiyacı; başlıca nedenler. • Kısmi süre ve roller (Müfr. Geliştirme ve yönetimde pek rol almazlar, ders hazırlığı ve yayında daha düşükler…) • Artıyor,(1970-%22, 1987-%33, 1998-%43 ABD) özellikle 2 yıllık MYO) • İstihdam maliyetleri düşük, • Artan işyükü,sınırlı kaynaklar, maliyet düşürme zorunluluğu, esneklik ihtiyacı; başlıca nedenler.

KISMÎ SÜRELİ: Yararları • Ucuz, • Uygulama bilgisi aktarma, • Nadir yeteneklerden yararlanma, • Üniversite-iş hayatı işbirliği, • Çoklu rollere uygunluk, • İş ve aile rollerini uyumlaştırma, • Esneklik, • Ucuz, • Uygulama bilgisi aktarma, • Nadir yeteneklerden yararlanma, • Üniversite-iş hayatı işbirliği, • Çoklu rollere uygunluk, • İş ve aile rollerini uyumlaştırma, • Esneklik,

KISMÎ SÜRELİ: Sakıncalar • Gizli maliyetleri var; • Düşük ücret ve güvence-motivasyon, bağlılık ve gelişim yetersizliği (güçsüz, yabancılaşmış,görünmez’ler), • Hizmet kalitesi, • Tam sürelilere ve yönetime etkileri(İşyükü artışı) • Kısmi süreli kariyer sorunları • Gizli maliyetleri var; • Düşük ücret ve güvence-motivasyon, bağlılık ve gelişim yetersizliği (güçsüz, yabancılaşmış,görünmez’ler), • Hizmet kalitesi, • Tam sürelilere ve yönetime etkileri(İşyükü artışı) • Kısmi süreli kariyer sorunları

TEMEL SORUN: DIŞARIDA ÇALIŞMA • Tam ve kısmî süreliler için uygulanabilir, • Normal mesai içinde ve/ya dışında olabilir, • Üniversitedeki görevlerin etkin olarak yerine getirilmesine zarar vermemeli, • Üniversitenin çıkarlarıyla çatışmamalı, • Danışmanlık ve proje tipi dış işler, göreli olarak daha uygun, • Yönetimin iznine tabi olmalı, • Tam ve kısmî süreliler için uygulanabilir, • Normal mesai içinde ve/ya dışında olabilir, • Üniversitedeki görevlerin etkin olarak yerine getirilmesine zarar vermemeli, • Üniversitenin çıkarlarıyla çatışmamalı, • Danışmanlık ve proje tipi dış işler, göreli olarak daha uygun, • Yönetimin iznine tabi olmalı,

DIŞARIDA (Çoklu) ÇALIŞMA • Denetim önemli (gelişen teknolojiler, kolaylık sağlıyor),

BİZDE… • Tam gün, tek çalışma biçimi, • Ama, farklı versiyonları var: Kadrolu- Kadrosuzlar (az da olsa yabancılar..) • Tek ve Çok işliler(dışarıda da çalışanlar) var, • İzinle belirli koşullarla “dışarıda (tam veya kısmi süreli) çalışmaları mümkün”. • Özendirilmesi, uygun. • Ancak, “tek çalışma biçimi olması” sorun. • Tam gün, tek çalışma biçimi, • Ama, farklı versiyonları var: Kadrolu- Kadrosuzlar (az da olsa yabancılar..) • Tek ve Çok işliler(dışarıda da çalışanlar) var, • İzinle belirli koşullarla “dışarıda (tam veya kısmi süreli) çalışmaları mümkün”. • Özendirilmesi, uygun. • Ancak, “tek çalışma biçimi olması” sorun.

SONUÇ • Normal mesai dışında dışarıda çalışanların “içeride hizmet verememesi” ciddi bir sorun. • Bu, başlangıçtaki amaçla da uyuşmuyor, • Diğer alanlardaki yaklaşım ve stratejiler uygun değil, • Devlet-Vakıf Üniv. İçin “farklı”lık yaratıyor. • Sağlık (SB) odaklı yaklaşım /Bütüncül değil. • Normal mesai dışında dışarıda çalışanların “içeride hizmet verememesi” ciddi bir sorun. • Bu, başlangıçtaki amaçla da uyuşmuyor, • Diğer alanlardaki yaklaşım ve stratejiler uygun değil, • Devlet-Vakıf Üniv. İçin “farklı”lık yaratıyor. • Sağlık (SB) odaklı yaklaşım /Bütüncül değil.

SONUÇ • Tam süreli çalışma’nın asıl ve öncelikli olması uygun. • Performansla ilişkili İKY, uygun-gerekli-geliştirilmeli • Tek çalışma biçimi olması ise, uygun değil. • Akademik işler ve işgörenlerin özelliği gereği “esnek çalışma” biçimleri de gerekli, • Esneklik, hem üniversite hem de işgörenlerin ihtiyaç ve taleplerinin gereği, • Hem tatmin, hem performans/yenilik için “esneklik” gerekli • Tüm paydaşların etkin katılımı ve str. Yaklaşımla. • Tam süreli çalışma’nın asıl ve öncelikli olması uygun. • Performansla ilişkili İKY, uygun-gerekli-geliştirilmeli • Tek çalışma biçimi olması ise, uygun değil. • Akademik işler ve işgörenlerin özelliği gereği “esnek çalışma” biçimleri de gerekli, • Esneklik, hem üniversite hem de işgörenlerin ihtiyaç ve taleplerinin gereği, • Hem tatmin, hem performans/yenilik için “esneklik” gerekli • Tüm paydaşların etkin katılımı ve str. Yaklaşımla.