AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ ÇAY MESLEK YÜKSEK OKULU ÖRNEKLEME ve ARAŞTIRMA PROBLEMİNE UYGUN ÖRNEKLEME YAPMA 122348012 Sibel TALAY

KAZANIMLAR Bu bölümün sonunda ; - Evren,evren birimi,örnekleme birimi ve gözlem birimi kavramlarını tanımlayabilecek, - Örnekleme yöntemlerini açıklayabilecek, - Örneklem büyüklüğünü etkileyen faktörleri ve izlenen süreçleri tanıyabilecek, -Örneklem büyüklüğünü hesaplama formüllerini kullanabileceksiniz.

İÇİNDEKİLER Temel Kavramlar Örnekleme yöntemleri ve sınıflandırılması Seçkisiz örnekleme yöntemleri Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri Örneklem büyüklüğü Özet

Bu bölümde,genel olarak, araştırmanın evrenin (kitle,yığın)tanımlamasından örnekleme yönteminin belirlenerek örneklem için birim seçmeye kadar olan süreci kapsayan örnekleme konusu ele alınmıştır. TEMEL KAVRAMLAR Örnekleme sürecine ve bu süreçte kullanılan yöntemlere geçmeden önce konuyla ilgili temel kavramlar kısaca tanıtılmaya çalışılmıştır.

EVREN VE SAYIM Bir araştırma için evren(population , universe), sorularını cevaplamak için ihtiyaç duyulan verilerin (ölçümlerin)elde edildiği canlı varlıklardan ya da cansız oluşan büyük gruptur. Araştırma sonuçlarının geçerli olacağı evrenin sınırlandırılmış bir parçasına evren birimi denir. Bir araştırma için iki tür evrenden söz edilebilir. Hedef evren(target papulation)ve ulaşılabilir evren(accessible population).Hedef evren,ulaşılması hemen hemen imkansız olan evrendir ve araştırmacının ideal seçimidir.Ulaşılabilir evren ise,araştırmacının gerçekçi seçimidir ve ulaşılabilir olandır.

EVREN ÖRNEKLEM Örnekleme Sayım Örneklem değer Ortalama(n) Ortalama(X) Standart sapma(s) Ortalama(n) Standart sapma(Q) Tahmin

ÖRNEKLEM ve ÖRNEKLEME Örneklem(sample)özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen onun sınırlı bir parçası:örnekleme(sampling)ise evrenin özelliklerini belirlemek,tahmin etmek amacıyla onu temsil edecek uygun örnekleri seçmeye yönelik süreci ve bu süreçte gerçekleştirilen tüm işlemleri tanımlar.Örneklemlerden elde edilen verilerden hesaplanan ve örneklemi betimlemede kullanılan değerlere örneklem değer ya da kısaca istatistik denir.

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ VE SINIFLANDIRILMASI Örnekleme yöntemi ile ilgili önemli kavramlardan biri,’seçkisizlik(randomization)’dir.Örnekleme yöntemleri ilk aşamada ,a)seçkisiz örnekleme yöntemleri(random sampling)ve b)seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri(non-random sampling) olmak üzere iki boyutta ele alınmıştır. SEÇKİSİZ ÖRNEKLEME YÖNTEMİ Seçkisiz örnekleme yöntemlerinin temel özelliği,örneklemin evreni temsil etme gücünün yüksek olmasıdır.

Seçkisiz örnekleme yöntemleri Seçkisiz olmayan örnekleme Uygun örnekleme Sistematik örnekleme Amaçsal örnekleme Basit seçkisiz Tabakalı örnekleme Aykırı örnekleme Maksimum çeşitlilik Benzeşik örnekleme Tipik örneklem Tabakalı amaçlı Ölçüt örneklem

Basit seçkisiz örnekleme Her bir örnekleme birimine eşit seçilme olasılığı vererek (seçilen birim yerine konularak)seçilen birimlerin örnekleme alındığı yöntem basit seçkisiz örnekleme(simple random sampling) adı verilir. Evren Örneklem

Tabakalı Örnekleme Evren her bir evren birimi bir ve yalnız bir tabakaya ait olacak ve hiçbir evren birimi açıkta kalmayacak ;tabaka içi değişim olabildiğince küçük ,tabakalar arası değişim oldukça büyük kalacak şekilde alt gruplara bölünerek önlemin her bir tabakadan ayrı ayrı ve birbirinden bağımsız olarak çekildiği örnekleme yöntemine tabakalı örnekleme(stratified sampling) adı verilir.

SEÇKİSİZ OLMAYAN ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Sistematik Örnekleme İlk k birimden birinin belirlenerek başlangıç noktası olarak alındığı ve bundan sonra gelen her k’ıncı birimin örnekleme seçildiği yönteme sistematik örnekleme(systematic sampling) adı verilir. Amaçsal Örnekleme Amaçsal örnekleme olasılığı olmayan seçkisiz olmayan bir örnekleme yaklaşımıdır.

PROBLEMİ TANIMLAMA KAZANIMLAR Bu bölümün sonunda; - Bilimsel bir araştırmaya nasıl başlayacağınızı öğrenecek, - Bir araştırma problemini tanımlayabilecek, - Araştırmanız için gerekli literatür taramasını yapabilecek, -Araştırmanızın değişkenlerini,hipotez ve sayıltılarını belirleyebilecek,

İÇİNDEKİLER Problem Araştırma problemi Literatür taraması Değişkenler Hipotez Amaç Önem Sayıltı Sınırlılıklar Tanımlar Uygulama Özet

PROBLEM Problem;teoremler ve kurallar yardımıyla çözülmesi istenen soru veya mesele olarak tanımlanmaktadır. ARAŞTIRMA PROBLEMİ Çözüm bulunması için üzerinde çalışılan,planlama yapılan soruna ‘araştırma problemi’ denir. - Araştırma soruları ise problemi çözmek için cevaplandırılması gereken sorulardır. Araştırılabilir iyi bir problem: Akla yatkın olmalıdır.

Anlamlı olmalıdır. Açık ve anlaşılır olmalıdır. Sınanabilir,test edilebilir,ölçülebilir olmalıdır. Orijinal ve özgün olmalıdır. Etik olmalıdır. Çok geniş ve çok dar kapsamlı olmamalıdır.

LİTERATÜR TARAMASI - Araştırma konu ve problemine ilişkin kurumsal temeller,benzer çalışmaların sonuçlarını incelemek için tüm araştırma sürecinde devamlı bir biçimde yapılır. - Literatür taraması için öncelikle anahtar kelimeler belirlenir. Literatür taramasında 2 kaynak türü kullanılır. Birincil kaynaklar:Kitaplar ve makalelerin yayınlandığı dergiler örnek olarak verilebilir. İkincil kaynaklar:Başka araştırmacıların ,araştırma sonuçlarını veren yayınlar bunlara örnek olarak verilebilir.

DEĞİŞKENLER Değişken,bir durumdan diğerine farklılık gösteren özelliktir. Değişkenler,özelliklerine göre nicel ve nitel olarak sınıflandırılabilirler. Eğer değişkenin özelliği sayı ve miktar olarak açıklanabiliyorsa buna nicel değişken değişkenin özelliği sınıflandırılıyorsa buna nitel değişken denir.

HİPOTEZ Bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifade edildiği önermelerdir. Alternatif hipotezler tek veya yönsüz olarak yazılabilir. AMAÇ - Araştırmanın amacı,çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir. -Alt amaçlar betimsel, korelasyonel veya karşılaştırmalı sorular şeklinde düzenlenebilir.

ÖNEM Araştırmanın önemi,problem ve amaç bölümünde belirtmiş olsa da ayrı bir başlık altında araştırmanın araştırmanın ilgili bilim dalı,uygulamaları vb. açısından getireceği katkılar yazılır. SAYILTI Sayıltı, araştırma sürecinde doğruluğunun ispatlanması gerekmeyen önermedir. SINIRLILIKLAR Sınırlılıklar,araştırmada yapmak isteyip de yapılamayan,bazen nedenlerden dolayı vazgeçilmek zorunda kalınan durumlardır.

TANIMLAR Tanımlar araştırmada geçen anahtar kelimelerin tanımlarına veya ne ifade ettiklerinin belirtildiği bölümdür.Tanımlar kavramsal veya işlevsel olarak yapılabilir. Bir araştırma raporunun Giriş bölümleri şu başlıklardan oluşabilir: Problem Amaç Önem Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar