HALK SAĞLIĞI, EVRİM ve TIP EĞİTİMİ Prof. Dr.Recep AKDUR

TIBBI ve SAĞLIK HİZMETLERİNİ AYRIŞTIRMA EĞİTİMDE Temel bilimler Dahili bilimler Cerrahi bilimler 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

TIBBI ve SAĞLIK HİZMETLERİNİ AYRIŞTIRMA KORUYUCU HİZMETLER Temel koruma Birincil koruma İkincil koruma Üçüncül koruma 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

TIBBI ve SAĞLIK HİZMETLERİNİ AYRIŞTIRMA TEDAVİ EDİCİ HİZMETLER Birinci basamak İkinci basamak Üçüncü basamak ESENLENDİRME Tıbbi esenlendirme Sosyal esenlendirme 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim HALK SAĞLIĞI Bütüncül yaklaşımdır Koruma odaklıdır 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim TEMELİN BALIKLARI 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

HALK SAĞLIĞININ KORUMASI Temel koruma Birincil koruma İkincil koruma Üçüncül koruma 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim TEMEL KORUMA Toplumun gönenç düzeyini/ yaşam kalitesini iyileştirme Eğitim, Gelir, Çalışma koşulları, Toplumun fizik, biyolojik ve sosyal çevre kalitesini yükselme Başta su,hava,besin,konut, atık,sanayi ve kent sağlığı Demokrasi ve insanlar arası ilişkiler, 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim BİRİNCİL KORUMA Çevrede hastalık yapan etken bırakmamak, Hastalık yapan etkenleri insandan uzaklaştırmak, ayırmak, ona ulaşmasını engellemek, Hastalık etkenlerine karşı insanları güçlü kılmak, Hastalık etkenlerine karşı insanları duyarsız kılmak. 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim İKİNCİL KORUMA Erken tanı ve uygun tedavi programları uygulayarak, kişilerin hastalığı en az hasarla geçirmesini sağlamak, Tanı ve tedavide en ekonomik ve etkili yol ve yöntemleri bularak, onları geliştirmek, Hastalara en etkin ve ekonomik tedavi yöntemlerini uygulamak. 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim ÜÇÜNCÜL KORUMA Hastalık seyrini(prognozu) kontrol altına alarak, komplikasyonları önleme/azaltma Tıbbi esenlendirme Sosyal esenlendirme 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

KÜREMİZ DEĞİŞMEKTEDİR Büyük patlamadan günümüze 16 milyar yıl geçti Evren atom altı maddelerden ve enerjiden oluşan bir yumak, nebula idi 12-16 yıl önce bir patlama oldu Gökadalar (galaksiler) oluştu, Bunlardan biri Samanyolu gökadasıdır 4.6 milyar yıl önce Güneş Sistemi 4 milyar yıl önce, Küremiz dinginleşti

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

ÇEVREMİZ DEĞİŞMEKTEDİR 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

Bakteriler: 3 milyar yıl Bitkiler:450 milyon yıl Böcekler:450 milyon yıl Balıklar 300 milyon yıl Kuşlar:140 milyon yıl Maymunlar: 3 milyon yıl

İNSANIN EVRİMİ TAMAMLANDI

İNSANLAR DEĞİŞMEKTEDİR 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

İNSANLAR DEĞİŞMEKTEDİR İnsan evrildiğinde küremizin ez zayıf canlılarından birisiydi, toplayıcılıkla geçiniyordu. İnsan hayvanlara egemen oldu. İnsan insana egemen oldu. İnsan aklı da evrildi, insan doğaya egemen oldu. 02.01.2019 AKDUR Ekoloji

BAKTERİLER DEĞİŞMEKTEDİR Aynı etken her zaman aynı sonuçları doğurmuyor 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

TIP VE SAĞLIK ANLAYIŞI DEĞİŞMEKTEDİR Mistik tıp: Sağlık, hastalık neden (etiyoloji), sonuç ve çarelerini doğa üstü güçlerle açıklıyor Biyolojik tıp; hastalıkların neden sonuç ve çarelerini organizmada, organizmada cereyan eden olaylarla açıklıyor Sosyal tıp: Hastalıkların neden ve sonuçları ile tanı, tedaviyi organizmanın dışında sosyal etkenlerde arar Bütüncül /holistik tıp: 'indirgemeciliğe karşı bütünleyicilik', 'biyopsikososyal yaklaşım', Her türlü etkenin/etkinin aynı anda gözetilmesi gerektiğine inanan yaklaşım 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

BİYOLOJİK TIP/ANLAYIŞI Hastalıkların neden(etiyoloji) sonuç ve çarelerini organizmada cereyan eden olaylarla açıklar HİPOKRAT (MÖ 460-370) Her hastalığın biyolojik bir açıklaması vardır. İnsan bedeni 4 sıvıdan (kan, balgam, kara ve yeşil safra )oluşmuştur Sağlık bunların karşılıklı dengesine bağlıdır. EL RAZİ (MS 850-932) Vebanın bulaştığını gösterdi İBN-İ SİNA (MS 980-1037) Hastalıkları yapan göremediğimiz kurtçuklardır dedi LOUİS PASTEUR (MS 1822-1895) Mikrobiyolojinin kurucusu 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

BÜTÜNCÜL /HOLİSTİK TIP Endüstri devrimi sonrası gelişen yaklaşım/düşünce tarzı Her türlü 'indirgemeciliğe karşı bütüncül(holistik) yaklaşımı savunur', 'biyopsikososyal yaklaşım‘ olarak da bilinir İnsan sağlığına getirilen her türlü ayrışma yapaydır. Uzmanlaşma gerekli ve kaçınılmazdır ancak bütüncül yaklaşımı da engellememelidir Bütün uygulamaların ve uzmanlık dallarının sosyal olması gerektiğini, bunun da olanaklı olduğunu bilir ve önerir 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim HALK SAĞLIĞI Kişinin yaşamı bir bütündür. Sağlıklı ve hastalıklı dönemler diye birbirinden ayrılamaz. Kişi ve çevresi bir bütündür, birbirinden soyutlanamaz. Kişinin sağlığı çevrenin özellikle de sosyal çevrenin bir fonksiyonudur. Sağlık hizmetleri hastadan çok sağlama götürülen bir hizmettir. Bir toplumda en sık görülen, en çok öldüren ve sakat bırakan ve en çok ekonomik kayıplara neden olan hastalık en önemli hastalıktır. Hastalık bireysel değil toplumsaldır, yalnızca kişiyi değil aileden başlayarak tüm toplumu ilgilendirir Sağlık hizmetleri bir ekip işidir Koruyucu hizmetler tedaviden daha etkili, kolay ve ekonomiktir. Daha üstündür 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

TOPLUMSAL TIP (SOCIAL MEDICINE) Sağlık sorunlarının, neden ve sonuçlarını anlayıp/araştırarak/ açıklayarak bunlara karşı öncelikle koruyucu programlar, politik girişimler ve savunuculuk geliştirmektir. Aynı etken her zaman aynı sonuçları doğurmuyor Hastalıklar etiyoloji ve sonuçlarını, organizmanın içindeki etkenler kadar dışındaki toplumsal özellikler/ etkenler belirliyor Sağlık insanlık hakkıdır 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim HALK SAĞLIĞI Sağlık insanlık hakkıdır Sağlığı hastalığı esas olarak toplumsal özellikler belirler Sağlık sorunlarının, neden ve sonuçlarını anlayıp/araştırarak/ açıklayarak bunlara karşı öncelikle koruyucu programlar, politik girişimler ve savunuculuk geliştirmektir. Bu işlevi, yaklaşımı nedeniyle de; günlük yaşamda daha çok bir koruyucu hizmetler bütünü ve dizesi/manzumesi olarak ifade edilir 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim HERŞEY DEĞİŞİYOR Dünyamız durağan değil Çevremiz durağan değil Canlılar durağan değil İnsanlığı etkileyen etkenler durağan değil İnsan durağan değil Toplumlar durağan değil Televizyon programları durağan değil Politikacıların söylemleri durağan değil BU DEĞİŞİMDE EVRİM BİRİNCİ DERECEDE BERLİRLEYİCİ 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

CANLILAR EVRİM GEÇİRİYOR Virüsler çevreye(hücreye) uyum sağlıyor Bakteriler çevreye uyum sağlıyor Canlılar çevreye uyum sağlıyor İnsanlar çevreye uyum sağlıyor BU UYUMU BİLMEK ÖNGÖRMEK GEREKİR 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

KORUMAK/TIP ANLAMAK DEMEKTİR Geçmişi anlamak Günümüzü anlamak Geleceği öngörmek İYİ BİR EVRİM BİLGİ VE ALGISI İLE OLANAKLI Neden hastalanıyoruz? Nasıl tedavi ederiz? Nasıl korunuruz? Evrim kuramı ilkeleri ile anlama ve açıklama 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

EVRİM EĞİTİMİ VERİLMİYOR Evrim iyi öğretilmeli Evrimsel tıp öğretilmeli EVRİMİ BİLMEDEN CANLILARI VE SAĞLIKLARINI ANLAMAK OLANAKSIZ EVRİMİ BİLMEDEN SAĞALTIMI DERİNLEMESİNE BİLMEK OLANAKSIZ EVRİMİ BİLMEDEN KORUMAYI DERİNLEMESİNE BİLMEK OLANAKSIZ 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim EĞİTİMDE GEREKLİLİK Evrimin/evrimsel biyolojinin temel ilkelerini bilmek Türler çevrede olup bitenlere nasıl tepki verir ve hasıl uyum sağlar Çevresel zorluk ve fırsatlara verilen yanıtların kökeni türdeki fenotip farklılıklarının kökeni/nedeni Çevresel etmeler tek genotipten çoklu fenotipler oluşmasını sağlar İNSAN BİYOLOJİSİ TAM ANLAŞILAMAZ Evrim biyoloji molekül düzeyinden toplum düzeyine dek kavrayışımızı bütünleştirir 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim EĞİTİMDE GEREKLİLİK Kişilerin sağlık ve hastalığını somut ve bütünsel olarak kavrayabilmek Neyin hastalık/anormal ve neyin sağlık/normal olarak tanımlandığını kavramak Toplumların sağlık düzeyini etkileyen etmenleri somut ve bütünsel olarak kavrayabilmek Kişinin yanıtını belirleyen üç öyküden haberdar olmak; hastalık öyküsü-kişinin, yaşam öyküsü ve evrimsel öykü Korumak yalnızca yakınsal etmenler ya da hasalıklarla sınırlı değildir/ıraksal neden ve hastalıklarla da ilgilidir 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

FAKÜLTELERDE EVRİM İYİ ÖĞRETİLMELİ 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim

AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim TEŞEKKÜRLER 31.01.2015 AKDUR Halk Sağlığı ve Evrim