NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Görsel iletişime giriş Kültür ve göstergeler NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Sanat Tasarım Fakültesi stf.nisantasi.edu.tr
Kültür ve göstergeler Kültür, genler yoluyla birbirimize aktaramadığımız, bir uygarlığa veya belli bir topluma ait olan entelektüel olguların tümüdür. Dil, kültürden ayrı düşünülemeyecek bir yapıdır. Dilin taşıdığı kültürel anlamlar, düz anlamsal ve yan anlamsal boyutlarıyla karşımıza çıkar. “Bir göstergenin yorumu, kültürel ya da anlamsal bir birimdir. Herhangi bir kültürde bu birimler bir karşıtlık dizgesi içerisinde düzenlenir. Bu ilişki durumu genel anlamsal dizge olarak adlandırılır” (Eco, 1988:154’den aktaran Sönmez & Günay, 2012:112).
Reklam bildirilerinde göstergeler Reklam bildirileri, karşıtlık dizgesini sıklıkla kullanan dilsel ve dil dışı göstergelerden oluşan metinlerdir. Bu göstergeler, reklam bildirisinin hedef kitleye vermek istediği mesajın anlamlanma sürecine yön verirler. Reklam bildirileri evrensel veya yerel kültürel kodlar içerirler. Reklam bildirisinin merkezinde yer alan nesne (genellikle bu tanıtılan üründür, ancak ürünün tamamen eksiltildiği örnekler de bulunur) ve kullanılan diğer göstergeler (reklamda yer alan diğer öğeleri renkler, yazı, tipografi, vb.) reklamın hedef kitlenin kavraması hedeflenen anlamını oluştururlar.
İnceleyeceğimiz Mercedes Benz otomobil reklamındaki dilsel ve görüntüsel göstergelere bakalım: Şifrelenmemiş görüntüsel ileti: şifrelenmemiş alan, reklamın düz anlam katıdır. Düz anlam katı, gördüğümüzü herhangi bir okumaya gerek kalmadan algıladığımız ilk anlamları kapsar. Burada görünen ilk anlamlar şunlardır: Toplantı yapan insanlar Farklı doğa koşullarda ve hareket halinde görüntülenmiş bir araç “Kimileri sık sık arazi olur” cümlesi Aracın markasının logosu ve diğer yazılar
Dilsel ve görüntüsel göstergeler Şifrelenmiş görüntüsel ileti: Tasarımda kullanılan renkler Toplantı yapan insanların giysilerinin üslubu Çamurlu ayakkabılar Aracın farklı ortamlarda çekilmiş fotoğrafları “Arazi olmak” ifadesinin kültürel çağrışımları
Renkler ve formlar
Renkler ve formlar
Göstergelerin birbirleriyle olan ilişkileri Reklam analizi sonucu: birbirinden bağımsız olarak kurgulanan göstergeler birbirleriyle yakından ilişkili ve birbirini tamamlayıcı olarak kurgulanırlar. Reklamda hem ürün, hem de hedef kitle aynı anda tanımlanmıştır. Görsel göstergeler hem evrensel hem de yerel kodlara göre kullanılmıştır.
https://www.youtube.com/watch?v=mQLK6c5vOHM
Bir somut anlam ilişkisi olarak göstergebilim, anlam taşıyan yazılı metin, film, imge, vb. her şeye dikkat çeker. Denis Bertrand (2000) anlamlandırma sürecini üç temel yapıya ayırır: Söylemsel yapı: Söylemsel yapı, metnin yüzeysel anlamının kavrandığı, figüratif ve tematik yerdeşliklerden oluşur. (Anlamsal kategorilerin yinelenen bütünü yerdeşliği belirtir. Yerdeşlik, sözcenin (ing. statement/utterance) bağdaşıklığı (fr. cohísion) ve tutarlılığını (fr. cohírence) sağlar. Tek bir kesitte ya da farklı kesitlerde anlam birimciklerin yinelenmesini belirtir. Okuyucuya, anlam araştırmasında, bir anlamı oluşturmasında yardımcı olan yönlendirici ipucudur. Böylece okuyucu, yerdeşlik yardımı ile farklı gösterenler dizgesini belirli bir yaklaşıma göre sınıflandırır. Yerdeşlikler sayesinde değer yargıları (fr. axiologie) oluşturulur. Yine yerdeşlik, metinde ya da söylemde düşüngü (fr. idíologie) olarak gerçekleşir. Düşüngüler genellikle sözlükbirim düzeyinde bulunur ve anlamsal alana aittir. (Günay, 2003) Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual Yayınları). Metinlerde eksiltili yapılar bulunduğundan, okuyucu boşlukları bilgi birikiminden yararlanarak tamamlar, bu nedenle yerdeşikler okuyucu tarafından metin içerisinde anlamlandırılırlar.
Anlatısal çizge: Anlatısal çizge, sözdizim boyutuyla ilgilidir ve öznenin nesnesine varana kadar izlediği yolu gösterir. Sözleşme, edim, eylem ve yaptırım aşamalarından oluşan bir süreci tarif eder. Derin yapı: Göstergebilimsel kare yoluyla yapılan anlamlandırmanın temel yapısını açıklar. Göstergebilimsel kare, bir kavramın kullanıldığı dizge içerisinde diğer kavramlarla olan ilişkisini anlatır. Bu düzenek içerisinde, kavramlar arasındaki karşıtlık, alt karşıtlık, çelişiklik, varsayma, içerme gibi ilişkiler gözlemlenir.
SOSYAL OLMAYAN TEKNOLOJİ AMATÖR YARATICI ÜRETİM Sosyal medya kanallarını kullanan sanat SOSYAL MEDYA SANAT Yeni medya sanatı Sosyal medya sanat ortaklığı SOSYAL OLMAYAN TEKNOLOJİ AMATÖR YARATICI ÜRETİM Sanat modları
Alıştırma 2: İkilik (dualite) İyi bilinen, bir dizi olarak işlev gören sembolleri kullanarak, kelimeleri kullanmadan kısa bir anlatı yaratın. (Bu semboller bir çocuk kitabından da olabilir.) Bir sembolün anlamının, sembolün diğer sembollerle ilişkisini değiştirerek nasıl değiştirilebileceğini düşünün. Boyutunu değiştirmeye, bir sembolü başka bir sembolün içine yerleştirmeye, diğer sembollerden bir sembol yapmaya veya onları keserek diğer sembollerin diğer kısımlarıyla birleştirmeye çalışın. Tanış olduğunuz bir anlatı oluşturmaya çalışın ki, sıfırdan bir hikâye yazmaktansa, nasıl tercüme edeceğiniz üzerine yoğunlaşın. Anlatınız tamamlandığında, bir arkadaşınızdan resimlere bakarak hikâyeyi okumasını isteyin. Bu hikâyeyi kendi zihninizdeki hikâyelerle kıyaslayın ve herhangi bir farklılığı, hikâyelerin neden çeşitlilik gösterdiğini tartışmak için bir başlangıç noktası olarak kullanın.
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Barthes, R. (2000) Camera Lucida. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları. Burke, P. (2000) Tarih ve Toplumsal Kuram, çev. Mete Tuncay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Crow, D. (2010) Visible Signs, 2nd edition. Lausanne: AVA Books. Dora, S. (2003) Büyüyen Fotoğraf Küçülen Sosyoloji. İstanbul Babil Yayınları. Ertan, G. & Sansarcı, E. (2017) Görsel Sanatlarda Anlam ve Algı. İstanbul: Alternatif Yayıncılık. Gombrich, E.H. (2011) Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi. Gombrich, E.H. (2015) Sanat ve Yanılsama: Resim yoluyla betimlemenin psikolojisi. çev.Ahmet Cemal. İstanbul: Remzi Kitabevi. Günay, V. & Parsa, A. (2012) Görsel Göstergebilim. İstanbul: Es Yayınları. Hall, S. (2012) This Means This This Means That: A User’s Guide to Semiotics, 2nd Edition. London: Laurence King Publishing. Oskay, Ü. (1999) İletişimin ABC’si. İstanbul: DER Yayınevi. Price, M. (2004) Fotoğraf: Çerçevedeki Gizem. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Steichen, E. (1984) Fotoğraf İnsanlığın Tanığı ve Kayıt Aracı, çev. Abdullah Ersoy, ed. Ahmet Tolungüç. AFSAD Fotoğraf Dergisi, Ocak 1984, 14(2). Walter, J. A. (1985) bir Fotoğraf Üzerine Notlar. AFSAD Fotoğraf Dergisi, çev. Ahmet Tolungüç, ed. Ahmet Tolungüç. sayı: 1-2 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©