Hande Seray TUNCAY İSG Uzman Yardımcısı htastekin@csgb.gov.tr ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Hande Seray TUNCAY İSG Uzman Yardımcısı htastekin@csgb.gov.tr İSTANBUL-2014

İçerik Patlayıcı Ortamlar ATEX Nedir? İlgili Mevzuat Temel Kavramlar Patlamadan Korunma Dokümanı

Dünya’da ülkelerin patlayıcı ortamlara yönelik olarak asgari koşulları düzenleyen mevzuat yapılarının yanı sıra farklı standart ve mevzuat sistemleri de mevcuttur. Aşağıda yer alan harita uluslararası olarak Ülkelerin bu konuya dair benimsemiş oldukları sistemleri/ standartları göstermektedir IEC : International Electrotechnical Commission ATEX : ATmospheres Explosibles CENELEC : European Committee of Electrotechnical Standards NEC : National Electrical Code CEC : Canadian Electrical Code

ATEX Nedir? ATEX Atmosphères explosibles ATEX kısaltması iki Avrupa Birliği Direktifini içermektedir: 94/9 EC ve 1999/92 EC. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Hangi işyerlerinde nasıl patlayıcı ortamlar oluşmaktadır.? Patlayıcı Ortamlar?

İlgili Mevzuat 94/9 EC Equipment and protective systems intended for use in potentially explosive atmospheres (ATEX) 1999/92 EC minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX) Hangi işyerlerinde nasıl patlayıcı ortamlar oluşmaktadır.?

İlgili Ulusal Mevzuat 1999/92 EC minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik ÇSGB-İSGGM

2003-2013 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik 2013... Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik Bizim sorumluluğumuz patlayıcı ortamlarda çalışanların sağlık ve güvenliği ile ilgili koşulları belirlemek ve işverenlerin bu konudaki yükümlülüklerini düzenlemektir.

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 3 Bölüm 14 Madde 4 Ek 30 Nisan 2013 tarihli ve 28633 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Patlayıcı Ortamlar Hangi işyerlerinde nasıl patlayıcı ortamlar oluşmaktadır.? Kimya endüstrisi, doldurma, kazıma inşaat işleri, elektrik üretim işleri, atık bertaraf sektörü, doğal gaz lpg gibi endüstriyel gaz üretim tesisi, ahşap mobilya sektörü, boya püskürtme veya üretimi, metal sektörü, rafineri ve geri dönüşüm, ilaç sanayi,

Potansiyel Patlayıcı Ortamlar LPG Üretim, Dolum ve Dağıtım Tesisleri Doğalgaz Santralleri Petrol Rafinerileri Un Değirmenleri Trafo Merkezleri ve İmalathaneleri Akaryakıt İstasyonları Boya Fabrikaları Fırın ve elektrostatik boya yapılan işyerleri Deri imalathaneleri Yağ üretimi Kimyasal sanayi Biyogaz üretimi İlaç Sanayi Metal sanayi

KAPSAM 6331 sayılı Kanun kapsamında patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanmaktadır.

İstisnalar   Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması, 1/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması, Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,

İstisnalar Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması, Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,

Patlayıcı Ortam Patlayıcı ortam Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışım Hangi işyerlerinde nasıl patlayıcı ortamlar oluşmaktadır.?

İşverenin Yükümlülükleri İşverenin temel yükümlülüğü olarak Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri almak

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek Patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek Patlamanın çalışanlara zarar vermesini önlemek Patlamanın yayılmasını önlemek Hangi işyerlerinde nasıl patlayıcı ortamlar oluşmaktadır.? Minimum temperature at which, under specified test conditions, a liquid gives off sufficient combustible gas or vapour to ignite momentarily on application of an effective ignition source. Flash point

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma Yanıcı Maddelerin İkameleri ile Değiştirilmesi Kullanılan maddelerin konsantrasyonlarının azaltılması Etkisizleştirme Örneğin yanıcı solventler veya temizleyiciler yerine su bazlı solüsyonlar kullanılması gibi. Kullanılan maddelerin patlayıcı limitlerinin dışındaki konsantrasyonlarda tüketilmesinin sağlanması patlama tehlikesini ortadan kaldırabilecektir. Tehlikeli patlayıcı ortamlar kimyasal inört (etkisiz) maddelerin kullanımıyla yanıcı maddelerin veya ortamdaki oksijenin seyreltilmesi ile engellenebilir. nitrojen, karbon dioksit, soy gazlar, yanıcı gazlar ve su buharıdır.

Patlama Riskinin Değerlendirilmesi Bu riskin özel olarak değerlendirilmesinde; Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı, Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü. Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.

Patlamadan Korunma Dokümanı İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümandır.

Patlamadan Korunma Dokümanı Patlamadan korunma dokümanı tespit edilmiş patlama tehlikelerini ve risk değerlendirme sonuçlarına ve patlamadan korunma hedefine ulaşmak için alınması gereken önlemleri açıkça göstermelidir.

Patlamadan korunma dokümanı Patlama riskinin değerlendirilmesi İşyerinin ve/veya bölümlerinin sınıflandırılması Tutuşturucu kaynakların belirlenmesi Bölge sınıflandırılmasına uygun ekipman seçimi Çalışma yerleri, uyarı cihazları, iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlanması, Kullanılan kimyasalların güvenlik bilgi formları ( LEL-UEL) işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncelleştirilir.

Patlamadan korunma dokümanı Sorumluluklar ve gözetim alanları (işyerinin organizasyonel yapısı) Çalışma prosesleri ve koruyucu önlemlerin kapsamı ve amacı Potansiyel patlayıcı ortamın oluşma sıklığı Boşalma kaynakları ve dereceleri Kullanılan ekipmanların uygunluğu Çalışanlara bu kapsamda verilen özel eğitimler Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde koordinasyon Patlamadan korunma dokümanı

Patlayıcı ortam sınıflandırılması Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi Sürekli Uzun süre ya da sık sık 1 Ara sıra Normal çalışma koşullarında 2 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre Gaz buhar sis örnek ver

Patlayıcı ortam sınıflandırılması Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturması Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi 20 Sürekli Uzun süre ya da sık sık 21 Ara sıra Normal çalışma koşullarında 22 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre Toz örnek ver

Toz Patlamaları

Toz Patlamaları

Tehlikeli bölge sınıflandırması Bu sınıflandırmalar varsayımsal olarak gerçekleştirilmemelidir. TS EN 60079 serisi standartları Ekipman seçimi Ekipmanın koruyuculuk düzeyi (q, o...) Tehlikeli bölgelerin yayılım sınırlarının belirlenmesi Hesaplamalar

Tehlikeli bölge sınıflandırılması

Tehlikeli bölge sınıflandırması Havalandırmanın patlayıcı ortamların oluşması üzerindeki etkisi

Tehlike bölge sınıflandırılması

Tutuşturucu kaynaklar Sıcak yüzeyler Statik elektrik Kıvılcım Sıcak gaz Açık ateş Sürtünme Elektrikli ekipmanlar Mekanik ekipmanlar Sıcak yüzey yalıtımsız tanklar içindewn sıcak madde veya buhar geçen borular Kıvılcım elektrik veya kaynak işlemleri

Tutuşturucu kaynaklar

Sıcaklık sınıfları SICAKLIK SINIFLARI Sıcaklık sınıfı Maksimum Yüzey Sıcaklığı T1 450 T4 135 T2 300 T5 100 T3 200 T6 85

Patlayıcı Ortamlarda Ekipman Kullanımı Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygun sertifikalandırılmış ekipmanların kullanımı gerekmektedir.

Organizasyonel önlemler Çalışanların eğitimi Yazılı talimatlar ve çalışma izni Patlamadan Korunma Önlemleri Tehlikeli yerlerin nasıl işaretlendiği Personelin görev, yetki ve sorumluklarının belirlenmesi

Organizasyonel önlemler Çalışanların eğitimi İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar. Yazılı talimatlar Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır. Organizasyonel önlemler

Organizasyonel önlemler Çalışma İzni Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır. Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.

Organizasyonel önlemler Gerekli durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır. Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda bulunması sağlanır. Organizasyonel önlemler

Patlama Etkilerinin Azaltılması Patlamaya ve patlama basıncına dayanıklı tasarım Patlamanın boşalması- patlama rahatlaması Patlamanın bastırılması Alev ve patlamanın yayılmasının engellenmesi

Patlayıcı Ortamlarda Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmesi Acil durum planlaması Tahliye prosedürleri Acil durum eğitimleri

Patlayıcı Ortamlarda Kazalara Neden Olan Ekisklikler Tehlikeli bölgede çalışma izin sisteminin olmaması Patlayıcı ortama uygun makine ve ekipman kullanılmaması Tehlikeli bölgelerde uygun havalandırmanın sağlanmaması Patlama risk değerlendirmesinin yapılmaması Gaz sızdırmazlık testlerinin gerçekleştirilmemesi Statik yük boşalması Yangınla mücadele sistemlerinin yetersizliği Bakım onarım işlemlerinin uygun yapılmaması Patlamadan korunma dokümanının hazırlanmaması Kimyasalların yanlış depolanması ve kullanımı eksiklikler

Hande Seray TUNCAY İSG Uzman Yardımcısı htastekin@csgb.gov.tr İSTANBUL, 2014