6. BÖLÜM OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETİMİ Örgüt Kavramı Örgütlenmenin Nedenleri Örgütlerin Açık Bir Sistem Olarak Ortak Özellikleri Çevre – Örgüt Yapısı

İnsanların belirli amaçları gerçekleştirmek için işbirliği yapma gereksinmesinden doğan örgütler insanlık tarihi kadar eskidir. Örgütlerin özellikleri arasında, bürokratik ve biçimsel bir yapıya sahip olma, yetki ve sorumluluğun hiyeraşik olarak dağılımı yer almakta ve bu bağlamda eğitim kurumları da birer örgüt olma özelliği taşımaktadır.

Örgütler, insanların karmaşık ilişkiler ağı ile birbirlerine bağlı olduğu sosyal yapılardır. Okullar da birer sosyal örgüttür. Diğer örgütlerde olduğu gibi okul örgütlerinde de farklı konumlardaki bireyler arasındaki ilişki çeşitli ve karmaşıktır. Bu ilişkiler bireyler tarafından anlaşılır ve genel kabul görürse okul örgütleri etkili bir şekilde amacına ulaşabilir.

Toplumun eğitim kavramı ve hizmeti ile özdeşleştirdiği kurum, okuldur. Okulu diğer eğitim kurumlarından ayıran temel özellik, okulun insan üzerinde çalışması ve onu farklılaştırma yeteneğidir. Okul, bireyi farklılaştırma işlevini öğretim yolu ile gerçekleştirir. Bu özellikler nedeniyle okul yöneticilerinin ilgi odakları, okullarındaki gerçekleştirilen öğretim eylemlerine ilişkin olarak toplumun istek ve sorunları, çocuklar, öğrenciler, veliler ve okul çalışanlardır.

Yönetim, insanların işbirliğini sağlama ve onları bu amaca doğru yöneltme iş ve çabalarının toplamıdır. Yönetim süreci, özde insanı konu alır,yöneten ya da yönetilen olarak onun sorumluluk, statü ve rolünü inceler. Örgüt içinde hangi konumda olursa olsun insanın ilişkisi, insan için, insanca yaşama ve çalışma ilkesini birlikte getirir.

Toplumdaki sosyal, politik ve ekonomik değişmelerden etkilenen eğitim kurumu ve yöneticisinin çevredeki değişikliklere aynı hızla uyum göstermesi beklenmektedir. Bir okul yöneticisinin en önemli rolü, bu değişim ve gelişmelere göre gerekli öğretimi sağlamak ve karşılaşılan problemleri çözmektir.

ÖRGÜT KAVRAMI Örgüt belirli amaçlar doğrultusunda bir araya gelmiş insanların gerekli diğer fiziksel öğelerle oluşturdukları yapıdır. Örgütün en temel unsuru insandır ve örgütler ancak insanların etkili eylemleri doğrultusunda hedeflerine ulaşabilir. Örgüt, bireylerin tek başlarına ulaşamaycakları amaçlarına başkaları ile birlikte ulaşabilmelerini sağlayan bir araçtır.

Örgüt, bireylerin amaçlarına ulaşabilmeleri için birlikte, uyum içinde ve grup halinde gayret göstermeleridir. ÖRGÜTLENME; ortak amaçlara ulaşmayı sağlayan işlevlerin gruplanması ve her grupta da, bu işlevleri yapan bireyleri denetleyen ve yetkisi olan yöneticileri görevlendirmektir. Böylece, örgütlenme temelde iş bölümü yapmak ve gerekli yetki devrinde bulunmaktır. Bir bakıma örgütler, toplumun işleyiş biçimini belirleyen temel araçtır.

ÖRGÜTLENMENİN NEDENLERİ Örgütlenme genel olarak benzer işleri bir arada toplayıp ve uzmanlaşmış kişilerin bu işleri yapmalarını sağlayarak verimliliği ve bu nedenle etkinliği arttırmayı kapsar. Bunu da en başta rastgele iş yapmayı önleyerek işbölümü ve birbirleri ile uyum içinde yaparak sağlar. İyi bir örgütlenme, işletmenin koordinasyonunu da sağlaycaktır.

Bunları şu biçimde maddeleştirebiliriz; İşleri yapıbilecek parçalara bölerek ve aynı tür işleri bir araya toplayarak bu işlerin yapımını kolaylaştırır ve benzer işleri gruplandırır. İşleri yapacak bireylerin becerilerine göre yetiştirilmesini sağlar. Sinerji yoluyla verimliliği ve iş kalitesini yükseltir. Bireyler ve gruplar arasındaki haberleşme sağlıklı olur. Yetki zinciri oluşturur.

ÖRGÜTLERİN AÇIK BİR SİSTEM OLARAK ORTAK ÖZELLİKLERİ Katz ve Kahn bu ortak özellikleri şu şekilde açıklamaktadır: Enerji alma Enerjiyi işleme Çıktı Döngüsel özellik Olumsuz Entropi Kodlama

ÇEVRE-ÖRGÜT YAPISI İLİŞKİSİ Örgütün içinde uğraşı gösterdiği çevre yapısı tek başına olmamakla birlikte onun yapısını etkiler. Bu çevre yapısını 3 gruba ayırabiliriz: Basit (durgun) çevre: Bu tür çevrede ani ve büyük değişmeler meydana gelmez. Değişken (dinamik) Çevre: Basit çevrenin tersine büyük olmasa bile sürekli değişiklikler gösterir. Bu tür çevre yapısı örgütün yapısını etkiler.  Karmaşık Çevre:Sürekli teknolojik yeniliklerin ortaya çıktığı, rekabetçi bir çevre yapısı.

Zühre ÇALIŞIR