MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ - Ders Notları - 2018-2019 Güz Yarılı MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ Mustafa KEMAL ATATÜRK Benim manevi mirasım bilim ve akıldır Albert Einstein Eğitim gerçeklerin öğretilmesi değil, düşünmek için aklın eğitilmesidir Doç. Dr. Hakan ERSOY Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon
- JEOLOJİ ve MÜHENDİSLİK - 1. GİRİŞ - JEOLOJİ ve MÜHENDİSLİK - Doç. Dr. Hakan ERSOY Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon
JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİ NEDİR ? Yeryuvarının; 1. tarihçesini, 2. fiziki yapısını 2. yapısal özelliklerini , 3. yerkabuğunun gelişimini, 4. kayaç, zemin ve sudan oluşan bileşimini geçmişten günümüze değin ortamsal değişimleri de gözeterek inceleyen bilim dalıdır. Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -1-
JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK MÜHENDİSLİK NEDİR ? 1. Güvenlik, 2. ekonomiklik ve 3. zaman koşullarını gözeterek, bilimsel verileri uygulamaya yönelik amaçlarla kullanma ve uygulanabilir çözümler üretme sanatı mıdır…. ? ! Hızlı, güvenilir ve ekonomik: Hızlı ve güvenilir inşa eden ekonomik inşa edemez Hızlı ve ekonomik inşa eden güvenilir inşa edemez Güvenilir ve ekonomik inşa eden hızlı inşa edemez ! Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -2-
MÜHENDİSLİK ve MÜHENDİS NEDİR ? JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK MÜHENDİSLİK ve MÜHENDİS NEDİR ? Mühendis; 1. Bir sorunu algılayan, 2. tanımlayan, 3. çözüme yönelik öneriler üreten ve pratik uygulamaya geçmeden önce, 4. pratik uygulamalar sırasında ve sonrasında meydana gelebilecek çevre-etki ilişkisini önceden tahmin edebilen kişidir. Bu kişinin yaptığı iş ise mühendisliktir. Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -3-
JEOLOJİ MÜHENDİSİ NEDİR ? JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİ MÜHENDİSİ NEDİR ? İnsanlığın sorunlarına çözüm üretmek amacıyla jeolojik verileri çevreyle uyumlu olarak ; uygulamalı, güvenli, ekonomik ve pratik şekilde kullanma sanatı; “ jeoloji mühendisliği ” Diğer disiplinler için gerekli olan ve mühendislik amaçlı çalışmalara temel olacak jeolojik bilgileri, kesit, harita, şekil ve sayılarla ifade eden kişi ise “ jeoloji mühendisidir ” Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -4-
JEOTEKNİK VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ NEDİR ? JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK JEOTEKNİK VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ NEDİR ? Jeoteknik (geoteknik) kaya ve zeminlerin fiziksel ve mekanik özellikleriyle ilgilenen, bu özelliklerden yola çıkarak jeolojik ortamın insan etkisi karşısındaki mühendislik davranışını araştıran ve üst yapı mühendisliği ile yer bilimleri arasında bağlantı kuran bir bilim dalı olarak tanımlanabilir. Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -5-
JEOTEKNİK VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ NEDİR ? JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK JEOTEKNİK VE MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ NEDİR ? Bu anlamda jeoteknik mühendisliği, jeoloji biliminin bir dalı olan mühendislik jeolojisi ile iç içedir ve jeoteknik çoğu kez her iki meslek grubunun ortak paydası olarak tanımlanır (Coduto, 1999). Bu nedenle, zemin/kaya incelemeleri ve karakterizasyonu, jeoteknik mühendisliği ve mühendislik jeolojisi disiplinlerinin ortak çalışmaları ile yapılmalı ve değerlendirilmelidir. Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -6-
MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN UYGULAMA ALANLARI JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN UYGULAMA ALANLARI Heyelanlar kaya şev stabilitesi, Barajlar, tünel ve köprüler Yer altı suları Temel jeolojisi Kazılar, zemin ve kayaların sağlamlaştırılması Doğal yapı taşları Çevre jeolojisi Yer seçimi Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -7-
MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN ÖNEMİ JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN ÖNEMİ İnşa edilmesi düşünülen mühendislik yapısı için seçilecek sahanın mühendislik özelliklerinin belirlenmemesi yada yetersiz belirlenmesi inşa edilen mühendislik yapılarında önemli hasarlar meydana gelebilir. Bununla birlikte; alan araştırmalarının gereksiz bir harcama olarak düşünüldüğü projelerde “daha sonra ek maliyet gerektiren yapı deformasyonlarının meydana geldiği görülmüştür” Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -8-
MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN ÖNEMİ JEOLOJİ VE MÜHENDİSLİK MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİNİN ÖNEMİ Alan araştırmalarının maliyeti, toplam inşa maliyetinin % 1-2 si kadardır. Göz ardı edilen zemin koşulları ile inşa sırasında karşılaşıldığında ise bu oran % 20 lere ulaşabilmektedir. Mühendislik Jeolojisi Ders Notları Giriş -9-
İÇİNDEKİLER Mühendislik Jeolojisi Ders Notları İçindekiler -10- Kaya, Zemin Kavramı ve Mühendislik Jeolojisinde Ayrışma Kaya Kütlelerinde Süreksizlik Özellikleri Tüneller ve Kaya Kütle Sınıflama Sistemleri Kaya Kütlelerinin Kazılabilirliği Zeminlerin Mühendislik Özellikleri Zemin Sıvılaşması Sığ Temellerde Taşıma Gücü ve Oturma Mühendislik Jeolojisinde Arazi Deneyleri Kütle Hareketleri ve Şev Stabilitesi Baraj Jeolojisi Zemin ve Kayaların İyileştirilmesi Doğal Yapı Taşları Mühendislik Jeolojisi Ders Notları İçindekiler -10-