Sağlıkta Hukuki Sorumluluklar ve Yeni Türk Ceza Kanunu Y. Doç. Dr. Yahya DERYAL KTÜ-İİBF Ticaret Hukuku Öğretim Üyesi Hasta Hakları Platformu Üyesi Trabzon http://hukukdoktoru.ofisi.com yderyal@yahoo.com Sağlıklı ve onurlu bir yaşam için… http://hhp.ktu.edu.tr

Tıpta Uygulama Hataları İstanbul Tabip Odası 1982-2002 arası 1525 tıbbi hata şikayeti yapılmış. Araştırma sonucu % 27’si (411) gerçek bulunmuş. 1982-1998:Yılda 35 şikayet 1999-2002: Yılda 239 şikayet (7 kat artış) Tıbbi Hata Dağılımı (%) 17,7: Kadın-Doğum 17,0: Genel Cerrahi 10,8: İç Hastalıkları 07,0: Ortopedi

SAĞLIK MEVZUATI (1) Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun (1928) Hususi Hastaneler Kanunu (1933) Gözlükçülük Hakkında Kanun (1940) Eczacılar Ve Eczaneler Hakkında Kanun (1953) Hemşirelik Kanunu (1954) Organ Ve Doku Alınması, Saklanması Ve Nakli Hakkında Kanun (1979) Kan Ve Kan Ürünleri Kanunu (1983) Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (1983)

SAĞLIK MEVZUATI (2) Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (1987) Kozmetik Kanunu (1994) Muhtaç Erbaş Ve Er Ailelerinin Ücretsiz Tedavisi Hakkında Kanun (1998) Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960) Hasta Hakları Yönetmeliği (1998) Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği (1982) Kalıtsal Hastalıklarla Mücadele Kanunu

SAĞLIK MEVZUATI (3) Radyasyon Güvenliği Tüzüğü Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği İlk Yardım Yönetmeliği Güzellik Ve Estetik Amaçlı Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik Tıbbi Cihaz Yönetmeliği Kaplıcalar Yönetmeliği Halkın Sağlık Eğitimi Yönetmeliği Diş Protez Laboratuvarları Yönetmeliği

Hukuki Sorumluluk Türleri 1. Ceza Sorumluluğu 2. Tazminat Sorumluluğu 3. İdari Sorumluluk 4. Mesleki Sorumluluk

Ceza Sorumluluğu 1. Kasta Dayalı Sorumluluk Bilerek ve isteyerek adam öldürme veya müessir fiil (yaralama, sakatlama) 2.Taksire Dayalı Sorumluluk: Mesleki ödev ve yükümlülüklere aykırı olarak; dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslek ve sanatta acemilik yoluyla ölüm veya yaralama gibi istenmeyen bir sonuca sebep olma

Kastın Aşılması - Olası Kast Yaralama kastı ile işlenen bir fiilin ölüme yol açması durumunda, kastın aşılması nedeniyle adam öldürme suçundan ceza verilir. Örnek 1: Çocuğu düşürmek isteyen hekimin kadının ölümüne yol açması Örnek 2: Görev sırasında kendisine zorluk çıkaran hasta yakınına üzüntü vermek amacıyla (yalan olarak) babasının öldüğünü söyleyen sağlık çalışanı, bu haberi duyan ve kalp krizi sonucu ölen hasta yakınını öldürmekle yargılanır. Olası kast, suç sayılan sonucun gerçekleşmesi ihtimali öngörüldüğü halde, gerçekleşmemesi için özel çaba gösterilmeden, umursamaz bir şekilde “bir şey olmaz” deyip davranılmasıdır (YTCK.m.21/II). Örnek: Üzerinde deney yapılan kişinin ölmesi, eziyet edilmek istenen kişinin ölmesi… Olası kast halinde temel cezada belli oranda indirim yapılır.

İzin Verilen Risk - Komplikasyon Sağlık çalışanları, görevlerinin gerektirdiği bilgi ve donanımla ve azami dikkat ve özen içinde tıbbi müdahalede bulundukları halde, hastalığın kötüleşmesine engel olamazlarsa, bundan sorumlu tutulamazlar.

Yeni TCK-CMK-İnfazK (Genel Bakış) Sağlık konusu özel bir önemle düzenlenmiş, toplamda azalmaya (600-350) rağmen, sağlığı ilgilendiren hükümler artmıştır. İnsan sağlığı önemsenmekte ve sağlık hakkını istismara yönelik haller, ağır yaptırımlara bağlanmaktadır. Akıl hastası, alkol, uyuşturucu ve madde bağımlısı suçluların yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında gözetim ve tedavi altında tutulması ve tedavi sürelerinin cezalarına sayılması kabul edilmiştir. Dilekçe hakkının kullanılmasını engelleme: 6 aya kadar hapis (m.121) Gebe kadınlar, çocuklar ve savunmasız hastalar üzerinde işlenecek suçlar, çoğu yerde ağırlatıcı sebep olarak öngörülmüş, bazen de ayrı bir suç sayılmıştır. Yetkili hakim ve savcı kararı olmaksızın, kişiyi genital muayeneye gönderen veya bu muayeneyi yapan için üç aydan bir yıla kadar hapis (m.287) Bulaşıcı hastalıklar müstesna. Olanaklar elverdiği ölçüde, isteyen kadınlara kadın hekim tarafından muayene hakkı tanınmıştır (CMK.77).

Şüpheli-Sanık veya Mağdurun Muayenesi (CMK.75) Bir suça ilişkin delil elde etmek için, şüpheli veya sanığın bedeninin tıbbî muayenesine ya da vücudundan kan veya cinsel salgı gibi örnekler alınması, ancak kişinin isteği veya hakim-savcı kararı ile mümkün olabilir. Bu müdahaleler ancak hekim tarafından veya hekim gözetiminde bir sağlık çalışanı tarafından yapılabilir. Tıbbî muayene veya vücuttan örnek alınabilmesi için; müdahalenin, kişinin sağlığına zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. Üst sınırı 2 yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda kişi üzerinde beden muayenesi yapılamaz ve kişiden kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnek alınamaz. Bir suça ilişkin delil elde etmek amacıyla, mağdurun bedeni üzerinde tıbbî muayene yapılabilmesi veya kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnekler alınması ya da çocuğun soy bağının araştırılması; ancak sağlığı tehlikeye düşürülmemek kaydıyla ve hâkim-mahkeme kararı ile mümkündür. Bu madde gereğince alınacak hâkim-mahkeme kararlarına itiraz edilebilir.

Tanıklıktan Çekinme (CMK.46) Hekimler, diş hekimleri, eczacılar, ebeler ve bunların yardımcıları ile diğer sağlık çalışanları, bu sıfatları nedeniyle hasta ve hasta yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler nedeniyle tanıklıktan kaçınma hakkına sahiptir. Hastanın rızası olursa sağlık çalışanı tanıklıktan kaçınamaz.

YTCK.276: Bilirkişinin gerçeğe aykırı görüş bildirmesi: 1-3 yıl hapis Bilirkişilikten Kaçınma (CMK.71) ve Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Görüş Bildirmesi (YTCK.276) Bir işi meslek edinenler ve bu mesleği yapmaya resmen (ruhsatla) yetkili olanlar bilirkişilik görevinden kaçınamazlar. Yasal bir sebep olmaksızın bilirkişilik görevinden kaçınan hekimler, neden oldukları giderlere ve 3 ayı geçmemek üzere disiplin hapsine mahkum edilirler. Kişi, bilirkişilik görevinin gereğini yerine getirdiğinde derhâl serbest bırakılır. YTCK.276: Bilirkişinin gerçeğe aykırı görüş bildirmesi: 1-3 yıl hapis TCK.253 (Asılsız bir sebeple bilirkişilikten kaçınma): 6 aya kadar hapis + hapis süresi kadar meslek ve sanatın tatili)

Moleküler Genetik İncelemeler (CMK.78 vd.) Soybağının belirlenmesi (nesebin teşhisi) veya elde edilen bulgunun şüpheli veya sanığa ya da mağdura ait olup olmadığının tespiti için zorunlu olması hâlinde, sadece hakim kararı ile moleküler genetik incelemeler yapılabilir. Hakim kararında incelemeyi yapacak bilirkişi açıkça gösterilir ve alınan örnekler üzerinde bu amaçlar dışında inceleme yapılamaz. İncelemeyi yapan hekim-bilirkişi, yetkisiz 3. kişilerin bilgi edinmesini önlemekle yükümlüdür. İncelenecek bulgu, bilirkişiye ilgilinin adı-soyadı, adresi, doğum tarihi bildirilmeksizin verilir. İnceleme sonuçları, kişisel veri niteliğinde olup, başka bir amaçla kullanılamaz. Genetik inceleme bilgileri, kovuşturmaya yer olmadığı kararı veya hükmün kesinleşmesi üzerine en geç 10 gün içinde Cumhuriyet savcısının huzurunda yok edilir ve bu husus dosyasında muhafaza edilmek üzere tutanağa geçirilir.

Otopsi (CMK.87) Otopsi, Cumhuriyet savcısının huzurunda biri adlî tıp, diğeri patoloji uzmanı veya diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim tarafından yapılır. Otopsi raporunda gerekçesi açıklanmak kaydıyla otopsi işlemi bir hekim tarafından da yapılabilir. Müdafi veya vekil tarafından getirilen hekim de otopside hazır bulunabilir. Otopsi, cesedin durumu izin verdiği takdirde, mutlaka baş, göğüs ve karnın açılmasını gerektirir. Ölümünden hemen önceki hastalığında öleni tedavi etmiş olan hekime otopsi yapma görevi verilemez. Sadece, bu hekimin otopsi sırasında hazır bulunması ve hastalığın seyri hakkında bilgi vermesi istenebilir. Gömülmüş bir ceset, hakim-savcı kararı ile inceleme veya otopsi için mezardan çıkarılabilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhâl bildirilir. İnceleme ve otopsi işlemlerinde, cesedin görüntüleri kayda alınır.

Adli Muayene (CMK.86) Ölüm zamanı ve ölüm nedenini belirlemek amacıyla yapılan adli muayene, C. savcısı huzurunda hekim tarafından yapılır. Yeni doğanın cesedi üzerinde adlî muayene veya otopside, doğum sırasında veya doğumdan sonra yaşam bulgularının varlığı ve olağan süresinde doğup doğmadığı ve rahim dışında yaşama kabiliyeti araştırılır. Zehirlenme şüphesi olan hâllerde inceleme için gerekli görülürse bir hekimin katılımı da sağlanır.

Cezaevinde Sağlık (İnfazK.27) Hükümlüler, sağlığının korunması ve salgın hastalıkların önlenmesi için gerekli ve alınmış tedbirlere uymak, kişi sağlığı için tehlike doğuran durumları gecikmeksizin bildirmek, kendi ve içinde yaşadığı ortamın temizliğine uygun davranmak ve çevre sağlığını tehlikeye düşürebilecek eylemlerden kaçınmak zorundadır.

Hükümlülerin Hastaneye Sevki (İnfazK.57) Hastaneye sevki zorunlu görülen hükümlü, en yakın tam teşekküllü Devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü koğuşuna yatırılır. Bu hastanelere gönderilen hükümlülerin başka yerlerdeki hastanelere sevki, sağlık kurulu raporuyla, acil ve yaşamsal tehlike bulunması halinde, varsa biri hastalığın uzmanı olmak üzere iki uzman hekim tarafından verilip, başhekim tarafından onaylanır. Hükümlü, sadece acil hallerde ve Adalet Bakanlığına bilgi verilerek özel sağlık kuruluşlarında tedavi edilebilir.

Hükümlünün Muayene ve Tedavisi (İnfazK.78) Cezaevlerinde sağlık koşullarının düzenlenmesi, hükümlünün acil veya olağan muayene ve tedavisi cezaevi hekimi tarafından yapılır. Genel veya hastalık nedeniyle yapılan tüm muayene ve tedavi sonuçları, sağlık izleme kartına işlenir ve dosyasına konur. Rızası olsa bile hükümlüler üzerinde tıbbi deney yapılamaz.

Sağlık Denetimi ve Sevk (İnfazK.79,80) Cezaevi hekimi, kurumu ayda en az bir kez denetleyerek genel ve özel önlem alınması gereken hastalıklar ile sağlık koşulları tedbirlerini içeren bir rapor düzenler ve kurum yönetimine verir. Cezaevi hekimi, sağlık nedeniyle hastaneye sevki gerekenleri derhal bir raporla kurum yönetimine bildirir.

İnfaza Engel Hastalıklar (İnfazK.18,81) Hapse girmenin yol açtığı akıl hastalığı dışında, ruhsal rahatsızlığı bulunup da ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde tutulmaları gerekli görülmeyerek infaz kurumlarına geri gönderilenlerin cezaları, cezaevlerinin özel bölümlerinde infaz edilir. Cezaevi hekimi veya görevli hekim, cezasını yerine getirmesine engel hastalığı bulunan hükümlüleri kurum yönetimine bildirir.

Açlık Grevi ve Ölüm Oruçları (İnfazK.82) Hükümlüler, hangi nedenle olursa olsun, kendilerine verilen yiyecek ve içecekleri sürekli olarak reddettikleri takdirde; cezaevi hekimi ve psiko-sosyal hizmet birimince uyarılır ve bilgilendirilirler. Beslenmeyi reddederek açlık grevi veya ölüm orucunda bulunan hükümlülerden, hayati tehlike veya bilinç bozukluğu yaşayanlar hakkında, isteklerine bakılmaksızın fakat sağlık ve hayatları için tehlike oluşturmamak kaydıyla tıbbi müdahale uygulanır. Bir sağlık sorunu olmasına rağmen muayene ve tedaviyi reddeden hükümlülerin sağlık veya hayatlarının ciddi tehlike içinde olması veya ceza infaz kurumunda bulunanların sağlık veya hayatları için tehlike oluşturan bir durumun varlığı halinde de tıbbi müdahale yapılır. Bu maddede öngörülen tedbirler, cezaevi hekiminin tavsiye ve yönetimi altında uygulanır. Ancak, kurum hekiminin zamanında müdahale edememesi veya gecikmesi hükümlü için hayati tehlike doğurabilecek ise, doğrudan tıbbi müdahale yapılabilir. Hükümlülerin sağlıklarının korunması ve tedavilerine yönelik zorlayıcı tedbirler, hiçbir durumda onur kırıcı nitelikte olamaz.

Suçları İhbar Yükümlülüğü Cürmü haber vermekte zühul (TCK.530):Hafif para cezası Hekim, cerrah, ebe ve sair sağlık çalışanlarının, şahıslar aleyhinde bir suç işlendiğini fark ettiklerinde, gerekli tıbbi müdahale ve yardımı yaptıktan sonra durumu adliye veya zabıtaya bildirmemesi veya bildirmekte gecikmesi Hastanın kovuşturmasını gerektiren bir suçun ihbarı yapılmaz. Sağlık çalışanlarının suçu bildirmemesi (YTCK.280): Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşan memurun bunu yetkili makamlara bildirmemesi ya da bildirimde gecikmesi 1 yıla kadar hapis

YTCK.280 Özellikleri Sadece şahıslar aleyhine işlenen cürümler değil, her türlü suç belirtisinin bildirilmesi aranmıştır. TCK.530: “suç işlendiğini fark ettiklerinde” YTCK.280: “suç belirtisi ile karşılaştığında” 3. Hastanın kovuşturmasını gerektirecek suçların bildirilmemesi –haklı- istisnasına yer verilmemiştir. 4. “Önce müdahale sonra bildirim” ilkesine yer verilmemiştir. 5. Ceza ağırlaştırılmıştır: (Hafif para cezası yerine 1 yıla kadar hapis)

Meslek Sırrının İfşası Meslek sırrını ifşa (TCK.198): 3 aya kadar hapis Resmi görevi veya sıfatı ya da meslek ve sanatı gereği ifşasında zarar görülen bir sırra vakıf olup ta meşru bir sebebe dayalı olmaksızın ifşa etmek Özel hayatın gizliliğini ihlal (YCK.134): 6 ay-2 yıl hapis Gizliliğin görüntü veya ses kaydı yapılarak ihlali (En az 1 yıl hapis) Özel hayata ilişkin görüntü veya sesleri ifşa etmek (1-3 yıl hapis) Fiilin basın ve yayın yoluyla işlenmesi (½ ceza artırımı) Genel ağırlatıcı sebepler (YTCK.137): ½ ceza artırımı a. Memurun yetkisini kötüye kullanması ile b. Belli bir meslek ve sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanarak Hekimler için 9 ay-3 yıl hapis

Kamu Görevinin Topluca Terki TCK.236: En az 3 memurun birlikte görevi bırakması ya da yavaşlatması Ceza: 4 ay – 1 yıl hapis + süreli/süresiz görev mahrumiyeti YTCK.260: 3 ay – 1 yıl hapis En az 4 memurun birlikte görevi terki ya da yavaşlatması Hizmeti aksatmayacak biçimde ve sendikal amaçlı iş bırakma halinde cezada indirim yapılabileceği gibi, hiç ceza verilmeyebilir.

Çocuk Düşürme Rıza dışı bir kadının çocuğunu düşürme: 5-10 yıl hapis (m.99/I). Rıza dışı çocuk düşürme kadının ruh ve beden sağlığına zarar verirse, 6-12 yıl hapis, kadın ölürse, 15-20 yıl hapis (m.99/III) Rızaya dayalı olsa bile, tıbbi zorunluluk bulunmaksızın, gebelik süresi 10 haftadan fazla bir kadının çocuğunu düşürme: 2-4 yıl hapis (m.99/II) Gebelik süresi 10 haftadan fazla bir kadının çocuğunu bizzat düşürmesi veya düşürtülmesine rıza göstermesi: 1 yıla kadar hapis (m.99/II,100) Gebelik süresi 10 haftadan fazla bir kadının rızası ile çocuğunu düşürtürken ona bir zarar verilirse 3-6 yıl hapis, kadın ölürse 4-8 yıl hapis (m.99/IV) Gebelik süresi 10 haftayı doldurmamış bir kadının rızası ile çocuğunu düşürten kimsenin yetkisiz olması halinde 2-4 yıl hapis (m.99/IV) Suç mağduru kadının 20 haftadan fazla olmayan gebeliğine son verme suç değildir. Bir erkek veya kadının rıza dışı kısırlaştırılması: 3-6 ay hapis Rızaya dayalı kısırlaştırmanın yetkisiz kişilerce yapılması: 1-3 yıl hapis

İşkence TCK.243: Memurun sanığa suçunu söyletmek için işkence ve sair kötü muamele yapması Ceza: 5 yıla kadar ağır hapis + süreli-süresiz memurluktan mahrumiyet YTCK.94/1: 3 – 12 yıl hapis Bir kamu görevlisinin, insan onuru ile bağdaşmaz şekilde bir kimsenin bedenen veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama ve irade yeteneğinin etkilenmesine veya aşağılanmasına neden olması

Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma Bir rütbe veya kamu görevinin veya mesleğin resmi elbisesini yetkisi olmaksızın alenen ve başkalarını yanıltacak şekilde giyme veya hakkı olmayan nişan veya madalyaları takma (264) Ceza: 3 ay – 1 yıl hapis (=) Ağırlatıcı neden: Elbisenin sağlayacağı kolaylık ve olanaklardan yararlanarak bir suç işlenirse, ceza 1/3 artırılır.

Sağlık Hizmetlerine Yönelik Muhtelif Suçlar (YTCK) Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere uymama (195): 2 ay – 1 yıl hapis Sağlık için sakıncalı ve bozulmuş ilaçları üretme, bulundurma ve satma (186,187): 1 – 5 yıl hapis Sağlık için tehlikeli maddeleri çocuklara, akıl hastalarına veya uçucu madde kullananlara verme veya tüketimine sunma (194): 6 ay – 1 yıl hapis Cinsel saldırı (şikayete tabi) 102: 2 – 7 yıl hapis Memuriyet veya hizmetin nüfuzundan yararlanarak veya hastaya karşı olursa ½ artırım 5. Cinsel taciz (şikayete tabi) 105: 3 ay – 2 yıl hapis (Memuriyet veya hizmetin nüfuzundan yararlanarak veya hastaya karşı olursa ½ artırım Ölümlü intihara yardım (84/1): 4 – 10 yıl hapis Ölümsüz intihara yardım (84/2): 2 – 5 yıl hapis Çocukların cinsel istismarı (103): 3 – 8 yıl hapis (Fail sağlık çalışanı ise: ½ artırım ; bu nedenle çocuğun ruh-beden sağlığı bozulursa: en az 15 yıl hapis ; çocuk bitkisel hayata girer veya ölürse: ağırlaştırılmış müeb. hapis) Yaşı, hastalığı, yaralanması veya bir başka nedenle kendini idare edemeyecek kimseye, şartların elverdiği ölçüde yardım etmemek ya da durumu yetkili mercilere bildirmemek: 1 yıla kadar hapis (Bu nedenle ölürse: 1 – 3 yıl hapis) Kişiler arasında ayrım yaparak hizmetten yararlanmayı engelleme veya kamu hizmetini yapmama (122): 6 ay – 1 yıl hapis. Sırf huzur ve sükunu bozmak amacıyla gürültü yapmak veya aynı amaçla bir başka hukuka aykırı davranışta bulunmak (123): 3 ay – 1 yıl hapis Radyasyon yayma (172): 3 – 15 yıl hapis

Kasten Öldürme ve Yaralama Kasten adam öldürme: Müebbet hapis (24-30 yıl ağır hapis) Kendini savunamayacak durumdaki kişilere, gebe kadınlara ve çocuklara yönelik olursa: Ağırlaştırılmış müebbet hapis Taksirle Ölüme Sebebiyet (m.85): 3 - 6 yıl hapis (TCK.m.455: 2 - 5 yıl hapis). Kasten Yaralama (m.86): Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, 1-3 yıl kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Memuriyet görevini kötüye kullanarak veya kendini savunamayacak durumda olanlara (hastalara) karşı kasten yaralama 2-5 yıl hapis

Ağırlaşmış (Kasdi) Yaralama (Yeni TCK) 1. Bir Kat Ceza Artırımına Yol Açan Ağırlaşmış Yaralama Duyu organ zaafiyeti Konuşma zorluğu Yüzde iz bırakma Yaşam tehlikesi oluşturma Gebenin erken doğumuna yol açma 2. İki Kat Ceza Artırımına Yol Açan Ağırlaşmış Yaralama İyileşmesiz durum (bitkisel hayata) neden olma Duyu organ kaybı Konuşma ve çocuk yapma yeteneği kaybı Yüzde kalıcı bozulma Gebenin çocuk düşürmesine yol açma Kemik kırılmasına yol açacak şekilde yaralama: 1-6 yıl hapis Yaralama sonucunda ölüm meydana gelmesi: (8-12, 12-16 yıl hapis)

Taksirle Yaralama 1. Taksirle yaralama suçunun takibi mağdurun şikayetine bağlıdır, re’sen yapılamaz. Taksirli suçlardan dolayı hükmedilen hapis cezası uzun süreli (1 yıldan fazla) de olsa para cezasına çevrilebilir. Bilinçli taksir para cezasına çevrilmez. Bilinçli taksir: Kişinin tahmin etmekle birlikte istemediği bir sonucun gerçekleşmesidir (YTCK.m.22/3) Bu halde ceza 1/3 – 1/2 oranında artırılır.

Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi (Yeni TCK.m.83) Kanuna ve sözleşmeye dayalı bir yükümlülüğü yerine getirmeyerek ölüme sebebiyet veren kişiye verilecek kasten adam öldürme cezasından indirim yapılır. Örnek 1: Yaşı, hastalığı veya yaralanması dolayısıyla ya da başka herhangi bir nedenle kendini idare edemeyecek durumda olan kimseye yardım etmemek ya da durumu derhâl ilgili makamlara bildirmemek (YTCK.m.98/I) Örnek 2: Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihmali (YTCK.175) Ağırlaştırılmış müebbet hapis: 20-25 yıl Müebbet hapis: 15-20 yıl Diğer hallerde: 20-25 yıl

Kısa Süreli (1 Yıldan Az) Hapis Cezaları Adli para cezasına çevrilebilir Zararın giderilmesi ile yetinilebilir. En az 2 yıl meslek ve sanat eğitimi görme kararı verilebilir. Belli yerlere gitme ve belli şeyleri yapma yasağı getirilebilir. Ehliyet ve ruhsatın iptali, meslek ve sanatın icrası yasaklanabilir. Gönüllü olarak kamu yararına bir iş yapma

İki Yıldan Az Süreli Hapis Cezalarında Erteleme İmkanı (TCK.m.51) Daha önce kasten işlenmiş bir suç nedeniyle 3 aydan fazla hapis almamış olmamak Failin pişmanlık içinde olması Zararın ödenmesi veya eski hale iade şartıyla erteleme kararı da verilebilir Fail için 1-3 yıl izlenme ve gözetim

MESLEKİ TAKSİR Tıp mesleğinin icrasında uyulması gereken kurallara uygun davranmamak, “ayıp”lı ifa. * Yanlış teşhis veya tedavi * Tedavide gecikmek * Gerekli olmayan cerrahi müdahale yapmak * Tehlikeli veya elverişsiz anestezi kullanmak * Gerektiğinde acil tedbirlere başvurmamak “Davacının çocuğunun sol el 4. parmağındaki siğilin tedavisi için (...) Devlet Hastanesine müracaatı üzerine, siğilin çıkarılması amacıyla enjekte edilmesi gereken ve doktor tarafından reçeteye yazılan "Mercaine" isimli ilaç yerine "İL 33" isimli ilacın görevli hemşire tarafından enjekte edilmesi sonucu kangren olan sol el 4. parmağının kesilmesi” 10. DD., 08.12.1997, 1996/2121, 1997/5476 (Danıştay Dergisi, Y. 1998, S. 96, s. 611-612).

TAKSİR TÜRLERİ (1) Tedbirsizlik: İlaç komplikasyonu ve yan etkilerinin göz ardı edilmesi; Tedavi öncesi gerekli tetkiklerin yapılmamış olması; c) Ameliyat öncesi ameliyathanenin denetlenmemesi; d) Malzemenin sterilize edilmemesi; e) Hastaya yeterli bilgi verilmemiş olması; f) Operasyon sırasında hastanın vücudunda bazı cihazların unutulması g) Kurşun yarasına sahip hastanın vücudunda kurşun kalıp kalmadığı araştırılmaksızın, yarası temizlenerek eve gönderilmesi ve ertesi gün ağırlaşan hastanın vücudunda kalan kurşuna bağlı iç kanamadan ölmesi

TAKSİR TÜRLERİ (2) Dikkatsizlik: Tıbbi müdahale sırasında gerekli hijyenik şartlara uymamak Operasyon sırasında önemli bir siniri ya da arteri kesmek Hareketsiz kalması gereken hastayı hareket ettirmek Ameliyat esnasında dikkati dağıtacak ölçüde şakalaşmak Radyoloji hekiminin çinko filtreyi röntgen cihazının içerisine yerleştirmemesi Guatr ameliyatı sırasında baş atardamarın, tiroit arteri yerine yanlışlıkla boğulması Anestezi hekiminin 40 kg'lık genç bir kıza erişkinler için kullanılan dozda narkoz vermesi ve kızın kalbinin durmasına rağmen operasyona devam edilmesi

TAKSİR TÜRLERİ (3) Meslek ve sanatta acemilik: Tıptaki yenilik ve gelişmelerden, ilaç ve tedavi yöntemlerinden habersiz olmak, mesleği “gereği gibi” yapmamak Örnek: Düşük yapan hastaya muhtemel riskleri düşünülmeden ve gerekli süre yatakta müşahede altında tutulmadan sağlık kurumları dışında acemice ve dikkatsizce kürtaj yapılması Cerrahın becerisini göstermek üzere, yeni ve denenmemiş bir yöntemi uygularken hastanın ölmesi.

TAKSİR TÜRLERİ (4) Emir ve talimatlara, düzenleyici işlemlere ve meslek kuralları ve yükümlülüklere uymamak: Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi”, Hasta Hakları Yönetmeliği, Hasta Hakları Yönergesi Hekimlik Meslek Etiği Kuralları Örnek: İntihar fikrine sahip ruhi bunalımlı hastayı uzman hastahane personelinden olmayan kimselerin denetimine bırakmak ve gerekli koruyucu tedbirinin alınmaması sebebiyle, hastanın tedavi edildiği odanın penceresinden atlayarak ölmesi

SAĞLIK MESLEK KURALLARI (1) “Tabip, vazife ve ihtisası ne olursa olsun gerekli bakımın sağlanmadığı acil vakalarda mücbir sebep olmadıkça, ilk yardımda bulunur” (Tıbbi Deontoloji Tüzüğü, m.3/I). “Tabip, meslek ve sanatının icrası vesilesiyle muttali olduğu sırları, kanuni mecburiyet olmadıkça ifşa edemez” (Tıbbi Deontoloji Tüzüğü, m.4/I).

SAĞLIK MESLEK KURALLARI (2) Ambulans Yönetmeliği m.14/II: “Hekimler, ambulans servisince hastaya uygulanan tıbbi işlemlerden ve kayıtların düzenli tutulmasından ve dosyaya işlenmesinden ve kullanılan aletlerin sterilizasyonu ve dezenfeksiyonundan sorumludur”. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği m.194: “Kurumda huzur ve sükunu bozacak ve hastaları rahatsız edecek şekilde bağırmak, gürültü etmek ve hasta odaları ile izin verilen yerler dışında sigara veya alkol içmek ya da bulundurmak yasaktır”.

SAĞLIK MESLEK KURALLARI (3) Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği m.132: “Hemşireler, …hastaların hal ve hatırlarını sorar, derecelerini alır, nabız ve teneffüslerini sayar, moral gücünü olumlaştırıcı gerekli ortamı ve güveni sağlar, hastaları muayene ve tedaviye hazırlarlar”. “Hastalara iyi muamele etmek, onların dertlerini dinlemek, teselliye muhtaç ve ameliyat heyecanı içinde olanları teselli ve teskin etmek; sağlık eğitimi konusunda bilgi vermek hemşirelerin esaslı görevleridir” “Kendisi yemek yiyemeyecek durumda olan hastaların bizzat yemeğini yedirirler. Banyo yapacakları, yardımcı hizmetli ile banyoya gönderirler, gidemeyenlerin yataklarında temizliğini yaptırırlar”

MEMUR YARGILAMASI 1982 Anayasası m.129/son: “Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır”. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m.24: “Devlet memurlarının görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel hükümlere tabidir”.

Memur Yargılaması Usulü 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun (RG., 04.12.1999, 23896) 04 Şubat 1329 (1913) tarihli Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat yürürlükten kalktı.

4483 Sayılı Kanun (Özü) Genel ceza yargılaması usulünde, bir suç işlenmesi üzerine, fiile ve faile ilişkin hazırlık soruşturmasına savcı tarafından hemen ve doğrudan başlanır. 4483 sayılı Kanun kapsamındaki suçlarda, memurların soruşturması için savcı idareden izin almak zorundadır.

4483 Sayılı Kanun Dışında Kalan Sağlık Personeli Öğretim üyeleri (2547 s. K. m.53) Askerler Sözleşmeli personel, Geçici personel İşçi statüsünde kamuda çalışan sağlık personeli

4483 S.K.Dışında Kalan Suçlar (Genel Hükümlere Tabi) Yolsuzlukla Mücadele Kanununa göre işlenen suçlar Atatürk aleyhine işlenen suçlar Seçimlere ilişkin suçlar Özel öğretime ilişkin suçlar Rüşvet, zimmet ve kaçakçılık suçları Ağır cezayı gerektirip suçüstü halinde işlenen suçlar

“Görev Sebebiyle” İşlenen Suçlar 4483 S. Kanun, memurların sadece “görev sebebiyle” işledikleri suçlarla ilgili uygulama esaslarını düzenlemiştir. Örnek: 1. Görevi ihmal 2. Görevi kötüye kullanma “Görev sırasında” işlenmiş olsa da görevle ilgisiz suçlar kapsam dışı (genel hükümlere) bırakılmıştır. Örnek, sağlık çalışanının, sigara içen hasta veya hasta yakınına kızarak onu tokatlaması, görev sırasında olsa bile, görevle ilgisiz olduğundan genel hükümlere göre doğrudan soruşturma konusu edilir.

4483 S. K (İhbar ve Şikayet-1) Cumhuriyet Başsavcıları, bir sağlık çalışanı memurun görevi sebebiyle suç işlediğini ihbar, şikayet veya bir başka yolla öğrendiğinde, ivedilikle toplanması gereken ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri topladıktan sonra, başka bir işlem yapmaksızın evrakın bir örneğini soruşturma izni vermeye yetkili mercie göndererek soruşturma izni talep edecektir.

4483 S. K (İhbar ve Şikayet-2) Şikayet veya ihbarların soyut ve genel nitelikte olmaması, ciddi bulgu ve belgelere dayanması, kişi ve/veya olay belirtmesi, doğru ad-soyad ve imza ile adres taşıması zorunludur. Aksi halde işleme konulmaz (m.4: 17.7.04). Hazırlık soruşturması veya yargılama sonucu, memur hakkındaki ihbar ve şikayetlerin mağdur etmek amacıyla ve hakaret için uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı sabit olursa haksız isnatta bulunanlar hakkında BSavcılık kanalıyla re`sen soruşturmaya geçilir (m.15/I: 17.07.2004). Haksız isnat için tazminat davası da açılabilir(m.15/II)

Ön İnceleme ve Soruşturma İzni Suç işlendiğini öğrenen yetkili idari merci (vali-kaymakam), inceleme başlatır. Ön inceleme elemanı, suçlanan memurun üstü konumunda olmalı, eşit konumda olmamalıdır. Yetkili merciin belirlenmesinde, memur veya kamu görevlisinin suç tarihindeki görevi esas alınır (m.3). Ön inceleme, 30 gün ve zorunlu hallerde 45 gün içerisinde tamamlanmalıdır. Ön inceleme sonunda, sağlık çalışanı memur hakkında soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi yönünde bir karar verilmek zorundadır.

İtiraz Hakkı Soruşturma izni kararına karşı, sağlık çalışanı memurun; soruşturma izni verilmemesi kararına karşı ise Cumhuriyet Başsavcılığı ve şikayetçinin 10 gün içinde itiraz hakkı vardır. İtiraz, Bölge İdare Mahkemesi’ne yapılır ve öncelikle incelenerek 3 ay içinde kesin olarak karara bağlanır.

Hazırlık Soruşturması - Yargılama Soruşturma izni kararı kesinleşince, soruşturma dosyası Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Görevli Cumhuriyet Başsavcılığı hazırlık soruşturmasını yürütüp sonuçlandırır. Hazırlık soruşturması sonucu savcı, memurun suç işlediği kanaatine ulaşır ise, iddianame düzenleyerek dava açar. Mahkeme, yargılama sonunda, sağlık çalışanı memurun beraatine veya mahkumiyetine karar verilebilir.

Hizmet Kusuru ve Devletin Sorumluluğu Memur statüsü içinde, kamu hukuku kurallarına göre görev yapan sağlık çalışanlarının, görevleri nedeniyle, sağlık hizmetinden yararlanan üçüncü kişilere verebileceği zararlar, öncelikle çalıştığı kamu kurumundan karşılanır (AY.m.129/5, 657-m.13).

Devletin Tazminat Borcu Zarar, kamu görevi ile ilgili olmalı, yani sağlık çalışanı memurun görevi sebebiyle ortaya çıkmış olmalıdır. Zarar, sağlık çalışanı memurun kamu hukukuna bağlı olarak görevini yaptığı sırada doğmuş olmalıdır.

Kişisel Kusur – Hizmet Kusuru Memurun, görev sırasında olsa bile, görevi ile ilgili olmaksızın, hizmetle bağdaşmayan ve hizmetin gereği olmayan (keyfi) bir davranışla (kişisel kusuru ile) bir zarar vermişse, kural olarak yönetimin sorumluluğu da söz konusu olmaz. Devlet Memurları Kanunu (m.13), hizmet kusuru ile üçüncü kişilere zarar veren memur aleyhine dava açılmasını önlemiş ve kamu kurumu aleyhine açılan tazminat davasının aleyhte sonuçlanması halinde dahi memura rücu edilmesini kabul etmemiştir.

Hizmet Kusuru Genelgesi Sağlık Bakanlığı-18 Ocak 2005 Yanlış teşhis ve tedavi, Ameliyat öncesi ve sonrası gelişen komplikasyonlar, Doğum esnasında ve sonrasında gelişen komplikasyonlar, Hastane idaresinden kaynaklanan problemler, Hatalı enjeksiyon, Hatalı laboratuar tetkikleri, Poliklinik ve sevk işlemlerinde yanlış yönlendirmeler, Acil servis hizmetlerinin yetersizliği,

Hastanın Ölümü Halinde Tazminat Borçlar Kanunu m.45: “Bir adam öldüğü taktirde zarar ve ziyan, özellikle gömme giderlerini de kapsar. Ölüm derhal meydana gelmemişse, zarar ve ziyan tedavi giderlerini ve çalışamamaktan doğan zararı kapsar. Ölüm neticesi olarak diğer kimseler ölenin yardımından yoksun kaldıkları taktirde, onların bu zararını da tazmin etmek gerekir” Cenaze giderleri Tedavi giderleri İş kaybı zararı Destekten yoksunluk tazminatı 5.Manevi tazminat

Mesleki Sorumluluk Meslek Odalarının Uygulayabileceği Disiplin Cezaları 1. Uyarma 2. Para Cezası Geçici Meslekten Alıkoyma: Oda bölgesinde 15 günden altı aya kadar meslek uygulamasından alıkonulmasıdır. Meslekten geçici olarak alıkonma cezası alanlar, bu süre dolmadan Türkiye'nin hiçbir yerinde muayenehane açamaz herhangi bir yolla mesleğini uygulayamaz, resmi kurum ve kuruluşlarda da mesleğini yürütemez. Oda Bölgesinde Çalışmanın Yasaklanması: Üç defa meslekten alıkonma cezası alanlar, oda bölgesi içinde sürekli olarak meslek uygulamasından alıkonurlar.

Geçici Meslekten Alıkoyma Cezasını Gerektiren Fiiller 1. Hastaya ait sırların yasal zorunluluk dışında açıklanması, 2. Hastalar arasında cinsiyet, milliyet, din ve mezhep, ahlaki ve siyasi düşünce ve sosyal statü nedeniyle farklı davranmak, 3. Maddi veya başkaca çıkar için gerçek dışı rapor veya belge verilmesi, 4. Birden fazla muayenehane açılması, 5. Acil hastaların gerekli tıbbi tedavilerini ya da sevklerini geciktirmek, 6. Mesleğini insan onuruna yakışmayacak amaçlara alet etmek, işkence yapmak, işkenceye katılmak, işkence ile ilgili bilgileri saklamak, 7. Bilimselliği kanıtlanmamış yöntemlerle tanı ve tedavi yapmak 8. Mesleki yetersizlik nedeniyle yanlış tanı ve tedavide bulunarak hastaya zarar vermek.

İDARİ SORUMLULUK Sağlık kamu hizmetinin yürütülmesi amacıyla, mevzuatla emredilen ödevleri/görevleri gereği gibi yerine getirmeyen ve yasakları çiğneyen sağlık çalışanları, disiplin soruşturmasına maruz kalabilir ve kusurlarının derecesine göre aşağıdaki cezalara maruz kalabilirler 657-124/II: 1. uyarma, 2. kınama, 3. aylıktan kesme, 4. kademe ilerlemesinin durdurulması 5. devlet memurluğundan çıkarma

Bir Fıkra Adamın biri doktora gitmiş. “Kalbim çok atıyor” demiş. Uzun bir muayeneden sonra doktor "Atmaması lazım" demiş. Adam doğru eczaneye gitmiş ve "Atmaması var mı?" demiş. Eczacı şaşırarak: "Beyefendi Atmaması bizde olmaz, siz köşedeki veterinere gidin" demiş. Adam 4 kutu “at maması” almış ve bir ay kadar kullanmış. Sonuç mükemmel… Fakat 4 ay sonra adamın kalp şikayetleri yeniden başlamış ve doğru veterinere gitmiş ve 4 kutu daha at maması istemiş. Veteriner "Kusura bakmayın at maması ithalatı artık yapılmıyor" demiş. Adam telaşla doktoruna gitmiş ve "atmaması bitmiş efendim" demiş. Doktor da "bit-memesi lazım" demiş...

Sabır ve ilginiz için teşekkür ederim. Y. Doç. Dr. Yahya DERYAL KTÜ-İİBF Ticaret Hukuku Öğretim Üyesi Hasta Hakları Platformu Üyesi TRABZON İletişim İçin: http://hukukdoktoru.ofisi.com yderyal@yahoo.com