PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamında Çıkarılan Yönetmelikler Hazırlayan ve Sunan: Aylin Kalpakcı

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Bu çalışmada yararlanılan kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı Web Sitesi, İlgili Yönetmelikler, 2010. YARARLANILAN KAYNAKLAR PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye Ait Taşınmaz Mallar ile Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine Dair Yönetmelik Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamındaki Kültür Varlıklarının Rölöve, Restorasyon, Restitüsyon Projeleri, Sokak Sağlıklaştırma, Çevre Düzenleme Projeleri ve Bunların Uygulamaları ile Değerlendirme, Muhafaza, Nakil İşleri ve Kazı Çalışmalarına İlişkin Mal ve Hizmet Alımlarına Dair Yönetmelik Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulları Çalışmaları ile Koruma Yüksek Kuruluna Yapılacak İtirazlara Dair Yönetmelik İÇERİK PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik (10 Aralık 1987 ) Tanımlar: Tespit, tescil ve tespit ekibi tanımları yer almaktadır. Tespit: Tespit işlemlerinde aşağıdaki hususlar göz önüne alınır: Korunması gerekli tabiat varlıkları ile 19. yüzyıl sonuna kadar yapılmış taşınmaz olması 19. Yüzyıldan sonra yapılmış olsa da önem ve özellikleri bakımından korunmasının gerekmesi, Taşınmazların sit alanı içerisinde olması, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda tarihi olaylara sahne olmuş yapılar ile Atatürk’ün kullanmış olduğu binaların bulunması, Taşınmaz tabiat varlıklarının ender bulunan değişik özelliklere sahip olması, Yapıların dekoratif, malzeme, mimari ve şekil bakımından önem arz etmesidir (İlgili Yönetmelik, madde 4). Tescil: Bakanlık, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce tespiti yapılanlar koruma bölge kurulunca tescil edilir. YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye Ait Taşınmaz Mallar ile Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik (8 Şubat 1990) Değiştirilecek Taşınmazların Nitelikleri: I. ve II. derece arkeolojik sit alanı ile I. derece doğal sit alanı olarak tescil ve kesin inşaat yasağı getirilen korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu, kadastro görmüş yerlerde olması ve üzerinde mülkiyet anlaşmazlığının olmadığı alanlardır (İlgili Yönetmelik, madde 4). Trampa Edilecek Hazine Arazilerinin Nitelikleri: İmar planlarında kamu hizmetine ayrılmayan, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’nca ilan edilen turizm bölgelerinde yer almayan, Milli Savunma Bakanlığı’nca sakıncalı görülmeyen hisseli veya hissesiz alanlardır. Trampa edilecek arazi taşınmazın bulunduğu il sınırı dışına taşmamak koşulu ile mümkün olduğunca aynı mahalle, köy veya ilçede olmak üzere Maliye Bakanlığı’nca saptanır ve değer belirlenir (İlgili Yönetmelik, madde 8). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine Dair Yönetmelik (11 Haziran 2005) Tanımlar: Meslek odası (TMMOB’a bağlı projelerde müellif olan meslek grubunun bağlı olduğu oda), tadilat ve tamirat, esaslı onarım gibi tanımlar yer almaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 6). Uygulama: Taşınmazların bakım, onarım ve yapı esasları ile proje uygulamaları Koruma Yüksek Kurulu’nun ilke kararları ve bölge kurulunun aldığı kararlar doğrultusunda olmaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 6). Tadilat ve tamirat işlemleri özgün biçim ve malzemeye uygun olarak KUDEB yoksa koruma bölge kurulu izin ve denetiminde yapılmaktadır. Esaslı onarım; tescilli yapı için hazırlanacak rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri ve diğer belgeler koruma bölge kuruluna sunulur. Onaylanan projeler uygulamaya geçirilir. Projelerin uygulanmasında restoratör mimar veya mimarın bulunması gerekmektedir (İlgili Yönetmelik, madde 8-9). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Yapı Esasları ve Denetimine Dair Yönetmelik Uygulama: Tescilli yapıların yok olması durumunda, bulunulan yapı kalıntıları ve önceden hazırlanmış rölöve, restitüsyon ve restorasyon projesi, arşiv belgeleri, yazılı, görsel ve sözlü kaynaklardan yararlanılarak özgün mimari özelliklerinde yeniden yapılmaktadır. Bu durumda izin merci koruma bölge kuruludur (İlgili Yönetmelik, madde 12). Uygulama Sorumluluğu: Koruma bölge kurulunca onaylanan her ölçekteki plan ve proje uygulamalarının sorumluluğu, serbest meslek yetki ve koşullarını taşıdığı ilgili meslek odası tarafından belirlenen kişiler tarafından üstlenilir (İlgili Yönetmelik, madde 15). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Kapsamındaki Kültür Varlıklarının Rölöve, Restorasyon, Restitüsyon Projeleri, Sokak Sağlıklaştırma, Çevre Düzenleme Projeleri ve Bunların Uygulamaları ile Değerlendirme, Muhafaza, Nakil İşleri ve Kazı Çalışmalarına İlişkin Mal ve Hizmet Alımlarına Dair Yönetmelik (10 Ağustos 2009) Tanımlar: Basit onarım; yapıların çürüyen ya da bozularak eskiyen mimari öğelerinin özgün biçimlerine uygun olarak aynı malzeme ile değiştirilmesi, bozulan iç ve dış sıvaların, kaplamaların, renk ve malzeme uyumu sağlanarak özgün biçimlerine uygun olarak yenilenmesidir. Esaslı onarım; Yapını rölöveye dayanan restitüsyon veya restorasyon projeleri ile yapılan müdahalelerdir. Restorasyon teknikleri; sağlamlaştırma, temizleme, bütünleme, yenileme, yeniden yapma ve taşıma olarak belirlenmiştir. Rölöve projesi; kültür varlıkları ve yakın çevresinin mevcut durum raporları ve projesidir. Restorasyon Projesi; taşınmazların koruma amaçlı onarımı, özgün işlevi ve yeni kullanımı için getirilen müdahale tekniklerinin raporu ve projesidir. YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Tanımlar: Restitüsyon projesi; Taşınmazların ve yakın çevresinin analizi, benzer yapılarla karşılaştırılması, özgün veya belli bir dönemine ilişkin belgeleri ve çizimleri olan öneri projesidir. Çevre düzenleme projesi; ören yerlerinin denetimli olarak ziyarete açmak, tanıtımını sağlamak, mevcut kullanım ve dolaşımından kaynaklanan sorunları çözmek, alanın ihtiyaçlarını çağdaş, teknolojik gelişmelerin gerektirdiği donatılarda gidermek amacıyla her ören yerinin kendi özellikleri göz önüne alınarak hazırlanacak 1/500, 1/200 ve 1/100 ölçekli projelerdir. Sokak sağlıklaştırma projesi; kentsel sit alanları ve koruma alanlarında tescilli ve tescilsiz taşınmaz kültür varlıklarının sokağa bakan cepheleri ile avlu duvarları, müştemilat, çeşme ve benzeri mimari elemanlarının özgün sokak dokusu ve kentsel mobilya ile birlikte korunması, sağlıklaştırılarak yaşatılması, sokak dokusunu tanımlayan tüm elemanların korunması yönelik rölöve, restitüsyon, restorasyon, kentsel tasarım ve mühendislik dallarında yapılacak tüm projelerdir (İlgili Yönetmelik, madde 4). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Uygulama: Projeler ihale usulüyle yapılmaktadır. Hazırlanacak tüm projeler koruma bölge kurullarının onayına sunulur (İlgili Yönetmelik, madde 5). Yeterlilik: İhalede çalıştırılması öngörülen personelin konuda uzmanlığın aranması halinde mimarlar, mühendisler, şehir plancıları için en az beş yıl önce konuda yüksek lisans yapmış olması şartı aranır. Sanat tarihçi, arkeolog, topograf ve istenecek diğer personelin en az üç yıl deneyimli olmaları gerekmektedir (İlgili Yönetmelik, madde 8). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulları Çalışmaları ile Koruma Yüksek Kuruluna Yapılacak İtirazlara Dair Yönetmelik (12 Ocak 2005) Koruma Yüksek Kurulları Kuruluş: Ankara’da Bakanlığa bağlı olarak kurulmuştur.Toplam 16 üyeden oluşmaktadır. Bunlar; Bakanlık Müsteşarı Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı Bakanlığın İlgili Müsteşar Yardımcısı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürü Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın İlgili Genel Müdürü veya Yardımcısı Orman Genel Müdürü veya Yardımcısı Vakıflar Genel Müdürü veya Yardımcısı Maden İşleri Genel Müdürü veya Yardımcısı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü veya Yardımcısı olmak üzere 10 kurum temsilcisi ve koruma bölge kurulu başkanlarından seçilecek altı üye bulunmaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 6). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Görevleri: Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemekte, Koruma bölge kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamakta, Koruma bölge kurullarınca alınan kararlar nedeniyle uygulamada doğan genel sorunları değerlendirerek görüş vermek ve Bakanlığa yardımcı olmakta, Planlama yetkisi bulunan kamu kurum ve kuruluşları ile valilik ve belediyeler tarafından, kurullarca alınmış ve alınacak; sit alanı, derecelendirilmesi, sit geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları, koruma amaçlı imar planları ve revizyonlarına ilişkin alınan kararlara karşı, yapılan itirazları değerlendirerek karar almaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 7). Çalışma Şekli: Kurul yılda en az iki defa toplanmaktadır. Toplantıya katılan üyelerin dörtte üçünün oyları ile karar alınmaktadır. İtiraza konu olan koruma bölge kurulu kararının başkanı, yüksek kurul üyesi ise oy kullanmamakta, danışman olarak toplantıda bulunmaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 8). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Koruma Bölge Kurulları Kuruluş ve Yapısı: Bakanlığın uygun gördüğü bölgelerde kurulmaktadır. Günümüzde Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Çanakkale, Diyarbakır, Edirne, Erzurum, Eskişehir, İstanbul(3 bölge), İzmir (2 bölge), Kayseri, Konya, Muğla, Nevşehir, Samsun ve Trabzon’da Koruma Bölge Kurulları yer almakta ve bölge içerisine giren çeşitli illerden sorumlu olmaktadır. YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Kuruldaki üyeler; arkeoloji, sanat tarihi, hukuk, mimarlık ve şehir planlama dallarında uzmanlaşmış kişilerden Bakanlıkça seçilecek beş kişi ile koruma bölge kurulunun ihtiyacına göre Bakanlıkça talep edilecek yine bu mesleklerdeki YÖK tarafından seçilecek iki kişiden oluşmaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 9). Kuruldaki toplantılarda konuya göre değişen tescilci üyeler bulunmaktadır (Müze Müdürü, Belediye Başkanı, Bakanlıkların teknik temsilcileri gibi). Kurul temsilci üyelerinin görevleri bağlı bulundukları kurum görevi süresince devam ederken, kurul üyelerinin görevleri üç yıl ile sınırlıdır (İlgili Yönetmelik, madde 10). Görevleri: Bakanlıkça veya Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce tespit edilen Kültür ve Tabiat Varlıklarının tescilini yapmak, Sit alanlarının tescilinden itibaren üç ay içinde geçiş dönemi yapılaşma koşullarını belirlemek, Koruma amaçlı imar planları ile bunların değişikliklerini altı ay içerisinde inceleyip, karara bağlamak, Uygulamaya yönelik projeler ile değişikliklerini üç ay içerisinde karara bağlamak, YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları

PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları Ören yerleri çevre düzenleme projelerine ilişkin görüş bildirmek, Koruma alanlarının tespitini yapmak, Taşınmazlardan özelliğini kaybedenlerin tescil kaydını kaldırmak, Sit alanı içerisinde yer almayan korunması gerekli taşınmazlara ilişkin uygulamaya dönük kararlar almak, Korunması gerekli taşınmazların parsellerinde ayrılma ve birleşmelere izin vermek, İlgili idarelerce kamulaştırılma işlemlerinde taşınmazın fonksiyonuna ilişkin karar almaktır (İlgili Yönetmelik, madde 11). Çalışma Şekli: Kurullar ayda en az dört defa toplanmaktadır. Kararlar üyelerin salt çoğunluğunun oyları ile alınmaktadır (İlgili Yönetmelik, madde 12). İtirazlar: Planlama yetkisi bulunan kurum ve kuruluşlar ile valilik ve belediyeler, kurullarca alınan koruma alanları, sit alanları, derecelendirilmesi, sit geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları, koruma amaçlı imar planları ve revizyonlarına ilişkin kararlara altmış gün içerisinde Koruma Yüksek Kurulu Genel Müdürlüğü’ne itiraz edebilmektedir. İtirazlar altı ay içinde sonuçlandırılıp ilgililere tebliğ edilir (İlgili Yönetmelik, madde 18). YÖNETMELİKLER PLN.4444 Mesleki Uygulama Esasları