Yrd.Doç.Dr.Seher ARSLANKAYA BİLGİ VERİ ENFORMASYON Yrd.Doç.Dr.Seher ARSLANKAYA

Bilgi nedir? “Bilgi, kurumların başarısını ve rekabet üstünlüğünü artıran, yüksek düzeyli katma değeri olan, eldeki veri ve enformasyonun fayda oluşturacak şekilde yorumlanmasını sağlayan kaynak” olarak tanımlanabilir. Eflatun ve Aristo’dan bu yana pek çok filozofun üzerine kuramlar oluşturduğu, tarih kadar eski bir konu; “bilgi” ne oldu da şimdilerde bu kadar fazla anılır oldu? Şüphesiz ki bilgi artık güçtür: Bilgi güçtür, çünkü en değerli ve en kritik üretim faktörü haline dönüşmüştür. Bilgi güçtür, çünkü büyük fabrikalardan, kabarık banka hesaplarından daha değerli ve daha güçlüdür. Değeri eski çağlardan beri bilinen bilginin, giderek kritik bir kaynak özelliklede üretim faktörü haline dönüşmesi ile sonuçlanan bu evrimin önemi, bireylerin, kurumların ve toplumların yaşama biçimlerini etkilemiş olmasına dayanmaktadır. Eflatun ve Aristo’dan bu yana pek çok filozofun üzerine kuramlar oluşturduğu, tarih kadar eski bir konu; “bilgi” ne oldu da şimdilerde bu kadar fazla anılır oldu? Şüphesiz ki bilgi artık güçtür: Bilgi güçtür, çünkü en değerli ve en kritik üretim faktörü haline dönüşmüştür. Bilgi güçtür, çünkü büyük fabrikalardan, kabarık banka hesaplarından daha değerli ve daha güçlüdür. Değeri eski çağlardan beri bilinen bilginin, giderek kritik bir kaynak özelliklede üretim faktörü haline dönüşmesi ile sonuçlanan bu evrimin önemi, bireylerin, kurumların ve toplumların yaşama biçimlerini etkilemiş olmasına dayanmaktadır.

Bilgi nedir? Genel olarak bakıldığından bilgi, kişisel beceriler, yetenekler, yeterlilikler, fikirler, sezgiler ve katkılarla zenginleşen enformasyon ve verilerden tam anlamıyla yararlanmak şeklinde tanımlanabilir. Diğer bir deyişle, bilgi, bir hareket, bir yenilik, birikmiş tecrübe, özel bağlantılar ve ilişkilerdir, değer katan davranış ve faaliyettir. İşlenmiş, derlenmiş, organize edilmiş, yorumlanmış ve karar alabilmede kullanılabilmek için bir işlem sürecinden geçirilerek anlamlı ve değerli hale dönüştürülmüş kararları ve davranışları etkileyen değerdir. “Bilgi, kurumların başarısını ve rekabet üstünlüğünü artıran, yüksek düzeyli katma değeri olan, eldeki veri ve enformasyonun fayda oluşturacak şekilde yorumlanmasını sağlayan kaynak” olarak tanımlanabilir.

Bilgi başlangıçta kişiseldir ve örtüktür Bilgi başlangıçta kişiseldir ve örtüktür. Toplumsal amaçlı olarak kullanılabilmesi için kodlanmalı, açık hale getirilmeli, iletilmeli ve kullanacak kişi, grup ya da gruplar tarafından deşifre edilmelidir. Yani bilginin yalnızca kişisel olarak oluşturulup örtük biçimde kalması yeterli değildir. Aynı zamanda açık hale getirilmesi ve yönetilmesi gerekmektedir.

Bilginin Giderek Önem Kazanmasının Temel Nedenleri 1 Rekabetin pazarlarda artması ve yenilikçi olma oranın yükselmesi, Refah yaratan endüstrilerin büyük bir bölümünün bilgi yoğun olması, Artan işgücü değişimi ve erken işten ayrılmaların bilgi kaybına yol açması, Küçük ve orta ölçekli işletmelerin uluslararası kaynak bulma imkanlarına kavuşmasıyla birlikte artan karmaşıklığın yönetilmesine ihtiyaç duyulması,

Bilginin Giderek Önem Kazanmasının Temel Nedenleri 2 Stratejik yönlendirmelerdeki değişimlerin, spesifik bir alanda bilgi kaybıyla sonuçlanması, Bilgi varlıkları ticaretinin yapıldığı pazarlarda yeni gelişmelerin yaşanması (İnternetle birlikte elektronik ticaretin gelişmesi ve çeşitlenmesi) İşletmelerin bilgi ekseninde rekabet etmesi ve işin büyük bir kısmının (yaklaşık %70’i) bilgiye dayalı olması Ömür boyu öğrenme ihtiyaçlarının kaçınılmaz olması

Bilginin Temel Özelliği Bilgi dinamiktir. Kullanıldığı zaman vardır. Yalnızca kullanılarak statik olarak depolanır. Bu açıdan endüstri çağını başlatan elektrik enerjisine benzerlik gösterir. Bilginin değeri görecelidir, nesneldir.Ona ihtiyaç duyan ve onun değerini bilenler için bilgi çok değerlidir. Her yerde herkes için aynı değeri taşımaz.

Değer Bilgi Enformasyon Veri Karar verme Sentezleme Analiz etme Özetleme Bir konu hakkında analiz yapabilmek için veriye, sentez yapabilmek için enformasyona ve doğru karar verebilmek için bilgiye ihtiyaç duyarız.   Veriler bilişim teknolojileri tarafından işlenerek enformasyona, enformasyon bireyler ve kurumlar tarafından işlenerek bilgiye dönüştürülür Veri, işlenmemiş ham bilgi de denilen veri “data“ karşılığı olarak kullanılan bir kavramdır. Veri kavramı, çeşitli durumların, gözlemlerin veya oluşumların her türlü gösterimidir. Bu gösterimler sayısal veya alfa nümerik karakterler  ya da semboller olabileceği gibi çeşitli biçimlerdeki grafik çizimler ve diğer tüm grafik gösterimler şeklinde de olabilir. Enformasyon ise, Düzenlenmiş/işlenmiş veri olarak da tanımlanabilir. Bir anlamda enformasyon karar verebilmemiz için yeterli değildir ancak konu hakkında sentez yapabilmemizde (bilgi altyapımızı oluşturmamızda) etkendir. Bu yüzdendir ki bilgiye ulaşmak için gerekli olan enformasyona sahip olmalıyız. Bilgi İse, İşlenmiş, derlenmiş, organize edilmiş, yorumlanmış ve karar alabilmede kullanılabilmek için bir işlem sürecinden geçirilerek anlamlı ve değerli hale dönüştürülmüş kararları ve davranışları etkileyen değerdir. Gruplama Veri Toplama

Yeni bilgi oluşumu Deneyim İçerik İşlenmiş Veri Önceden Edinilmiş Sosyal değerler Bölge Kültürel Miras Önceden Edinilmiş Bilgi Deneyim Enformasyon (Yeni) İşlenmiş Veri İçerik

Bilginin Sınıflandırılması Örtülü bilgi (tacit knowledge) Açık bilgi (explicit knowledge)

Örtülü bilgi (insandaki bilgi) Bireye özgü ve bireyle birlikte hareket eden, onun inanç, perspektif ve değerleriyle ilgili olan kişisel bilgidir. Anlaşılması ve ulaşılması çok güç olan insandaki bilgi, zihinsel modeller, deneyim ve beceriler olarak tanımlanabilir. Örtülü bilgi, kişilerin tecrübelerinde oluşur. Yani deneyimsel olarak ortaya çıkar. Kurumdaki çalışanların beyinlerinde depolanır. Örtülü bilginin bireyler tarafından kolayca ifade edilememesinden dolayı bu bilginin ele geçirilmesi, kodlanması, adapte edilmesi ve dağıtılması zordur

Örtülü bilgi organizasyonlarda yapılan çalışmalar sırasında kişilerin edindikleri deneyimler sonucunda oluşan bilginin kaydedilmemiş veya ifade edilmemiş şeklidir. Örtülü bilgi son derece kişiseldir ve bu bilgiyi formüle etmek zor olduğu için, başkalarına iletmek de zordur.

Açık bilgi Yazılı olan her türlü bilgi açık bilgi özelliği taşır. Kodlanmış, kategorize edilmiş, teknolojik ve sosyal kanallar aracılığı ile erişilebilen ve paylaşılabilen bilgidir. Açık bilgi, yerleşik, sistemli, kayıtlı ve herkesin kolayca ulaşabildiği bir bilgi çeşididir. Yazılı olan her türlü bilgi açık bilgi özelliği taşır.

Örtülü ve açık bilgi arasındaki etkileşim Örtülü Bilgi’ye Açık Bilgi’ye Örtülü Bilgi’den Sosyalleştirme Dışsallaştırma Açık Bilgi’den İçselleştirme Birleştirme

1.Örtülü bilgiden örtülü bilgiye sosyalleşme Sosyalleşme , tecrübeleri paylaşma süreci olarak tanımlanabilir. Teknik yetenekleri ve zihinsel modelleri paylaşarak örtülü bilgi oluşturulabilir. Örtülü bilgi konuşulmadan da diğer bir kişiye aktarılabilir. Usta-çırak ilişkilerindeki bilgi dönüşümleri ile taklit ve deneme-yanılma yoluyla öğrenme sürecinde gerçekleşen dönüşümler sosyalleşmeye örnek olarak verilebilir

2.Örtülü bilgiden açık bilgiye dışsallaştırma Dışsallaştırma, örtülü bilgiyi açık bilgiye dönüştürme sürecidir. Örtük bilgiyi açık bilgi haline getirmeyi kapsar. Dışsallaştırma, örtülü bilginin tanımlanmasını ve herkes tarafından anlaşılır hale getirilmesini sağlar.

3.Açık bilgiden örtülü bilgiye içselleştirme Bilginin içselleştirilmesi grup içinde paylaşılan örtülü bilginin bireysel olarak anlaşılması ve benimsenmesiyle ortaya çıkar. Açık bilginin, örtülü bilginin bir parçası haline gelmesini tanımlamaktadır. İçselleştirme “yaparak öğrenme” ve bu gibi faaliyetlerde gerçekleşmektedir

4.Açık bilgiden açık bilgiye birleştirme Farklı açık bilgi türlerinin bir araya getirilmesini içermektedir. Birleştirme farklı formlardaki açık bilginin bir senteze ulaştırılmasıdır. Eğitim faaliyetlerinde genellikle bu tür dönüşüm rol almaktadır.

Bilginin bir başka sınıflandırılması ise; Bireysel bilgi:kurumdaki çalışanların sahip oldukları bilgi ve beceriler bireysel bilgidir. Kurumsal bilgi. kurum çalışanlarındaki bireysel bilginin kurumun bilgisi haline dönüştürülmesi ve dış çevreden alınan bilgilerle kuruma ait bilgilerin oluşturulmasıdır.

Bilgi Türleri Prosedürel (yöntemsel) Bilgi Kurallar Stratejiler Çizelgeler (agendas) Prosedürler Deklaratif (bildirimsel) Bilgi Kavramlar Nesneler Gerçekler Meta-Bilgi (bilgi hakkındaki bilgi) Diğer bilgi türleriyle ve onların nasıl kullanılacağıyla ilgili bilgiler Sezgisel Bilgi Rehber prensipler (Rules of thumb) Yapısal Bilgi Kural setleri Kavram ilişkileri Nesne ilişkileri kavramı  

Prosedürel (yöntemsel) Bilgi: Yöntemsel (Prosedürel) bilgi problemin nasıl çözüleceğini açıklar. Bu tür bilgiler bir şeyin nasıl yapılacağını belirtirler. Yöntemsel bilgi “nasıllar” bilgisi olarak bilinir. Günlük yaşantılarımızdaki performanslarımız nasıllarla doludur. Yazı yazmaktan televizyonu açma işleminin yapılmasına kadar pek çok işlem bu durumla ilgilidir. Yöntemsel bilgiler üretme, şart ve eylemden oluşur. Üretme eylemleri gerçekleştirirken kullandığımız şayet-ise kurallarıdır. (Şayet) kırmızı ışık yanar ise, (sonra) dur ifadesi bir tür üretmedir.

Deklaratif (bildirimsel) Bilgi: Bildirimsel (Deklaratif) bilgi, bir problem hakkında nelerin bilindiğini açıklar. Bazı nesne ve kavramları tamamen açıklayan ifade listelerini de içerir. Meta-bilgi (bilgi ile ilgili bilgi): Meta-bilgi (bilgi ile ilgili bilgi), her hangi bir olay hakkındaki bilgileri açıklayan bilgidir. Bu tür bilgiler, bir problemi çözmek için en iyi bilgileri seçmek için kullanılırlar. Uzmanlar bu tür bilgileri, çıkarımlarını daha umut vadeden alanlara yönlendirerek problem çözme etkinliklerini geliştirmek için kullanırlar.

Sezgisel Bilgi: Sezgisel Bilgi çıkarım sürecini yönlendiren bir “rehber prensip”i açıklar. Sezgisel bilgiye sığ bilgi de denir ve uzmanın geçmişte çözdüğü problemlerden elde ettiği tecrübeye dayalı bilgilerdir. Uzman problem çözerken daha derin temel bilgileri kullanırlar ancak problem çözümünü kolaylaştırmak için temel bilgileri sezgisel bilgilerle derlerler. Yapısal Bilgi: Yapısal bilgi, bilgi yapılarını açıklar. Bu tür bilgiler, uzmanın problemle ilgili zihni modelini açıklar. Uzmanın kavramlar, alt kavramlar ve nesnelerle ilgili zihni modelleri bu tür bilgilerdendir.

Bilgiyi sınıflandırırken rekabet avantajı yaratma ve sürdürebilmede kaldıraç görevi gören dört çeşit bilgi türünden bahsedilmiştir: İşaretsel bilgi, Deneyimsel bilgi, Girişimci bilgi, Kurumsal bilgi,

İşaretsel bilgi: Bilgi ekonomisinde bilginin önemli bir kısmı işaretler biçiminde ifadesini bulmaktadır. Ancak bu işaret bilgi parçaları, biçim değil içerik yoğun bir nitelik taşımaktadırlar. Bu işaretleri yorumlayarak eyleme dönüştürmek ve bilgiyi işaretlere dönüştürerek yaymak bilgi yönetiminin önemli bir işlevini oluşturur. Deneyimsel bilgi: diğer bilgi kategorilerinden farklı olarak, ancak yaparak, tekrarlanarak ortaya çıkarılabilecek bir bilgi türünü oluşturur. Bu bilgi türünün elde edilmesi zaman, enerji ve kaynak gerektirdiği için kolay ve çabuk elde edilemez. Dolayısı ile pozitif bir fark yaratma ve onu sürdürme bağlamında önemli bir rol oynayacaktır.

Girişimci bilgi: kişisel, öznel vee dolayısıyla formüle edilmesi ve iletişime konu edilmesi zor bir bilgi türünü oluşturur. Örneğin, bilimsel bilgi girişimsel bilginin tersine açık, şifrelenebilir ve dolayısı ile formal ve sistematik dilsel yollarla aktarımı  sağlanabilir. Kurumsal bilgi: Kurumsal bilgi yaratma, girişimci bilgiden farklı olarak rastlantı veya kişisel çabalardan, sezgi ve dehadan değil, sistematik araştırma ve geliştirme çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Bireysel bilginin kurumsal bilgiye dönüşümünde bireyler aktarımcı rolü oynarlar. Bireylerin bilgi üretmedeki hız ve kapasiteleri kurumsal bilgi düzeyini belirler. Ancak uzmanların belirttiği gibi, ‘kurumların bilgi düzeyi kurum içerisinde yer alan bireylerin bilgi kümelenmesinin bir sonucundan daha fazla değildir’ yargısına varmak yanlış olacaktır.

TEŞEKKÜRLER…