Paylaşım EkonomisiPaylaşım Ekonomisi Beyzanur BaşBeyzanur Baş

Paylaşım ve Paylaşım Ekonomisi Sınıflandırılması  Paylaşım ekonomisi yazarları Paylaşım ekonomisini daha anlaşılır olması için sınıflandırmışlardır. Sundararajan (2014) Paylaşım ekonomisini 4 kategori altında değerlendirmiştir.

1. Sahip olunan malların, daha öncekinden farklı bir amaçla kullanılarak ödünç/kiraya verilmesi: Bu kategori, profesyonel mal veya hizmet sağlayıcısı olmayan bireylere, aktif ortamların oluşturduğu pazarlarda yeni bir iş fırsatı oluşturmaktadır. Aribnb, kişilerin girişimci olmalarına imkan tanıyarak bu kategoride yer alan oluşumlara örnek teşkil etmektedir. Toplantı odalarını, kullanmadıkları vakitlerde start-up ‘lara ücretsiz veya düşük bir ücret karşılığı açan şirketler ile evlerini gezginlere ücretsiz veya düşük ücret karşılığında açan şirketler ile evlerini gezginlere ücretsiz açan ‘ couchsurfing ’ oluşumları örnek gösterilebilir.

Airbnb nedir? Kategoride adı geçen airbnb; insanların seyahatlerinde konaklayacak yer bulmasını, mekan sahiplerin kiralamasını sağlayan web uygulamasıdır. 192 ülkede 33 bin şehirde kiralık mekan seçeneği sunabilmektedir.

Şubesiz çalışan ve kısa süreli araç kiralama imkanı sağlayan Zipcar‘da bu kategoriye örnektir. Zipcar; bir Amerikan otomobil paylaşım şirketidir. Zipcar üyelerine saatlik ve günlük araba rezervasyonları sunmaktadır. Üyeler araçları aylık ve yıllık olarak da ücret ödeyerek rezervasyon yapabilirler.

2. Profesyonel hizmet sağlayıcılar: Bu kategorideki oluşumlar, farklı hizmetler sunan mevcut hizmet sağlayıcılarına yeni bir hizmet kanalı oluştururlar. Genellikle geleneksel organizasyonların çalışanı olmak yerine kişilerin girişimci olmasını sağlayarak iş fırsatlarını genişletirler. Uber, Zumbara, Timebank bu kategoriye bir örnektir.

3. Genel amaçlı serbest çalışan temini: Bu oluşumlar, çeşitli alanlarda serbest çalışanlar için yeni Pazar yerleri sağlar. Tubitekuz serbest çalışan bilişim uzmanlarının, prostranslate ise çeviri uzmanlarının iş bulabilmelerine yönelik hazırlanmış örnekleridir. Başka benzerleri de tüm dünyada görülmektedir.

4. Eşler arası mal satışı: Bu kategoride oluşan oluşumlar girişimcilerin tüketicilere doğrudan mal satabilmelerine olanak sağlarlar. Bu kategoriye Ebay örnek gösterilebilir.

Lamberton ve Rose (2012), paylaşım ekonomisini sınıflandırırken, ilgili yazıda sisteme dahil olan ürünlerin rekabet düzeylerini ve kişiye özel olma ölçüsünün göz önünde bulundurulduğunu belirlemiş ve buradan yola çıkarak dörtlü bir matris oluşturacak şekilde ürünleri sınıflandırmışlardır. Kişiye özel olma düzeyi Düşük rekabet Herkese açık 1.Bölge: Kamu ürünleri paylaşımı Belirli kişilere açık 2.Bölge: Kulüp üyeliği gerektiren/özel erişimle ürünlerin paylaşımı Rekabet düzeyi Yüksek rekabet 3.Bölge: Herkese açık ticar, ürünlerin paylaşımı 4.Bölge: Kapalı ticari ürünlerin paylaşımı

 1. bölgede yer alan ürünlere erişim bir bölgenin vatandaşı olan herkese açıktır. Örneğin halka açık parklar, yollar, okullar internet vb. ürünler dahil olmaktadır. 2. bölgede ise, paylaşım sistemine erişim ayrıcalıklı kişiler arasında sınırlı kalmaktadır. Ürünlere erişim belli bir statü, özellikle veya paylaşımcılarla özel ilişkiler içerisinde olmak gibi şartlara bağlıdır. Bu sınıflandırmaya, restoran üyelikleri, kitap kulüpleri, topluluk destekli tarım grupları gibi ürünler girmektedir. 3. bölgedeki ürünlere ise giriş ücretlerini ödeyen herkes erişebilmesine karşın yine de katılımcılara az da olsa belirli sınırlamalar getirmektedir. Araç paylaşımı, zaman paylaşımı gibi. 4. bölge ise 2. bölge ürünleriyle aynı özellikte olup erişim için belirli bir takım statü, özellik veya diğer paylaşanlarla kişisel ilişkiler gerektirmekle birlikte bu kategorideki ürünlerden bir kişinin faydalanması eş zamanlı olarak bir diğer tüketicinin faydalanmasına engel olmaktadır. Taşıyıcı annelik bankaları, sık uçak yolculuğu yapanların mil paylaşım programları gibi ürünler örnek gösterilebilir.

Paylaşım sistemine dahil olan müşteri ve ihtiyaç sağlayan taraflara odaklanan Botsman(2013), Belk(2010) ile benzer bir yaklaşımla paylaşım ekonomisinin üç kategori altında değerlendirmektedir. Birinci kategoride özellikle 90 lı yıllarda oldukça popüler olan kişiler arsında gerçekleşen paylaşım eylemleri yer almaktadır. Bilgisayar kullanıcılarının internet üzerinden biribirleriyle dosya paylaşımları P2P paylaşımların ilk örneklerini oluşturmaktadır. İkinci kategoride ticari kuruluşlar ile onların müşterileri arasında gerçekleşen paylaşım eylemleri yer almaktadır. Bu paylaşımların en bilinen örnekleri amazon.com dur. Üçüncü kategorideyse yine e-ticaretin bir formu olarak ihtiyaç sağlayan ve onu satın alan ticari işletmeler arasında gerçekleşen paylaşım eylemleri yeralmaktadır.

ÜRÜN HİZMET SİSTEMLERİ YENİDEN DAĞITIM PAZARLARIPAYLAŞIMCI YAŞAM TARZLARI TANIM Ürünün faydasından yararlanmak için onu satın almak yerine ücret karşılığında belirli süre kullanım hakkı edinmek Sosyal ağlar vasıtasıyla kullanılmış ürünlerin artık ona ihtiyacı kalmayanlardan ona ihtiyaç duyanlara iletilmesi araba, bisiklet gibi somut ürünler dışında daha az somut veya tamamen soyut gibi değerleri paylaşılması ÖRNEK Araba kiralama, çamaşırhaneler gibi Tamamen ücretsiz paylaşımlar, askıdanevar vb. takas karşılığı paylaşım, takas yolu gibi. Para karşılığı paylaşımlar gittigidiyor gibi Zaman paylaşımı, time bank gibi. Yiyecek paylaşımı. Seyahat, airbnb gibi FAYDASI Ürüne ait tamir, bakım sigorta vb. rutin masraflardan muaf olmak ve daha fazla sayıda ihtiyacın karşılanabilmesi. Kullanılmış ürünlerin yeniden kullanılması ve satılmasını sağlayarak çöpe gitmesini engellemek Arkadaş edinme, görüşme, yer ve zaman kazanma gibi.

Teşekkürler