BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ TEMEL KAVRAMLAR Yrd.Doç.Dr.Hamide Deniz GÜLLEROĞLU

Sunum Akışı Bilim Felsefesi Pozitivist-post pozitivist paradigmalar Araştırma Türleri Uygulama/Düzey açısından Araştırma Türleri Temel Araştırma Uygulamalı Araştırma Amaç açısından Araştırma Türleri Betimsel Araştırma İlişkisel Araştırma Açımlayıcı/Keşfedici Araştırma Kullanılan inceleme yöntemine/ verinin türüne göre Araştırma Türleri Nitel Araştırma Nicel Araştırma Karma Araştırma

Bilim ve Paradigmalar Bilgi, Bilim Paradigmalar Bilimsel Yöntem Pozitivist ve Postpozitivist Paradigmalar, Bilimsel Yöntem Araştırma Araştırma Türleri

Pozitivist Paradigma Pozitivizmin gerçeği keşfetme şekli Fransız filozof August Comte’un görüşlerine dayanmaktadır. Comte, gözlem ve sonuç çıkarmanın insan davranışlarını anlamanın en iyi yolu olduğunu; doğru bilginin duyular ve deney yolu ile elde edileceğini savunmaktadır. Pozitivist bilim insanları doğa bilimlerinin uygulama koşullarının sosyal bilimler içinde yapılmasını savunurlar. Yapılan araştırmaların amacı, doğa bilimlerinde olduğu gibi kontrol altına almak ve açıklamaktır. Elde edilen bilginin genellenebilir olmasını tekrarlı araştırmalar yaparak aynı sonuca varılmasına bağlıdır

Post Pozitivist Paradigma Post pozitivizm, esasında pozitivist araştırma yaklaşımlarını desteklemeyen ve karşısında duran birden fazla araştırma yaklaşımının toplandığı bir paradigmadır. Post pozitivist paradigmalar, bilgiyi edinmenin yani bilmenin tek yolunun bilimsel süreç olmadığını öne sürmektedir. Oluşturulan hipotezleri test edip doğrulamak yerine, tümevarımsal yöntemlerle hipotez üretilir. İlgilenilen özelliğin/durumun nasıl çalıştığından çok, neden çalıştığı, neden o tavırla/o bakış açısıyla çalıştığını incelemeyi amaçlamaktadır.

ARAŞTIRMA Webster’ e (1985) göre • Gerçek ve ilkeleri ortaya çıkarmak ya da koymak için bazı bilgi alanlarında yapılan dikkatli, sistematik ve dayanıklı çalışma inceleme Türk Dil Kurumu sözlüğünde • Bilim ve sanatla ilgili olarak yapılan yöntemli çalışma (Türk Dil Kurumu Sözlüğü [TDK], 2017). Kerlinger’e göre • Doğal olgular arasında var olduğu düşünülen ilişkiler hakkında kurulan ifadelerin eleştirel, deneysel, kontrol edilmiş ve sistematik bir incelemes

Uygulama/Düzey açısından Araştırma Türleri-Temel Araştırma Var olan bilgiye yenilerini katmayı amaçlar. Bilgi bilgi içindir anlayışı egemendir. Değişik düzeylerde bilgi üretilebilir. Anlama düzeyi Açıklama düzeyi Kuram geliştirme düzeyi Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31. Baskı). Ankara: Nobel Akademik

Uygulama/Düzey açısından Araştırma Türleri-Uygulamalı Araştırma Temel araştırmalarda üretilen bilginin değerlendirilmesiyle problemin çözümüne karşılık verecek şekilde kullanılmasıdır. Belirli eğitim uygulamalarının etkililiğini sınamakla ilgilidir. Bilimin olayları denetim altına alma işlevini gerçekleştirmeye dönüktür. Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31. Baskı). Ankara: Nobel Akademik

Amaç açısından Araştırma Türleri-Betimsel Araştırma Bir durum, problem, olgu, hizmet ya da progamı sistematik şekilde tanımlamaya çaba gösterir ya da bir toplumun yaşam koşulları, belirli bir konuya ilişkin farklı konularda bilgi sağlar.

Amaç açısından Araştırma Türleri-İlişkisel Araştırma Bir durumun iki ya da daha fazla boyutu arasında ilişkinin/bağlantının/karşılıklı bağımlılığın var olduğunu keşfetmek ya da ortaya koymaktır.

Amaç açısından Araştırma Türleri-Açımlayıcı/Keşfedici Araştırma Bir durum ya da olgunun iki yönü arasında neden ya da nasıl bir ilişki olduğunu netleştirmeye çalışır (Kumar, 2005). Stresli yaşam neden kalp krizine yol açar? Ev ortamı çocuğun akademik başarısını nasıl etkiler?

Kullanılan inceleme yöntemine/ verinin türüne göre Araştırma Türleri -Nitel Araştırma Eğer çalışmanın temel amacı problem ya da olayı tanımlamak ise, bilgiler sınıflama ya da sıralama ölçeklerinin ölçtüğü değişkenler yoluyla toplanıyorsa ve yapılan analiz durum olgu ya da poblemde mevcut olan çeşitliliğin niceliği belirtilmeden gerçekleştiriliyorsa çalışma nitel olarak sınıflandırılır (Kumar, 2005). Nitel araştırmalar, durumları ve olayları katılımcıların bakış açılarından anlamaya çalışır. Katılımcıların doğrudan araştırmanın içinde yer alması söz konusudur.

Nitel Araştırmalar Nitel araştırmalar, durumları ve olayları katılımcıların bakış açılarından anlamaya çalışır. Katılımcıların doğrudan araştırmanın içinde yer alması söz konusudur (Büyüköztürk ve diğ., 2008). Fraenkel ve Wallen (2006) ilişkilerin, etkinliklerin, durumların ya da materyallerin niteliğinin incelendiği bu tür çalışmaları nitel araştırmalar olarak tanımlamışlardır.

Nitel Araştırmanın Özellikleri (Fraenkel ve Wallen, 2006)

Nicel ve nitel araştırmalar arasındaki farklar Fraenkel ve Wallen (2006)

Nicel ve nitel araştırmaların varsayımları (Fraenkel ve Wallen, 2006)

Nitel Araştırmaların Aşamaları Çalışılacak olan olayın saptanması Çalışmadaki katılımcıların belirlenmesi Hipotezlerin üretilmesi Verilerin toplanması Verilerin analizi Yorumlar ve sonuçlar (Fraenkel ve Wallen, 2006)

Nitel Araştırmalarda Genelleme Araştırmaların yapılma nedenlerinden birisi yapılan araştırmadan işe yarar genellemeler çıkartabilmektir. Ancak nitel araştırmalarda, çalışmaların bulgularının genellenmesi bir sınırlılık olarak ele alınır. Genellemenin yapılamama nedeni sosyal olayların doğasıdır. Aynı sosyal olayı yeniden yaşamak mümkün olmadığı için sosyal olaylarla ilgili yapılan bir nitel araştırmanın bulgularının başka sosyal olaylara genellenmesi oldukça güçtür. Ayrıca nitel araştırmalarda her zaman ilgili evreni temsil edecek düzeyde örneklem belirlemek mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, nitel araştırma bulgularının genellenmesi oldukça güçtür (Fraenkel ve Wallen, 2006; Yıldırım ve Şimşek, 2005).

Nitel araştırma soruları, stratejileri ve veri toplama teknikleri (Fraenkel ve Wallen, 2006, s. 463).

Kullanılan inceleme yöntemine/ verinin türüne göre Araştırma Türleri -Nicel Araştırma Herhangi bir olgu, durum, problem ya da konuda mevcut olan çeşitliliği nicelleştirmek isterseniz, bilgiler ağırlıklı olarak nicel değişkenler kullanılarak toplanıyorsa ve yapılan çözümleme çeşitliliğin boyutlarını belirlemek için gerçekleştiriliyorsa çalışma nicel olarak sınıflandırılır (Kumar, 2005) Nicel araştırmalar değişkenler arasındaki ilişkileri kanıtlamaya çalışır ve bu tür ilişkilerin nedenlerini arar ve bazen açıklar.

Bölüm II: Yöntem Karma Araştırmalar Çalışmalarda nicel ve nitel veri toplama ve analiz teknikleri ya paralel ya da ardışık aşamalarda kullanılır (Tashakkori ve Teddlie, 2003). Araştırmanın bir döneminde nitel araştırma paradigmasının ve diğer döneminde nicel araştırma paradigmasının kullanıldığı bir araştırmadır (Johnson ve Christensen, 2007).

Bölüm II: Yöntem Karma Araştırma Modelleri 1. Üçleme (Triangulation) 2. Açıklayıcı 3. Keşfedici

Üçleme (Triangulation) Aynı olayı incelenmek için nitel ve nicel verilerin aynı ve fakat bağımsız olarak kullanılmasıdır. Birbirine yakın ya da tutarlı sonuçların varlığını test etme görüşü hâkimdir. Greene, J. C., Caracelli, V. J. ve Graham, W. F. (1989). Toward a Conceptual Framework for Mixed-Method Evaluation Designs. Educational Evaluation ve Policy Analysis, 11(3), 255–274.

Açıklayıcı Birinci aşamada nicel veri topladığı, bulguları analiz ettiği ve daha sonra bulguları kullanarak ikinci aşamayı oluşturduğu iki proje aşamasından oluşmaktadır (Creswell, 2014). İkinci aşama, birinci aşamanın (nicel) sonuçlarının takip edilmesiyle gerçekleşir. Araştırmacı, nitel sonuçların ilk aşamadaki nicel sonuçların açıklanmasına nasıl yardımcı olduğunu yorumlar (Creswell ve Plano Clark, 2007).

Açıklayıcı (devamı) Creswell, J.W. ve Plano Clark,V.L. (2007)Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand Oaks, CA: Sage

Keşfedici Eğer açımlayıcı sıralı karma yöntem yaklaşımı aksine ilk olarak nitel aşamayla başlanır ve nicel yaklaşımla devam edilirse bu desen keşfedici sıralı karma yöntem olur. Keşfedici sıralı karma yöntemler, araştırmacının nitel verileri keşfetmekle başladığı daha sonra ise bu bulguları nicel araştırma boyutunda kullanıldığı bir desendir (Creswell, 2014).

Keşfedici (devamı) Creswell, J.W. ve Plano Clark,V.L. (2007)Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand Oaks, CA: Sage

Kaynakça Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara:Pegem. Franenkel, J. ve Wallen, N. (2009). How to Design and Evaluate Research in Education, McGraw-Hill Pub. New York, 7th Edition. Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Kumar, R. (2015). Araştırma Yöntemleri - Yeni Başlayanlar İçin Adım Adım Araştırma Rehberi. Ankara: Edge Akademi. Ömay, Ç.(Ed.). Çevirenler: Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Atak, H.

Kaynakça Creswell, J.W. ve Plano Clark,V.L. (2007)Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand Oaks, CA: Sage Creswell, J. W. (2014). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Çev. Bütün, M. ve Demir, S. B., Ankara: Siyasal. Greene, J. C., Caracelli, V. J. ve Graham, W. F. (1989). Toward a Conceptual Framework for Mixed-Method Evaluation Designs. Educational Evaluation ve Policy Analysis, 11(3), 255–274. doi:10.3102/01623737011003255 Tashakkori, A. ve Teddlie, C. (Eds). (2003). Handbook of mixed methods in social and behavioral research. Thousve Oaks, CA: Sage. Johnson, R. B., ve Christensen, L. B. (2004). Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches. Boston, MA: Allyn ve Bacon.