Dr.Habip MURUZ Hayvan Sağlığı Şube Müdürü SAMSUN SIĞIR TÜBERKÜLOZU ve SIĞIR BRUSELLOZU : UYGULAMADA YAŞANAN SIKINTILAR, ÖNERİLER Dr.Habip MURUZ Hayvan Sağlığı Şube Müdürü SAMSUN

Samsun’un İdari Yapısı; 17 İlçe 26 Belde 945 Köy Samsun İl/İlçe Tarım Müdürlükleri Hayvan Sağlığı Hizmetleri; 37 Veteriner Hekim 66 Veteriner Sağlık Teknisyeni/Teknikeri İşletme Sayısı, Hayvan Varlığı; Yaklaşık 90 bin işletme,300 bin BB, 130 bin KB

Sığır Tüberkülozu-Sığır Brusellozu İle Mücadele   Teşhis (Marazi Madde-Serolojik) Test Kesim Pozitif hayvanların tazminat ödenerek zorunlu kesimi Negatif hayvanların işletme sahibinin isteği üzerine şarta tabi tutulmadan kesimi İşletmede hareket kısıtlama Brusellosis Çıkışlarında; Hastalık tespit edilen bölgedeki 3-6 aylık dişi danalara genç S-19 aşısı uygulanması

Sığır Tüberkülozu-Mihraklar (2005-2010)

Orijin İşletmelerde Sığır Tüberkülozu Test ve Tazminat 2010 yılı içersinde; 716 hayvanda Tüberkülin Test 190 pozitif Bugüne kadar kestirilen 143 hayvan için 495.428 TL tazminat ödendi. 1 yetiştirici hakkında Savcılığa suç duyurunda bulunuldu.

Sığır Brusellozisi-Mihraklar (2005-2010)

Sığır Brusellozisi Genç S-19 Aşılama 2009 Yılı Program: 23.927 Gerçekleşme: 15.417 % 64 2010 Yılı Program: 28.864 Gerçekleşme: 15.417 (devam ediyor) % 52

Sığır Brusellosisi Test ve Tazminat 2010 yılı içersinde; 1.626 Serolojik Test 273 hayvan pozitif Bugüne kadar kestirilen 230 hayvan için 676.125 TL tazminat ödendi. 1 yetiştirici hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunuldu.

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar-Genel Enfekte sürüde mücadelenin güç ve zaman alıcı olması, Küçük ölçekli işletmeler mecburi kesimi göze alamadıkları için bildirim yapmamakta, pozitif hayvanlar potansiyel enfekte kaynağı durumunda, Sığır tüberkülozu resmi kesimlerde,Sığır brusellozu ise ancak abortlardan sonra yapılan taramalarda tespit ediliyor. Gönüllülük esasına göre tarama ve test yok.

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar-Genel Her iki hastalıkla yapılan mücadelenin doğası gereği uzun süren karantina uygulaması yetiştirici tepkisine yol açmakta, Pozitif reaktörlerin ayrı bir ünitede tutulmaması,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar-Genel Şarta tabi kesime sevk edilecek hayvanlara takdir edilecek kıymet değerinin belirlenmesi; Kıymet Takdir Komisyonu üyesi hayvan sahibi bilirkişisinin çok yüksek mahalli rayiç değeri teklif etmesi, Hastalık çıkan mahalde genellikle kesim için uygun mezbahanın olmaması ve kesimin başka mahalde yapılması; Randevu almada zorluklar, Nakliye masrafları artmakta ve yetiştiriciler mağdur olmakta,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar-Genel TKK üye yetiştiricilerin işletmelerinde tazminatlı kesime gönderilen hayvanların yerine 45 gün içinde aynı vasıfta hayvan temin edilme zorunluluğu, karantina uygulaması ile ters düşmekte ve yetiştirici mağduriyetine sebep olabilmekte, Enfekte sürülerdeki küpesiz hayvanlara takılan küpelerin, Turkvet sistemine kayıtlarının Genel Müdürlükçe yapılması zaman kaybına yol açmakta,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Mezbahalarda Tüberkülozun Saptanması; Tb enfeksiyonun subklinik bir seyir izlemesi nedeniyle antemortem muayenede klinik teşhisin zorluğu, Hastalığın henüz başında kesilen hayvanlarda makroskopik lezyonlarının oluşmaması sebebiyle teşhis edilememesi, Kesim sonrası yapılan muayenelerde lezyonların gözden kaçan yerlerde lokalize olması, Mezbahada klinik olarak teşhisi yapılan hayvanlara tazminat ödenmemesi nedeniyle hastalık bildiriminin yapılmaması,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Tüberkülin uygulanması ve Değerlendirilmesi; Kompası kullanırken derinin fazla veya aza sıkıştırılması Enjekte edilecek standart miktardan az veya çok enjekte edilmesi Dozun deri altına kaçırılması Enjeksiyon yerinin dezenfeksiyonun alkol yerine tentürdiyot ile yapılması Tüberkülin uygulayıcı ile sonucu okuyanın aynı personel olmaması Tüberkülin testinin yeni doğum yapmış hayvanlarda, hastalığın erken safhasında ve ileri derecede enfekte hayvanlarda yanlış negatif sonuç verebilmesi,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Tüberküloz Mevzuatı Sığır Bovine Tüberküloz Yönetmeliğinde altı haftadan büyük tüm sığırlar resmi tüberkülin testine tabi tutulacağı (Madde 8/a) belirtilirken; Mücadele Genelgesi 1.7.3’de damızlık sığırlara tüberkülin testi uygulanacaktır ifadesi çelişki oluşturmaktadır.

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Brusella genç aşılamalarındaki zorluklar ve yetersiz genç aşılamaları, Serbest Vet.Hekimlerin köy bazlı genç S-19 aşılama programına katılmamaları, Serbest Veteriner Hekimler programlı Genç S-19 aşılamasını işletme bazında teklif etmekteler.

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Brusella Aşı Öyküsünün Bilinmemesi; Brusella Genç S-19 aşılı fakat Turkvet’e kaydedilmediğinden aşı öyküsü bilinmeyen hayvanların bulunduğu enfekte sürülerde söz konusu hayvanlara ait laboratuar sonuçlarının yanlış pozitif çıkması; -daha fazla hayvan kesime gitmekte, -daha fazla tazminat ödenmekte -zaman ve iş kaybına neden olmakta,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Brusella Yönetmeliği ve HSZ Yönetmeliği Gebelik süresinin üçte ikisini doldurmuş hayvanların kesilmesi HSZ Yönetmeliğinin 93.maddesine göre yasak kapsamına girmekte, ancak gebeliğin üçte ikisini doldurmuş Brusella pozitif hayvanların “Brusella Yönetmeliğinin” 10.maddesine göre 1 ay içersinde kesilmesini zorunlu,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Kontrolsüz Hayvan Hareketleri; Hastalığın bir sürüden diğerine yayılmasında kontrol edilemeyen hayvan hareketleri, Yetiştirici İlgisizliği; Yetiştiricilerin her iki hastalık ile mücadele programına ve Brusella aşılamalarına karşı ilgisizliği, çiftçi bilinçsizliği, Yetersiz Eğitim; Hayvan sağlığı servisinde çalışanların hastalıklarla mücadelede yetiştiricilere yönelik eğitimleri yetersiz yapmaları,

Mücadelede Yaşanan Sıkıntılar Barınak Koşulları; Hayvan barınaklarının hijyenden yoksun ve izolasyon ünitelerinin bulunmaması, Hayvancılık İşletmelerinin Yapısı; Hayvancılık İşletmelerinin çok küçük ve dağınık olması hayvan sağlığı açısından alınan önlemlerin iyi sonuç vermesini engelliyor. Araç, Personel Yetersizliği; Salgın ve bulaşıcı hastalıklarla mücadelede öncelikli olarak bu amaç için kullanıma uygun müdahale aracının olmaması Hayvan sağlığı hizmetlerinde görevli veteriner sağlık çalışanlarının İl/İlçe Müdürlüklerinin diğer hizmetlerinde kullanılması ve personel yetersizliği

Öneriler Sığır Brusella ve Tüberküloz Çalışma Grubu oluşturulmalıdır. Gelecekte tüberküloz ve bruselloz hastalığının kontrolü için temel teşkil edilecek prevalans ölçümü yapılmalıdır. Bu ölçüme göre her iki hastalığın coğrafi dağılımı belirlenmelidir. Prevalans ölçümleri ile aşı yoluyla etkili bir kontrol için gerekli bilgi sağlanacaktır (Brusella için). Hastalıksız ve enfekte süreler ile ilişkili risk faktörleri minimize edilmelidir.

Öneriler Bu iki hastalığın kontrol altında olduğunu garanti etmek için birincil adım olan ari çiftlik oluşturma çalışmalarına hız verilmeli, Bireysel çiftliklerde gönüllü Tüberküloz ve Brusella eradikasyon kampanyaları başlatılmalı, Gerekirse tarama zorunluluğu getirilerek sürülerin kontrol altında tutulmaları sağlanmalı, Damızlık hayvan hareketlerinde tüberküloz ve brusella test sonuçları aranmalı,

Öneriler Her işletmede etkili izolasyon üniteleri kurulmalı, Reaktörler mümkün olduğunca hızlı ve etkili bir şekilde izole edilmeli ve kestirilmeli, Hayvan başına ödenecek tazminat değerlerinin belirlenmesinde matematiksel formülasyon geliştirilmeli (Damızlık değer %+Kasaplık değer % v.b),

Öneriler Küçük ölçekli işletmelerden zorunlu kesim için mezbahaya nakledilen hayvanların nakil masrafları özellikle İl özel İdare kaynağından sağlanması için taşra ve merkez teşkilatları tarafından çalışma yapılmalı, Üniversite ve araştırma kuruluşlarınca ülkemizde Sığır Tüberkülozunun yayılımı üzerine yabani hayvanların etkilerini ortaya koyacak münferit araştırmalar yapılmalı,

Öneriler Tüberkülin uygulamalarında derinin kalınlığını ölçen ile reaksiyonu değerlendiren personel aynı olmalı, kararda bitaraf davranmalı, Brusellaya karşı yeterli koruyucu bağışıklığın oluşması için aşılama çalışmalarının etkinliği artırılmalı, Yapılan Genç S-19 Aşıları mutlaka Turkvet’e kaydedilmeli,

Öneriler Yetiştiricileri her iki hastalık hakkında özellikle epidemiyolojik ve bazı etiyolojik bilgiler yönünden eğitilmelidir. Aksi halde korunma ve eradikasyon çabalarından hiçbir yarar sağlanamayacaktır. Bakım, besleme ve biyogüvenlik uygulamaları teşvik edilmelidir. K I S A C A; Her iki hastalık yönünden tam bir eradikasyon programı uygulamaya sokulmalıdır.

TEŞEKKÜR EDERİM