İŞ KAZASI NEDENLERİ VE İŞ KAZASINDAN SAYILAN HALLERE GENEL BAKIŞ Öğr. Gör. Mehmet Ali ZENGİN

KONU BAŞLIKLARI 1. GİRİŞ 2. İŞ KAZASI 2.1. İş Kazalarını Önleme Çalışmaları 3. 5510 SAYILI KANUN’A GÖRE İŞ KAZASI SAYILAN HALLER 4. KAYNAKLAR

1. Giriş Ülkemizde geçtiğimiz yüzyılda alana ilişkin pek çok yasa, tüzük vb mevzuat bulunmakla birlikte, günümüz koşullarına uygun iş sağlığı ve güvenliği yapılanması 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ve 2012 yılında yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre yapılmaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile birlikte yalnızca bedenen çalışan kişileri kapsayan işçi sağlığı yaklaşımı yerine, tüm çalışanları kapsayan iş sağlığı ve güvenliği kavramı benimsenmiştir. Dünyada da benzer bir yaklaşım olmuş, 19. yüzyılda İngiltere’de Sanayi Devrimi ile birlikte başlayan toplumda çalışma biçimlerinin değişmesi, tarımsal çalışma biçimlerinden endüstriyel çalışma biçimlerine dönüşen süreç, daha sonra yalnızca yalnızca işçinin değil, işçinin çevresinin, çalışma ortamının da korunması, izlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması yaklaşımını benimseyen iş sağlığı yaklaşımının benimsenmesi ile devam etmiştir. Sağlığı korumaya verilen önem arttıkça, dünyada sağlık sorunları değişmekte, kolay önlenebilir yaralanmalar ve ölümler azalmaktadır. Sağlığı koruma yaklaşımları arttıkça daha karmaşık sağlık sorunlarının da azalması beklenmektedir. Bunun yanında günümüzde sağlığı korumadan da öte bir kavram olarak sağlığı geliştirme yaklaşımı giderek daha fazla benimsenmektedir.

2. İŞ KAZASI Kaza nedir? Önceden planlanmayan, bilinmeyen veya kontrol dışına çıkan, çevresine zarar verebilecek nitelikteki olaylara KAZA denir. İş kazası nedir? Planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda zarara, sakatlanmaya veya ölüme neden olan durumdur. İş güvenliği ile uğraşanlar kaza olmadan kaza ihtimallerini ortadan kaldırmaya, ya da alınacak önlemlerle, riskleri kabul edilebilir seviyeye çekmeye yönelik çalışmalar yapar. İş Kazalarının meydana gelmesinde A- %88 Tehlikeli Davranış B- %10 Tehlikeli Durum C- % 2 Doğal Olaylar faktörlerinin bir arada olması şarttır. İş kazalarının %98’inin nedeni insanlardır.

Tehlikeli Davranışlar 2. İŞ KAZASI Tehlikeli Davranışlar İnsanın Doğal Yapısı: Acelecilik İhmalkarlık Dalgınlık, Dikkatsizlik Aşırı Hız Şakalaşma Tehlikeli Çalışma Kendine Aşırı Güven Yapısal Uyumsuzluk: Fiziksel Yetersizlik Eğitim Noksanlığı: Yetersiz Bilgi Yetersiz Tecrübe

2. İŞ KAZASI Tehlikeli Durumlar Ekipmanlar: Bakımı Yapılmamış Ekipman Hasarlı Ekipman Ekipmanın Yanlış Kullanımı Yetersiz Koruyucu Ekipman Uygun Olmayan Ekipman Kullanımı Uygun Olmayan Muhafazalar Yetersiz Uyarı Sistemi İşyeri Düzensizliği: Zemin Kirliliği Dağınık Ve Düzensiz Çalışma Ortamı Denetim Noksanlığı

2. İŞ KAZASI Deprem, Yıldırım, Sel, Su baskını vb. C) DoğalOlaylar ( % 2 ) Deprem, Yıldırım, Sel, Su baskını vb. 8

2. İŞ KAZASI 2.1. İş Kazalarını Önleme Çalışmaları A-Güvensiz şartları ortadan kaldırmak 1-Makinelere opr. bölgelerine muhafaza taktırmak 2-Tehlikeli bölgelere korkuluk yaptırmak 3-Kişisel koruyucu kullandırmak 4-Otomasyona geçmek 5-Risk analizi yaptırmak 6-Erken uyarı sistemi yaptırmak 7-Ergonomi ve termal konfor şartları 9-Diğer risklere karşı tedbir almak (yangın, parlama, patlama, elektrik, nakliye, istif vb.)

Güvensiz şartlar

Güvensiz şartlar

Örnek Muhafazalar

2. İŞ KAZASI 2.1. İş Kazalarını Önleme Çalışmaları B-Tehlikeli davranışları Önlemek 1-Eğitim (ikna etme-inandırma) 2-Kontrol ve denetim (İş güvenliğine aykırı çalışmaları anında müdahale ederek önleme) 3-Doğru ve emniyetli çalışma alışkanlığı kazandırma

Tehlikeli Davranışlar

Sağ tekerlek yok Yetersiz Aydınlatma Yüksekte Çalışma Açık Drenaj Kanalı

3. 5510 Sayılı Kanun’a Göre İş Kazasından Sayılan Haller 5510 sayılı kanuna göre iş kazasından sayılan haller aşağıdaki gibidir “İş kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır.” A-Sigortalı işyerinde bulunduğu sırada B-İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla C-Sigortalı işveren tarafından başka bir yere görevli olarak gönderildiği sırada asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda D-Emzikli kadın için emzirme sırasında (gidiş dönüş dahil) E-İşverence sağlanan taşıma sırasında

A-Sigortalı; İşyerinde bulunduğu sırada Başından geçen bütün olaylar İş kazasıdır.

B-İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla

C-Sigortalı; İşveren tarafından başka bir yere görevli olarak gönderildiği sırada asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda

D-Emzikli kadın için; emzirme sırasında (gidiş dönüş dahil)

E-İşverence sağlanan toplu taşıma sırasında

Paydos saatinde; Top oynarken Dinlenirken ........../.... Satranç oynarken yaralandı A fıkrasına göre; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay,yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.

A fıkrasına göre; Yemek saatinde yemek yerken; Elini kesse Boğazına yemek takılsa Çatal eline batsa A fıkrasına göre; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay, yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.

A fıkrasına göre; Kalp krizi geçirse veya Bir hastalık nedeniyle ölse; İş kazası sayılmaktadır.

Bir apartman kapıcısı; Kat sakinlerinin gereksinimleri için bakkala giderken yolda kazalanırsa........ İş kazası sayılır. Çünkü görevini yaparken kaza geçirmiştir

İşveren; Şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa ve yolda kaza olursa; İş kazası sayılır. Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakmak gerekir.

Şirket adına denetim yapmak üzere başka yere giden yetkili; iş dışı eğlenirken kazalanırsa; İş kazası sayılmaz Uğranılan kazanın,işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakmak gerekir.

İşverence sağlanan ve işe geliş-gidişlerde kullanılan toplu taşıma araçlarında kazalanılırsa; Toplu taşıma sırasında geçirilen kazalar İş kazası sayılır

Araç fabrika bölgesine geldi ve kişi araçtan indi ve doğruca karşı tarafta bulunan büfeye uğrayıp; Sigara, tost, vb almak istedi. Fabrikaya sigara vb aldıktan sonra gidecekti Büfenin önünde veya fabrikaya yürürken kaza geçirse İş kazası sayılmaz Toplu taşıma işi bittiği için bu kazalar iş kazası sayılmazlar

İş kazası sayılmaz Bu sırada bir kaza geçirse; İşe gitmek üzere evden çıktı ve durağa doğru yürümeye başladı. Bu sırada bir kaza geçirse; İş kazası sayılmaz Toplu taşıma işi henüz başlamadığı için bu kazalar iş kazası sayılmazlar

evine giderken yolda kazalandı Araçtan indi ve evine giderken yolda kazalandı Toplu taşıma işi bittiği için bu kazalar iş kazası sayılmaz

İş kazası sayılmaz Kişi servis aracını kaçırdı İşe yetişmek için komşu şirketin servis aracına binse Araç yolda kaza yapsa İş kazası sayılmaz İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından Yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar

Bu olayın iş kazası sayılabilmesi için; Kişi özel aracı ile işe gelip gidiyor. Bu sırada yolda kaza yaparsa; İş kazası sayılmaz İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar Bu olayın iş kazası sayılabilmesi için; İşverenin daha önceden yazılı olarak “kendi aracı ile işe gelip – gidebileceğini” tebliğ etmesi gerekir.

4. KAYNAKLAR 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4857 Sayılı İş Kanunu 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu ÇSGB Eğitim sunumları