Din ve devlet ilişkileri bağlamına kavramsal netlik açısından bakış

Kavramsal Netlik çalışmasına esas olacak bilginin kurulumu Prof. Dr Kavramsal Netlik çalışmasına esas olacak bilginin kurulumu Prof. Dr. Halis ALBAYRAK’ın “Allah ve Resulü’ne İtaat Olgusunun Siyasal Atıfları” (2006: ssss*** Kohlhammer) isimli makalesinden yola çıkılarak elde edilmiştir. Amaç Din- Siyaset ilişkisine Kuran perspektifinden yaklaşarak bir anlayış geliştirme ve öğrenme ortamına yeni anlama girdileri taşımaktır.

1 İtaat İtaat İtaat, boyun eğme anlamına gelmektedir. Kelimenin türediği TVA kökünde gönülden, isteyerek ve benimseyerek boyun eğme anlamı vardır. Dolayısıyla ‚itaat‘ denince otoritenin gücünün farkında olarak bilinçli bir ‘boyun eğme’ den söz edilir. Otorite Güç Boyun Eğen İtaat 1

Hz. Muhammed’in Misyonu (Mekke) Allah’ın birliğine Kendisinin peygamberliğine Ahlaki Olana ÇAĞRI 2

Çağrı’ya Uymayanlara Yönelik Yaptırımlar Dünyevî bir yaptırım bulunulmuyordu. Hz. Muhammed’in insanlarla olan ilişkilerinde yaşadığı olumsuzluklar karşısında sabretmesi, bağışlaması ve üzülmemesi öneriliyordu. “Seni onlara vekil olarak göndermedik.” (İsra/54) “Onlar yüz çevirirlerse seni onlara koruyucu olarak göndermedik.” (Şura/48) “Sen ancak bir uyarıcısın.” (Fatır/23) 3AB

Hz. Muhammed’in Misyonu (Medine) Allah’ın birliğine çağrı Kendisinin peygamberliğine çağrı Ahlaki Olana çağrı Toplumsal düzeni sağlamaya çağrı Hz. Muhammed bu dönemde, yalnızca ahiret hayatında kavuşulacak ödülleri ve karşılaşılacak cezaları içeren ayetlerle muhatap olmakla kalmıyor; aynı zamanda toplumsal düzenin sağlanmasına yönelik hukukî yaptırımları içeren ayetleri de alıyordu. 4

5 Toplumsal Kurallar Dini Kurallar Din kurallarıyla toplumdaki hukuk kurallarının işlevleri iç içe geçmişti, Adam öldürmek veya hırsızlık yapmak dinî açıdan yasaklanırken, bu suçlara verilecek cezalar öbür dünyaya bırakılmayıp bu dünyada uygulanıyordu, Uygulanan cezalar hukukla ilgili görünse de dinî cezalar olarak telakki ediliyordu, toplum düzeninin sağlanmasına ilişkin hukukî kararlar, Allah – insan ilişkisinin bir sonucu olduğu için dinî bir üslup ve vurgu ile dile getiriliyordu. Toplumsal Kurallar Dini Kurallar 5

6AB Hz. Muhammed, kendisine itaati emreden ayetlerle desteklenmiştir. “Resule itaat”, “Allah’a itaat” ile bir tutulmuştur. - “Ey inananlar, Allah’a, Resulü’ne ve içinizden ‘ululemr’’e itaat edin …”(Nisa/59) - “Onlara güven ve korkuya ilişkin bir haber geldiğinde onu ifşa ederler. Oysa onu Peygamber’e ve ululemr’e götürselerdi içlerinden işin içyüzünü araştırıp bulacak kimseler, haberin ne tür bir değer taşıdığını anlarlardı …”(Nisa/83) 6AB

İlk ayette Allah ve Resulü’ne itaatten söz edilirken bunun yanında “ululemr” denen bir gruba itaat da emredilir. İkinci ayette ise güvenliği ilgilendiren konularda Allah Resulü’ ve ‘ululemr‘ karar ve uygulama mercii olarak belirtilir. Her iki ayetin iniş sebeplerine bakıldığında konunun güvenliğe ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla her iki ayetteki ‘ululemr‘ adlandırmasıyla belirtilen kimselerin, Allah Resulü’nün yetkili kıldığı yöneticiler, kumandanlar ve güvenlik amirleri olduğu söylenebilir. 7AB

Yönetim fonksiyonları Medine merkezli devlette yasama, yürütme ve yargı fonksiyonları Allah ve Hz. Muhammed yerine getirmekteydi. Uygulamaya dair her konu Allah’a ve O’nun peygamberine itaate dayanıyordu. Her uygulamanın dinî bir anlamı ve önemi vardı. 8

Sonuç Ödülü ve cezayı hak etmenin, özgürlüğü zorunlu olarak talep ettiğini kabul etmeliyiz. Din, gönülden ve gerçekten isteyerek yapılanları anlamlı kabul eder. Kur’an’daki siyasi ve hukukî içerikli ifadelerin varlığı dinle siyasetin birbirinden ayrılmasına imkân vermemiştir. Hz. Muhammed’in peygamberlik kimliğinin içinde saklanmış olan siyasal kimliğinin farkında olmak ve onu, Peygamber’in dinî kimliğinden ayırmak din- siyaset ilişkisi sorunsalının bir çözüme kavuşturulması için atılacak adımlardan biri olarak görülebilir mi?