TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI II DERS VIII KOMPOZİSYON BİLGİLERİ VE SÖZLÜ ANLATIM III

GÜZEL VE ETKİLİ KONUŞMANIN BAŞLICA İLKELERİ : Konuşmayı yapan kişinin doğuştan itibaren kazanmaya başladığı bilgi ve beceri birikimine sahip olması gerekir. Bu birikime sahip olmak için kişinin iyi bir eğitim alması ve hayat tecrübesinin olması etkilidir. Güzel konuşma, iyi ve sağlıklı düşünmeyi gerektirir. Böyle düşünebilmek insanın kendini yetiştirmesiyle mümkündür. Konuşma yeteneği bu düşüncelerle birleştiğinde güzel bir konuşma ortaya çıkabilir. Konuşma yapan kişi dinleyicide olumlu bir etki bırakmak için temiz, düzenli ve uygun bir kıyafetle sunumunu yapmalıdır. Abartılı bir kıyafet dinleyicinin ilgisini konuşmadan çok konuşmacıya yöneltir.

Konuşmanın bilgilendirme, eğlendirme, ikna etme, satış yapma gibi çeşitli amaçları olabilir. Konuşma amacı bilinerek bu amaca yönelik dinleyici etkilemeye çalışılmalıdır. Konuşma yaparken kime hitap edildiği bilinmelidir. Dinleyicinin özelliklerine göre konuşmanın sunumunda değişiklikler yapılabilir. Konuşma yapılacak mekân önceden bilinmelidir. Ortama uygun bir konuşma hazırlanmalıdır. Kullanılacak görsel araçlar konuşmadan önce kontrol edilmelidir.

Konuşmanın bilgilendirme, eğlendirme, ikna etme, satış yapma gibi çeşitli amaçları olabilir. Konuşma amacı bilinerek bu amaca yönelik dinleyici etkilemeye çalışılmalıdır. Konuşma yaparken kime hitap edildiği bilinmelidir. Dinleyicinin özelliklerine göre konuşmanın sunumunda değişiklikler yapılabilir. Konuşma yapılacak mekân önceden bilinmelidir. Ortama uygun bir konuşma hazırlanmalıdır. Kullanılacak görsel araçlar konuşmadan önce kontrol edilmelidir.

Konuşma ilginç olmalı, tutarlı olmalı, birbiriyle çelişen düşünceler içermemelidir. Konuşma sürekli eldeki notları okuyarak yapılmamalıdır. Görsel araçlar kullanılarak konuşma güçlendirilmelidir. Ancak bu görsel araçlar sunumu desteklemeli, sunumun önüne geçmemelidir. Görsel araçlar üzerinde çok bilgi yüklü olmamalıdır. Görsel araçların niceliğinden çok niteliği önemli olmalıdır. Görsel araçlara sunum sırasında çok fazla bakılmamalı, dinleyiciyle göz teması kesilmemelidir.

Güzel Ve Etkili Konuşmanın Başlıca İlkeleri : Konuşma bir bütünlük taşımalı, gereksiz ayrıntılarla konu dağıtılmamalıdır. Konuşma yapıcı olmalı, toplumun değer yargılarına, inançlarına, gelenek ve göreneklerine aykırı düşmemelidir. Konuşmada mümkün olduğunca kısaltma kullanılmamalıdır. Tüm dinleyiciler bu kısaltmaları anlamayabilir. İyi bir konuşma için, argo kullanılmamalıdır. Dinleyiciler rahatsız olabilir.

Yapılan konuşma belli bir gruba özgü değilse jargon ( Fikri, mesleki vb. ortaklık, ortak ağız olarak tanımlanır.) kullanılmamalıdır. Aynı şekilde bilimsel bir konuşma akademik bir ortamda yapılmıyorsa bilimsel terimler değil halkın anlayabileceği bir dil kullanılmalıdır. Konuşma sırasında mizah kullanımı doğru ve dengeli bir şekilde olmalıdır. Zamansız, uygun olmayan bir mizah konuşmayı kötü etkileyebilir. 18-20 dakikadan sonra dinleyicinin dikkati dağılabilir. Dikkati tekrar toplamak için konuşmanın uygun yerlerinde mizah kullanılabilir. “ıııııı, eeeeee, şeeeyyyyy” gibi sesler konuşma sırasında kullanılmamalıdır. Bunlar konuşma sırasında kendimize ve bilgimize olan güveni sarsar.

Konuşma yaparken beden dilinizi doğru ve etkili bir biçimde kullanmak gerekir Bu konuşmaya canlılık katar. Ayrıca dinleyiciler, söylediklerinizden %7, söyleyiş biçiminizden %38, beden dilinizden ise %55 oranında etkilenmektedir. Beden dili jestlerle ve mimiklerle gerçekleşir. Değişik anlamlar yaratmak için yüz kaslarının kullanımı mimikleri; baş, el, kol, ayak, bacak hareketleri yani bedenin kullanımı ise jestleri oluşturur. Jest ve mimikler doğal bir biçimde yapılmalı, abartılı hareketlerden kaçınılmalıdır. Ayrıca konuşmada göz iletişimi sağlamak gerekir. Konuşmacı bakışlarını dinleyiciye yöneltmeli, onlarla göz teması kurmalıdır. Bu şekilde karşısındaki dinleyenleri etkilemekte daha başarılı olur.

Konuşmayı yapan kişinin diksiyonu iyi olmalıdır Konuşmayı yapan kişinin diksiyonu iyi olmalıdır. Konuşma; vurgu, tonlama, uygun jest- mimikler ve görsel araçlar kullanılarak desteklenmelidir.

Diksiyon: Diksiyon terimi Latincede dictio ve distus sözcüklerinden Fransızcaya diction olarak geçmiş, Fransızcadan da dilimize söylendiği gibi alınmıştır. Bu sözcük Latincede “ söz söylerken sözcüklerin seçilmesi, düzeni, aynı zamanda düşünceyi kolaylıkla anlatma tarzı” olarak anlamlandırılmıştır. Diksiyon söz söylerken duygu ve düşünceleri doğru üslubuna uygun olarak anlatabilmek için sesin uyumunu, söylenişi, sözcük hecelerinin uzunluğu, kısalığı ve vurguları bakımından doğruluğu, jesti, mimiği ve takınılacak tavırları yerinde ve güzel kullanma sanatı olarak tanımlanabilir. Kısaca diksiyon doğru ve güzel konuşabilme öğretisidir.

Güzel ve etkili konuşabilmek için öncelikle nefesi kullanma eğitimleri alınması gerekir. Konuşma sırasında en doğru soluk alma yöntemi göğüs-karın boşluğu ve diyaframı birlikte kullanarak yapılan soluk almadır. Soluk; derin, sık, çabuk, düzenli, sinirlenmeden, gürültüsüz alınmalıdır. Alınan soluk tutumlu kullanılmalıdır. Birden soluk verilmemelidir. Soluk verme eşit ve sarsıntısız olmalıdır. Soluk verme bir cümlenin başında olduğu kadar sonunda da bol olmalıdır. Solunum, söylenen bir parçanın durak yerlerini işaret eder ve söz söyleyenin yorulmasına engel olur. Duraklar söz noktalaması olarak da adlandırılır.

Ayrıca her sesi hakkını vererek mükemmel bir şekilde çıkarabilmek için ses organlarının da belli bir eğitime tabi tutulması gerekir. Boğumlanma(artikülasyon) ciğerlerden gelen havanın ağız ve burundaki çeşitli nokta ve bölgelerde engellemeye uğrayarak ses olarak çıkarılmasıdır. Tekerleme çalışmaları belirli seslerin diğer seslerle uyumunu sağlamak amacıyla yapılan çalışmalardır. Sesleri hakkını vererek çıkarmak için her ses için değişik tekerleme çalışmaları yapılmalıdır.

Bir berber bir berbere bre berber beri gel diye bar bar bağırmış. Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar, nesi için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar. Kırk kırık küp kırkının da kulpu kırık kara küp. İbiş’le Memiş mahkemeye gitmiş, mahkemeye gitmişler de mahkemeleşmişler mi mahkemeleşmemişler mi?

KAYNAKLAR *GÜRZAP, Can, Söz Söyleme ve Diksiyon, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011. *GÜLSEVİN, Gürer; Erdoğan BOZ, Türk Dili ve Kompozisyon I-II, Tablet Yayınları, Konya, 2006.