6.SINIF SOSYAL BİLGİLER 3.ÜNİTE İPEK YOLU’NDA TÜRKLER İSLAMİYET’İN DOĞUŞU VE TÜRKLER

İçindekiler İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadası Hz. Muhammed Dönemi Hicret/ Sonuçları Hz. Muhammed Döneminde Mekkeli ve Putperestlerle Yapılan Savaşlar Hudeybiye Antlaşması Veda Hutbesi ve Hz. Muhammed’in Vefatı Dört Halife Dönemi Emeviler Dönemi Abbasiler Dönemi

İslamiyet’in doğuşu sırasında dünyadaki inançlar: Hristiyanlık Yahudilik Putperestlik Ateistlik Desitlik Şamanizm Maniheizm Yezidilik Zürdüşilik Dürzilik

İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadası Cahiliye Dönemi: İslamiyet'ten önce Arap Yarımadasında ki döneme ‘‘Cahiliye Dönemi’’ denir. İslamiyet’ten önce Arap Yarımadasında ‘‘kabile’’ler halinde yaşanılırdı. Siyasi birlikler yoktu. Kabileler arasında ‘‘kan davası’’ nedeniyle, savaşlar yaşanılırdı. Kadın-erkek eşitliği yoktu. Kadın değersiz görülürdü. ‘‘Putperest’’ bir anlayış vardı. Ayrıca Hristiyanlık, Yahudilik ve çok tanrılı inançlarda görülmekteydi. Putların içinde bulunduğu, ‘‘Kabe’’ kutsal olarak kabul edilirdi. Haram aylarda Panayırlar düzenleyip alışveriş yapılır, Kabe ziyaret edilirdi.

Not: Haram aylar, Kabileler arasında ‘‘Hac mevsimi’’ nedeniyle savaş ve anlaşmazlıkların durdularak, barışın ilan edildiği döneme denirdi. RESİM!!!

İslamiyet’in kabulü ile verilen haklar: Kök Türklerin döneminde Orta Asya da Arabistan Yarımadası’nda eşitsizlik vardı. İslamiyet gelince, herkes eşit haklara sahip oldu. Kadınlara değer verilmeyip erkeklere değer verilme sistemi kalktı: Erkeklerin bir mirasın tümünü alıp, kadınların ise hiç pay alamaması ortadan kalktı. Erkeklerin eşlerinden istediği zaman boşanıp, isterse eşine kuma getirme hakkı ortadan kalktı. O dönemde erkekler değerli olduğu için, kız çocuklarını diri diri gömme işlemi ortadan kalktı. Hz. Muhammed ve İslamiyet sayesinde herkes eşit oldu. RESİM!!!

Hz. Muhammed Dönemi Hz. Muhammed 571 yılında Mekke’de doğmuştur. Hz. Muhammed, adil ve güvenilir olması nedeniyle ‘‘El Emin’’ (güvenilir insan) unvanını almıştır. Yani unvanı: ‘‘Muhammed ül Emin’’ (güvenilir Muhammed) olmuştur. Hz. Muhammed ilk vahiyi, 610 yılında Mekke de ‘‘Hira Mağarası’’nda Cebrail (melek) tarafından almıştır. Peygamberlik görevini üstlenen Hz. Muhammed yakınındaki insanlardan başlayarak İslamiyet’i anlatmaya ve yaymaya çalışmıştır. İslamiyet’in sosyal eşitlik ilkesi ve tek tanrılı bir din olması geçimini ‘‘köle ticareti’’ ile sağlayan ‘‘Putperest’’ Arapların çıkarları ile ters düşmüştür. RESİM!!

Hicret Hz. Muhammed, İslamiyet’in yayılması istemeyenlerin baskısına uğrayınca Müslümanlarla birlikte 622 yılında, Medine’ye göç etmiştir. Bu olaya ‘‘Hicret’’ denir. RESİM!!!

Hicret’in Sonuçları: İslamiyet Medine’ye hızla yayılmıştır. İslam devletinin temelleri atılmıştır. Müslümanlarla, Medine deki ‘‘Yahudiler’’ arasında ‘‘Vatandaşlık Antlaşması’’ yapılmıştır. Resim!!!

Hz. Muhammed Döneminde Mekkeli Putperestlerle Yapılan Savaşlar Hz. Muhammed Döneminde Mekkeli Putperestler, Müslümanlara saldırı düzenlemiştir. Bununla birlikte tarihe geçmiş bazı savaşlar vardır. Bunlar: Bedir Savaşı(624) Uhud Savaşı(625) Hendek Savaşı (627)

Bedir Savaşı (624): Mekkelilerin saldırısı ile başlayan savaşı Müslümanlar kazandı. Esirlere 10 Müslüman çocuğa okuma-yazma öğretmesi şartı getirildi. Bu İslamiyet’in eğitime önem verdiğinin göstergesidir. Ganimetlerin 1/5’i devlete, geri kalanları askerlere dağıtıldı. İlk kez İslam savaş hukuku ortaya çıktı. İslamiyet’i benimseyenler arttı. RESİM!!!

Uhud Savaşı (625): Mekkeliler, Bedir Savaşı’nın intikamını almak istedikleri için Medine’ye saldırdılar. Uhud Dağında ki geçitin iki yakasına yerleştirilen okçuların habersizce yerini terk etmesi üzerine Müslümanlar, ağır bir yenilgi aldı.

Hendek Savaşı (627): Müslümanların, Mekkelilere karşı yaptıkları son savunma savaşıdır. Müslümanlar, Medine etrafında hendekler kazarak savunma yapmışlardır. Müslümanlar, Mekkelileri yenilgiye uğrattı. Mekkeliler çekilmek zorunda kaldı.

Hudeybiye Antlaşması (628) Mekkeliler ile Müslümanlar arasında, 628 yılında ‘‘Hudeybiye Antlaşması’’ yapıldı. Bu antlaşma ile barış dönemi başladıysa da fazla uzun sürmedi.

Mekke’nin Fethi Mekkelilerin, Hudeybiye Antlaşması’nı bozması üzerine Mekke fethedildi.

Veda Hutbesi ve Hz. Muhammed’in Vefatı Hz. Muhammed, vefat etmeden önce son haccında Müslümanlarla yaptığı son konuşmaya ‘‘Veda Hutbesi’’ denir. Bu konuşma da Müslümanlara öğütler verdi. Allah’ın bütün insanları eşit gördüğünü, kardeşçe yaşaması gerektiğini vurguladı.

Halife: Hz. Muhammed’in ölümünden sonra onun peygamberlik görevi dışındaki tüm yetkilerini taşıyan devlet başkanlarına ‘‘halife’’ denirdi.

Dört Halife Dönemi Hz. Muhammed’in vefatından sonra Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’nin sırası ile halifelik yaptığı döneme ‘‘Dört Halife Dönemi’’ denir. Bu dönemde iş başına gelen halifeler seçimle başa geldiği için bu döneme ‘‘Cumhuriyet Dönemi’’ de denir.

Hz. Ebubekir Dönemi (632- 634): İslam tarihinin ilk halifesidir. ‘‘Yalancı peygamberler’’ sorunu ile uğraşmıştır. Arap Yarımadası’nda fetihler düzenlenmiştir. Arap Yarımadası dışında ilk fetihler yapılmıştır. ‘‘Kur’an-ı Kerim’’ , kitap haline getirilmiştir.

Hz. Ömer Dönemi (634-644): İran, Irak, Suriye, Filistin ve Mısır fethedilmiştir. İran’ın fethi ile Müslümanlar, Türklerle komşu olmuştur. Ülkeyi yönetim birimlerine ayırıp, bunların başına vali atanılmıştır. Hukuk ve mali işleri düzenlemiştir. ‘‘Devlet hazinesi’’, ‘‘divan teşkilatı’’ ve ‘‘düzenli ordu’’ kurulmuştur. ‘‘Hicri Takvim’’ kullanılmaya başlanılmıştır.

Hz. Osman Dönemi (644-656): İlk İslam donanması kurulmuştur. Kıbrıs, fethedilmiştir. Kuzey Afrika’ya fetihler yapılmıştır. ‘‘Kur’an-ı Kerim’’ çoğaltılmış ve önemli şehirlere gönderilmiştir.

Hz. Ali Dönemi (656-661): Seçimle göreve başlayan son halifedir. Müslümanlar arasında ayrılıklar başlamıştır, bu nedenle fetihler durmuştur. Müslümanlar arasında ‘‘Cemel (deve) Vakası’’ ve ‘‘Sıffın Savaşı’’ yaşandı. Hz. Ali döneminde çıkan kargaşalarda, Hz. Ali öldürülmüş ve ‘‘Dört Halife Dönemi’’ sona ermiştir. Bundan sonra halifelik önce ‘‘Emevi’’ , sonra ‘‘Abbasi’’ ailesine geçmiştir.

Emeviler Dönemi (661- 750): Hz. Ali’nin ölünden sonra, ‘‘Muaviye’’ tarafından Şam’da kuruldu. Halifelik, ‘‘saltanat’’ haline geldi. İspanya fethedildi. Bununla birlikte İslamiyet, Avrupa’ya yayılmaya başladı. İstanbul ilk kez kuşatıldı, alınamadı. ‘‘Arapça’’ , resmi dil olarak ilan edildi. İlk İslam parası bastırıldı. ‘‘Irkçı’’ bir politik izleyen Emeviler, Arap dışında diğer milletleri ‘‘Mevali’’ (köle) olarak gördüler. Bu durum diğer milletlerden olan halkın tepkisine neden oldu. Bu nedenle Emeviler Döneminde, Türkler arasında İslamiyet’in kabul edilmesi güçleşti. Yapılan ayrımcılık (Arap Milliyetçiliği) ve siyasi karmaşalar devletin yıkılmasına neden oldu.

Abbasiler Dönemi (758-1258): Hz. Muhammed’in soyundan gelen Abbasiler, merkezi Bağdat’ta ‘‘Abbasi Devleti’’ni kurdu. Abbasiler, Emevilerden farklı olarak, bütün Müslümanlara eşit davrandılar. Bu yaklaşım başta Türkler olmak üzere bir çok milletin İslamiyet’i kabul etmesini kolaylaştırdı. Özellikle Abbasiler ve Çin arasında 751 yılında yapılan ‘‘Talas Savaşı’’nda Türkler' in, Abbasilerle iş birliği yapması sonrasında Türkler kitleler halinde Müslüman olmaya başladı. Devlet kadrolarında önemli valilik ve komutanlıklara, Türkler’ i getirdiler. Bilim, sanat ve edebiyat alanında önemli çalışmalar yapıldığı için bu dönem ‘‘İslam Rönesans'ı’’ olarak da adlandırılır. ‘‘İlhanlı Devleti’’ tarafından yıkıldılar.

İslamiyet’in Türkler Arasında Yayılışı: Türkler ile Müslüman Araplar, ilk defa Hz. Ömer döneminde karşılaştılar. Emeviler Dönemi’nde Türkler’ in yaşadığı ‘‘Horasan’’ ve çevresi fethedildi. Bu dönemde Arap olmayanlara ayrımcılık yapıldığı için Türkler, İslamiyet’i kabul etmeye yanaşmadılar. Abbasiler döneminde ayrımcılık ortadan kalktı. Bütün Müslümanlar’ a eşit davranıldı. Bu durum Türkler’ in İslamiyet’i kabulünü kolaylaştırdı.

Talas Savaşı (751) Savaşan Taraflar: Çinliler ve Abbasiler Tarihi: 751 Nedeni: Orta Asya’ya hakim olma isteği Sonucu: Abbasiler, Karluklar’ın yardımıyla zafer kazandı. (Karluk Türkleri) NOT: Türkler, Talas Savaşı’ndan sonra büyük gruplar halinde Müslüman olmaya başladılar.

Abbasiler Dönemi’nde Türkler Ordu da, asker olarak görevlendirildiler. Bizans’a karşı savunma amaçlı oluşturulan ‘‘Avasım’’ denilen şehirlere yerleştirildiler. Bu şehirlerden en önemlisi ‘‘Samarra’’ şehriydi. Türkler’ e, valilik görevlerine getirerek yönetimde söz sahibi yaptılar.

Tarih Şeridi