HEDEFLERİN / KAZANIMLARIN SINIFLANDIRILMASI

Varlıkların basitten karmaşığa ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı olarak sınıflandırılması anlamını içeren kavrama taksonomi denmektedir.

Bloom taksonomisine göre her hedef düzeyi bir öncekine dayalı, bir sonrakini hazırlayıcıdır. Yani aşamalı olan hiçbir hedef alanı bir diğerinden kesin ve net çizgilerle ayrılamaz.

Bir hedef, tek bir alanla ilgili olarak ortaya çıksa da gerçekte Bilişsel, Duyuşsal ve Devinişsel olmak üzere üç alanın örüntüsü söz konusudur.

Bilişsel Alan Duyuşsal Alan Devinişsel Alan Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Alma / Uyarılma Tepkide Bulunma Değer Verme Örgütleme Kişilik Haline Getirme Algılama Kurulma/ Hazırlık Kılavuzla Yapma Mekanikleşme Beceri Haline Getirme Uyum/ Uyma Yaratma

Bloom’un taksonomisinde; Bilişsel alan; düşünce, zihinsel etkinlikler, yorum yapma gibi davranışları içerir. Duyuşsal alan; duyarlılık, inanç, tutum, ilgi, dünya görüşüne sahip olma gibi içsel davranışları içerir. Devinişsel alan; hareket, spor, kaslarla ilgili beceri gerektiren davranışları içerir.

Bilişsel Alan Bilgi: Bilgilerin olduğu gibi hatırlandığı basamaktır. (tanımlama, söyleme, yazma, seçme, altını çizme) Örn: Program geliştirmeye ilişkin kavramları tanımlar.

Kavrama: Bilgilerin yorumlanarak farklı ifade edilebildiği basamaktır Kavrama: Bilgilerin yorumlanarak farklı ifade edilebildiği basamaktır. (kendi cümleleriyle ifade etme, savunma, ayırt etme, açıklama, örneklendirme, özetleme, çıkarımlarda bulunma) Örn: Program geliştirmeye ilişkin kavramları kendi cümleleriyle tanımlar.

Uygulama: Bilgilerin uygulandığı, hayata geçirildiği, gerçekleştirildiği, tatbik edildiği aşamadır. (yapma, çalıştırma, transfer etme, kullanma, hazırlama, yeni durumda tatbik etme) Örn: Derste öğrendiği formülü kullanarak kendi çalışma masasının alanını hesaplar.

Analiz: Bilgilerin ayrıştırılması, sınıflandırılması, ilişkilendirilmesi ve karşılaştırılması gibi yeterlilikleri içerir. (analiz etme, karşılaştırma, ayırt etme, alt gruplara ayırma, farkları ve benzerlikleri bulma) Örn: Farklı eğitim programlarını kıyaslar.

Sentez: Bilgilerin kullanımıyla özgün ve yeni bir ürün ortaya koymayı gerektirir. (birleştirme, yaratma, tasarlama, planlama, derleme, örgütleme, formüle etme) Örn: Yeni bir eğitim programı hazırlar.

Değerlendirme: Bilişsel alanın en üst basamağıdır Değerlendirme: Bilişsel alanın en üst basamağıdır. Ölçütlere göre eleştirme, değerlendirme ve yargılamayı gerektirir. (yargılama, irdeleme, ispat etme, karar verme, sonuca ulaşma, değerlendirme, yorumlama) Örn: Bir eğitim programını, program tasarısı hazırlama sürecinde yapılması gerekenlere göre eleştirir.

Duyuşsal Alan Alma: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı dikkat edildiği ve seçici davranıldığı basamaktır. (sorma, seçme, kabul ve dikkat etme davranışları) Örn: Kitaplıktaki program geliştirme kitabına dikkat eder.

Tepkide Bulunma: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı ilgili, istekli olma, tepkide bulunma ve cevap vermeyi gerektiren basamaktır. (izleme, onaylama, cevap verme, destekleme, tartışma davranışları) Örn: Karşılaştığı birinin tanışma isteğine karşılık verir.

Değer verme: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye değer verme, kendini adama, razı olma davranışlarını içerir. (razı oluş, değer verme, yeterliliği artırma, katılma, önemseme davranışları) Örn: Sınıftaki kurallara uymaya razı olur.

Örgütleme: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye ilişkin görüşleri organize etmeyi gerektirir. (alışkanlık kazanma, kurumsallaştırma, düzenleme, birleştirme, örgütleme davranışları) Örn: Sınıftaki kurallara uymaya ilişkin alışkanlık kazanır.

Kişilik Haline Getirme: İçselleştirilen, özümsenen değerle ilgili bir davranış kalıbı ve yaşam felsefesi geliştirmeyi içerir. (gözden geçirme, etkileme, değiştirme, yapma, en önemli kılma davranışları) Örn: Çalışmayı yaşam felsefesi haline getirir.

Duyuşsal alan kazanımlarının gerçekleştirilmesi ve ölçülmesi diğer alanlara göre daha zordur. Çünkü diğer alanlar kadar gözlenebilir ve ölçülebilir değildir; içsel öğrenmeleri, tutumları, duyguları, sevgileri ve ilgileri içerir.

Psikomotor Alan Algılama: Bir beceriye, berecinin gerçekleşme aşamalarına dikkat etmeyi, becerinin gerçekleşme birimlerinin farkına varmayı içerir. (bir beceriyi bulma, teşhis etme, fark etme, dikkat etme, farkı belirtme, davranışları algılama düzeyinde gerçekleşir.) Örn: Otomobil kullanmada beceri birimlerinin farkına varır.

Kurulma/ Hazırlık: Beceriyi yapmaya hazır olma, kurulma ve beceri birimlerini kavramayı içerir. (başlama, gösterme, hareket etme davranışları) Örn: Otomobil kullanmaya hazır olur.

Kılavuzla yapma: Bir beceriyi taklit etme, kendi kendine yapmaya çalışma aşamasıdır. (düzenleme, yapma, taslak çizme, yardımla gerçekleştirme davranışları) Örn: Otomobili babasının yardımıyla kullanır. Örn: Otomobili babasını taklit ederek kullanır.

Mekanikleşme: Bir beceriyi istenen standartlara yakın yapmayı gerektirir. (yapma, onarma, netleştirme, kendi başına uygulama davranışları) Örn: Otomobili istenen standartlara yakın kullanır.

Beceri haline getirme: Beceriyi otomatikleştirme, istenen standartlarda yapmayı içerir. (becerme, değiştirme, inşa etme, eksiksiz gerçekleştirme becerileri) Örn: Otomobili hatasız kullanır.

Uyum/ uyma/ adaptasyon: Becerileri yeni ve farklı bir durumda gerçekleştirmeyi gerektirir. (uyarlama, değiştirme, yanlışları düzeltme.) Örn: Farklı bir markadaki otomobili rahatlıkla kullanır. Örn: Otomobil ile ilk kez trafiğe çıkar.

Yaratma: Orijinal bir beceri örüntüsü gerçekleştirmeyi gerektirir Yaratma: Orijinal bir beceri örüntüsü gerçekleştirmeyi gerektirir. (tanzim etme, birleştirme, akrobatik hareketler yapma, yaratma, özgün bir beceri sergileme davranışları) Örn: Otomobille yeni bir sürüş stili geliştirir.

Bloom’un Bilişsel Alan Sınıflamasına Getirilen Yenilikler; Anderson ve Krathwohl’un taksonomisi; Hatırlama Anlama Uygulama Analiz Değerlendirme Yaratma

Bloom Anderson- Krathwohl Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Hatırlama Anlama Yaratma

Haladyna Taksonomisi Bloom taksonomisinde, zihinsel davranışların ölçülmesi standart oluşturmuştu. Haladayna taksonomisinde ise, araçların sınıflandırılması amaçlanmıştır. Bu taksonomide yetenekler üzerinde durulmuştur.

Haladayna Taksonomisi; Anlama Problem çözme Eleştirel düşünme Yaratıcılık

Anlama: Tanımlama, gösterme, betimleme, bulma, örnekleme, listeleme Problem çözme: Cevaplama, hesaplama, sonuç çıkarma, bulma, keşfetme Eleştirel düşünme: Analiz etme, sınıflama, karşılaştırma, ayırt etme, yargılama, ilişkilendirme Yaratıcılık: Oluşturma, yaratma, dizayn etme

SORULAR 1) Öğretmen: Türkiye’de nüfus yoğunluğu en fazla olan bölge hangisidir? (l) Öğrenci: …. Öğretmen: Güzel. Bu gölgenin belirgin özelliği nedir? (ll) Öğretmen: İnsanların o bölgeye göç etmelerinin yaşamları üzerinde ne gibi faydaları olmuştur? (lll) Öğrenci:…. Öğretmen: Peki, zararlardı da olmuştur. Bunu ekonomik ve sosyal açıdan tartışınız.(lV) Yukarıdaki diyalogda hangi ifadeler bilgilerin yanıtlanmasında analiz yapmayı gerektiren özelliktedir? A) l ve ll B) l ve lll C) ll ve lll D) lll ve lV E) l, ll ve lV (2010) D

2) Tüm öğrencilerin büyük bir dikkatle katıldıkları (l) Türkçe dersinde Esra öğretmen öğrencilerden konuya ilişkin farklı örnekler vermelerini (ll) ister. Ayrıca öğrendiklerini kullanarak bir öykünün temel çatısını kurmalarını (lll) sağlar. Bu uygulamada altı çizili davranışlar sırasıyla hangi düzeydedir? l ll lll A) Alma Bilgi Sentez B) Değer verme Bilgi Sentez C) Alma Kavrama Uygulama D) Değer verme Analiz Uygulama E) Alma Kavrama Sentez (2010) C

3) Aşağıda verilen hedef davranışlardan hangisi diğerlerine göre daha zor öğretilir ve ölçülür? A) Kendini topluma hizmet yoluna adama B) Bir problemin çözümüne ilişkin hipotez kurma C) Bulgulardan hareketle genellemelere varma D) Demokratik davranışların toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini yorumlama E) Güneş enerjisinin aydınlatma teknolojisinde kullanımına ilişkin deney tasarlama (2010) A

4) Bilişsel alan sınıflamasına göre, aşağıdaki kazanımlardan hangisi diğerlerinden daha yüksek düzeyde zihinsel beceri gerektirir? A) Bir olaya yol açmış olabilecek nedenleri sayma B) Yapılan tanıma uygun örnek vermek C) Probleme, yeni ve orijinal bir çözüm yolu bulma D) Verileri tablo ya da grafikle gösterme E) Şekil ve bilgilere dayanarak açıklama yapma (2006) C

5) İlköğretim 4. ve 5. sınıf trafik ve ilkyardım dersi kazanımları içerisinde geçen; l. Bisiklet, kaykay, paten, kızak gibi araçlardan düşülmesi halinde oluşan yaralanmalarla ilgili basit müdahaleleri yapar. ll. Toplu taşıma araçlarına biniş ve inişlerde sıra olma bilinci kazanır. lll. Trafik kazalarının nedenlerini açıklar. Kazanımlarının alanı Bloom’un taksonomisine göre hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) Bilişsel Duyuşsal Devinişsel B) Devinişsel Duyuşsal Bilişsel C) Duyuşsal Bilişsel Bilişsel D) Devinişsel Bilişsel Bilişsel E) Duyuşsal Bilişsel Devinişsel (B)

6) İlköğretim hayat bilgisi dersi “Dün, bugün, yarın” temasında yer alan “Ulaşım araçlarının geçmişten günümüze nasıl bir değişim geçirdiğini araştırarak bulgularını sınıfta sunar.” kazanımının alanı ve düzeyi hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Bilişsel Analiz B) Duyuşsal Tepkide Bulunma C) Bilişsel Kavrama D) Devinişsel Değer verme E) Bilişsel Sentez (A)