Türkçe Öğretiminde Beceri Uyuşmazlığı Prof. Dr Firdevs GÜNEŞ Ankara Üniversitesi Eğitim Bil. Fak. firdevsgunes@bartin.edu.tr

Giriş Eğitim dünyayı değiştiren en önemli güçtür. Bu güce ulaşmak için öğrencilerin dil, zihin ve sosyal becerileri üst düzeyde geliştirilmelidir. Çoğu gelişmiş ülkede çağdaş eğitim yaklaşım ve modelleri olan “yapılandırıcı yaklaşım, öğrenci merkezli eğitim, etkinlik yaklaşımı, beceri yaklaşımı” vb. uygulanmaktadır.

Giriş Günümüzde bilgi hızla çoğalmakta ve kısa sürede değişmektedir. Alandaki bilgileri öğretmek için okul programları ve ders kitapları yetersiz kalmaktadır. Bu sorunu çözmek için okul yılları ve programları uzatılmış, ders kitaplarının sayfaları artırılmıştır. Ancak sorunlara çözüm olmamıştır. Yapılandırıcı yaklaşımla birlikte Beceri yaklaşımı ve öğretimi gündeme gelmiştir.

Beceri Yaklaşımı Eğitimin niteliğini artırma projeleri ile eğitim reformlarının kalbini oluşturur. Amacı; Öğrenciler için gerekli bilgi ve becerileri tanımlamak, Beceriler arasında uyum sağlamak, Eğitimin niteliğini artırmak, Öğrencileri yaşam boyu öğrenmeye hazırlamaktır.

Beceri Yaklaşımı Öğrencilerin okulda öğrendiklerini günlük yaşamda, yeni görevlerde ve karmaşık durumlarda hayat boyu kullanmaları üzerinde durulur. Bütün öğrencilerde aynı temel becerilerin geliştirilmesi öngörülür. Öğrencilerin kapasitelerine göre beceri düzeylerini geliştirmelerine fırsat verilir.

Beceri Yaklaşımı Sadece becerilerle sınırlı değildir. Bilgi de öğretilir. Eğitimin her düzeyi için öğrencilerin öğrenmesi gereken bilgiler ile zorunlu beceriler belirlenir. Düzeylere göre sıralanır.

Beceri Yaklaşımı Beceriler bilginin yerini almaz. Bilgi öğrenmenin temelini ve önemli bir boyutunu oluşturur. Beceri yaklaşımı bilgi öğretiminin daha ötesini, bilginin uygulanmasını amaçlar. Bu yaklaşıma göre öğrenci bilgilerini yeni durumlara uygulamayı ve etkili kullanmayı öğrenmek zorundadır.

Niçin Beceri Yaklaşımı? Hayata daha iyi hazırlar. ( Yaşam boyu öğrenmeyi amaçlar.) Kalıcı ve aktif öğrenmeyi sağlar. ( Bilgiyi ezberleme yerine uygulamayı temel alır.) Okul programlarının yükü azalır. Amaçlar açık ve net belirlenir. (Amaçlar ve öğrencilere kazandırılacak beceriler açık ve belirgindir.) Eğitimde fırsat eşitliğini sağlar. Ayrıntılı ve olumlu değerlendirme sağlar.

Beceri Yaklaşımı Çoğu ülkede; -Yapılandırıcı Yaklaşım, -Öğrenci Merkezli Eğitim vb. yaklaşımlarla birlikte uygulanmaktadır.

Beceri Nedir? Beceri, bilgileri bilinçli olarak uygulamaya aktarma işlemidir. Beceri; -Temel bilgi, -Uygulama bilgisi ve - Uygulama bileşenlerinden oluşur. Beceriyi geliştirmek için bilmek, harekete geçmek ve uygulamak gerekir.

Beceri Nedir? Bilme, bir iş ya da görevle ilgili temel bilgilere sahip olmaktır. Harekete geçme, iş ya da görevle ilgili zihinsel ve fiziksel kaynakları harekete geçirmektir. Uygulama, zihinsel ve fiziksel kaynakları kullanarak işi ya da görevi yapmaktır.

Bilgiler ve Beceriler Beceride üç tür bilgi verilir. 1.Açıklama bilgileri: Bir işi,alanı, kavramı, olayı vb. açıklayan temel bilgilerdir. 2. Süreç bilgileri: Bir işin nasıl yapıldığını içeren uygulama bilgileridir. Uygulamalarla öğrenilir ve geliştirilir. 3.Koşul bilgileri : Bilginin ne zaman ve hangi koşullarda kullanılacağını içeren bilgilerdir. Teknik bilgilerdir. Süreç ve koşul bilgilerine daha fazla ağırlık verilir.

Beceri Yaklaşımı Eğitim programları bilgi odaklı değil beceri odaklı hazırlanır. Eğitim programlarında ; Ezber ve ansiklopedik bilgilere karşı çıkılır. Ezberlenen bilgiler kısa sürede eskiyeceğinden bunlara fazla ağırlık verilmez. Ansiklopedik bilgiler bireyin zihinsel gelişimini engeller. Becerileri geliştiren bilgilere, yani süreç ve koşul bilgilerine ağırlık verilir.

Eğitim Programları Programlarda iki tür beceriye yer verilir; 1.Alan Becerileri: Eğitim,fen,matematik vb. Öğrenme alanları kazanımlarla ifade edilir. 2.Aktarılan Beceriler: Temel, Anahtar Beceriler de denilir. Zihinsel,bireysel,sosyal,duygusal becerilerdir. Bunlar çeşitli alanlara aktarılır. Programda alan ve aktarılan beceriler ilişkilendirilir.

Geleceğin Becerileri 1.Zihinsel Beceriler: Düşünme, anlama, sorun çözme, sorgulama, eleştirme, ilişkilendirme, analiz-sentez yapma,değerlendirme vb. 2.Bireysel Beceriler: Dil becerileri, iletişim, bilgiyi alma, bilgi teknolojilerini kullanma,öğrenmeyi öğrenme vb. 3.Sosyal Beceriler :İşbirliği yapma,grupla çalışma, sosyal çatışmaları çözme ve yönetme,liderlik, 4.Zihinsel Bağımsızlık Becerileri:Karar verme, seçme, haklarını savunma,bağımsız çalışma,sorumluluk alma,proje planlama, yönetme gibi.

Beceri Öğretimi Beceri öğretimi farklıdır. Temel aşamalar; 1.Beceriye Hazırlama -Öğrencilere beceriyle ilgili gerekli bilgiler verilir. -Geliştirilecek becerinin amacı açıklanır. -Bunlar öğrencinin bir işi, etkinliği ya da görevi yapması için gerekli bilgilerdir.

Beceri Öğretimi 2.Bilgi ve Teknikleri Uygulama -Beceriyle ilgili bilgiler ve teknikler örneklerle gösterilir. -Öğrencinin bu teknikleri uygulayacağı etkinlikler verilir. -Teknikleri uygulama süreci izlenir ve öğrenciye rehberlik edilir.

Beceri Öğretimi 3.Beceriyi Farklı Durumlara Aktarma: Öğrenci beceriyi henüz öğrenmiştir. -Becerinin farklı durumlara uygulanması üzerinde durulur. -Öğrencinin öğrendiklerini başka durumlara aktarması için farklı etkinlikler verilir. -Öğrenciler cesaretlendirilir. -Aktarma işleminde bilinenden bilinmeyene doğru gidilir.

Beceri Uyuşmazlığı Bir kişinin sahip olduğu becerilerle yaptığı işin gerektirdiği becerilerin uyuşmamasıdır. Üniversite eğitimi sonrasında ortaya çıkar. Bireyin iş bulmasını ve iş doyumunu etkiler, Yürütülen işin niteliğini düşürür. -İşsizliği ve krizi besler, eğitim, sağlık, tarım, ekonomi gibi alanlarda olumsuzluk görülür. Dünya ekonomisine yılda 150 milyar $ zararı var.

Türkçe Öğretiminde Durum Ülkemizde uzun yıllar davranışçı yaklaşımla Türkçe öğretilmiştir. Türkçe öğretiminde dilin zihinsel boyutu ihmal edilmiştir. Bu uygulama ile öğrencilerde okuduklarını anlama, kendini ifade etme, zihnindekileri yazıya aktarma, Türkçe’yi doğru kullanma gibi beceriler yeterince geliştirilemedi.

Türkçe Öğretiminde Durum Üniversite giriş sınavlarında öğrencilerin Türkçe sorularda sorun yaşadıkları ve bazılarının sıfır aldıkları bilinmektedir. Uluslararası araştırmalarda, PIRLS 2001’de Türkiye, 35 ülke arasında 28. sırada yer aldı. PISA 2003’de öğrencilerimizin % 70’i okuma ve anlama becerileri yönüyle OECD ülkelerinin çok altında ve son sıralarda yer aldı.

Türkçe Öğretiminde Durum 2004 yılında yeni programlar hazırlandı. Yapılandırıcı yaklaşım, çoklu zekâ, beyin temelli öğrenme, öğrenci merkezli eğitim, etkinlik ve beceri yaklaşımı temel alındı. Türkçe öğretiminde öğrencilerin dil, zihinsel, sosyal, iletişim, öğrenme becerilerini geliştirmeye ağırlık verildi.

Türkçe Öğretiminde Durum Türkçe dersi beceri odaklı bir derstir. 2005 yılından bu yana ilköğretim ve üniversitelerde yapılandırıcı yaklaşım ve beceri odaklı bir eğitim yapılmaktadır. İlköğretim Programları Öğretmen Yetiştirme Programları Yapılandırıcı yaklaşım vurgulandı.

Yükseköğretim Eğitim Fakültelerinde Uygulanacak Yeni Programlar Hakkında Açıklama” başlığı altında Programların Uygulanması ile İlgili Esaslar Madde 9 «Ders programlarının uygulanmasında, yeni ilköğretim programlarının yapılandırmacı felsefesinin bir gereği olarak, önce deneyim ve yaşantılardan yola çıkılması, daha sonra kavram ve tanımlamalara ulaşılması büyük önem taşımaktadır.»

MEB Programlarında Temel Beceriler Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, Eleştirel düşünme, Yaratıcı düşünme, İletişim kurma, Problem çözme, Araştırma, Bilgi teknolojilerini kullanma, Girişimcilik, Karar verme, Kişisel ve sosyal değerlere önem verme.

Genel Becerilerde Uyuşmazlık -MEB Türkçe Öğretim Programı temel becerileri -2007 Türkçe Öğretmenliği Lisans Programında yok -Düşünme, anlama, sorgulama, sorun çözme, girişimcilik gibi beceriler yok. -iki program “Genel Beceriler” yönüyle uyumlu değildir. Beceri uyuşmazlığı vardır.

Alan Becerilerinde Uyuşmazlık 2007 Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı Türkçe öğretimi, Dil öğretim yaklaşım, model, yöntem ve teknikleri, Dinleme, konuşma, okuma, yazma teori ve modelleri, Öğrencilerde dil gelişimi, dil öğrenme süreci, Dil becerilerini geliştirme etkinlikleri, Anlama becerilerini geliştirme yöntem ve teknikleri, Görsel okuma ve sunu becerileri, Kelime öğretimi ve zihinsel sözlük, Metin öğretimi ve metinle öğrenme, teknikleri, Okuma yazma alışkanlığı, ekran okuma ve yazma,

Derslerde Beceri Uyuşmazlığı 2007 Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı Derslerin toplamı 162 saat. %79’u teorik (128 saat) %21’i (34 saat) uygulama dersidir. Alan derslerinde uygulama 12 saattir. Teorik derslerin yoğun olduğu ve bilgi öğretimine dayalı bir programdır. Beceri öğretimi yok,12 saat uygulama ile dil becerileri geliştirilemez.

Derslerde Beceri Uyuşmazlığı 2007 Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı 30 alan dersinden 10’u yani 1/3 alanla ilgili değildir. Bilgi öğretimine dayalı 10 Edebiyat dersi var. Türkçe öğretimi açısından 8’ine gerek yoktur. Edebiyat Bilgi ve Kuramları I ve II, Osmanlı Türkçesi I ve II, Türk Halk Edebiyatı I ve II, Eski Türk Edebiyatı I ve II, Yeni Türk Edebiyatı I ve II ve Genel Dilbilimi, Tiyatro ve Drama Uygulamaları Çocuk Edebiyatı, Türk Edebiyatı, Halk Edebiyatı ve Dünya Edebiyatı olarak 4 ders yeterli olabilir.

Derslerde Beceri Uyuşmazlığı Okuma, Dinleme, Konuşma, Yazma Eğitimi ‘derslerinin haftalık ders saatleri (4’er saatten) toplam 16 saat olarak verilmiştir. Bu derslerin içerikleri ise basit düzeyde ele alınmıştır. Bu derslerin süresi artırılmalı, geliştirilecek beceriler açık olarak belirtilmelidir. Beceri öğretimi açısından 2007 Türkçe Öğretmenliği Lisans Programı ayrıntılı olarak gözden geçirilmelidir. Türkçe öğretimimdeki beceri uyuşmazlığı, öğrencilerin ve Türkçenin geleceğini olumsuz etkileyecek bir durumdur. Gerekli önlemler en kısa zamanda alınmalıdır.

PISA 2012 Beceri uyuşmazlıklarına rağmen hizmet içi eğitim ve çeşitli çalışmalar sonucu, PISA 2012’de Türkiye 65 ülke içinde matematikte 44, fende 43, okumada ise 42. sırada yer aldı. 2003-2012 yıllarındaki dört PISA ‘da Türkiye her üç alanda da başarısını artırmış ve bu artışlar istatistiksel olarak anlamlıdır. Geçmiş yıllara oranla gelişme olmuş, ancak üç alanda da OECD ortalamasının gerisinde kalmıştır.

2015 Türkçe Öğretim Programı Bu Programın açıklama bölümüne 2005 Programı “Giriş” bölümdeki amaçlar ve beceriler aynen yazılmıştır. Ancak bunların çoğunluğu kazanımlarda verilmemiştir. 2015 Programın temel yaklaşımı ile kazanımlar arasında bağ kurulmamıştır. Amaçlarla kazanımların içerikleri örtüşmemektedir. Beceri öğretimine yer verilmemiş, kazanımlarda verilmeyen becerilerin nasıl geliştirileceği anlaşılamamıştır. Beceri uyuşmazlığını iyice artıracak, PISA 2012 yılında ulaşılan başarı düzeyini giderek düşürecektir. 2015 Türkçe Öğretim Programı öğrencilerin ve Türkçenin geleceğini olumsuz etkileyecek bir yapıdadır. Bu konuda gerekli önlemler en kısa zamanda alınmalıdır.

Öneriler Türkçe öğretim programları amaç, yaklaşım, yöntem, öğrenme öğretme süreci, değerlendirme gibi yönlerden güncellenmeli ve geliştirilmelidir. Programlar arasında uyum sağlanmalıdır. Türkçe öğretiminin niteliği artırılmalıdır. Üniversitelerde bilgi odaklı eğitimden vazgeçilmeli, öğretmen adaylarına mesleğin gerektirdiği beceriler kazandırılmalıdır.

Öneriler Türkçe dil becerilerinin gelişme durumları ilk, orta, lise, üniversite olmak üzere her düzeyde incelenmelidir. Beceri eksikliklerinin üst kademedeki okullara taşınmasına izin verilmemelidir. Türkçe dil becerilerini geliştirmek için yaşam boyu öğrenmeye ağırlık verilmelidir. Yaşam boyu öğrenme beceri uyuşmazlığını da azaltmada etkili olacaktır.

  TEŞEKKÜRLER Güneş,Firdevs.(2014).Türkçe Öğretiminde Yaklaşım ve Modeller,PegemA Yayınları Güneş,Firdevs.(2015).Etkinliklerle Hızlı Okuma ve Anlama,Pegem A Yayınları Güneş,Firdevs.(2013).Sınıf Yönetimi Yaklaşım ve Modeller,PegemA Yayınları