BÖLÜM 10 SİGORTACILIKTA HASAR YÖNETİMİ ve SÜRECİ Bölüm Yazarı: SEDAT ÖZATALAY Kırkbeşoğlu, E. (2015). Risk Yönetimi ve Sigortacılık.

Hasarın Tanımı Hasar: Poliçe kapsamında güvence altına alınan teminatlardan herhangi birinin gerçekleşmesi neticesinde ortaya çıkan ekonomik kayıplara denir. Her hasar sigortacı için zarar doğurmaz. Bu duruma, gerçekleşen hasarın poliçe genel şartları kapsamına girmemesi örnek gösterilebilir.

Hasarın Gerçekleşmesi Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleşmesinden sonra, sözleşme uyarınca veya sigortacının istemi üzerine, rizikonun veya tazminatın kapsamının belirlenmesinde gerekli ve sigorta ettirenden beklenebilecek olan her türlü bilgi ile belgeyi sigortacıya makul bir sürede ulaştırmalıdır. Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleşmesini engelleyici veya gerçekleşmesi durumunda hasarı azaltıcı önlemler almakla yükümlüdür.

Hasarın Ödenmesi Tazminat ödemesi, hasar ihbarının ardından ilgili bütün evrak ve bilgiler sigortacıya ulaştırılıp, hasarla ilgili araştırmalar tamamlandıktan sonra ödeme yapılır. Bu süre 45 gündür. Can sigortalarında ise bu süre 15 gündür.

Uyuşmazlık Taraflar öncelikle anlaşmayı dener. Hakem Bilirkişisi atanır. Sigorta Tahkimine gidilir. Diğer hukuki yollar kapandığında, taraflar yargı yoluna gider 40 bin TL'ye kadar olan hasarlarda hakemin verdiği karara hiçbir şekilde itiraz edemiyorsunuz. Yani, "Ben bu kararı beğenmedim, mahkemeye müracaat edeceğim" deme şansınız yok. 40 bin TL'nin üzerinde hasarlar içinse yargı yolu açık. Hakemin kararına itiraz edip hukuka gidebilirsiniz.

Hasar Tazmin Kıymetlerinin Hesaplanmasında Dikkat Edilen Hususlar Ticari emtiada, rizikonun gerçekleşmesinden bir önceki iş günü rayiç bedeli esas alınır. Her türlü sanayi tesisatı makineler, alet edevat ve demirbaşlarda ise, yenilerinin satın alınması için ödenecek bedel esas tutulur. (Amortisman ve nitelik farkları ödenecek bedelden düşülür) Her türlü ev eşyası ve kişisel eşyalarda yenilerinin satın alınması için ödenecek bedel esas tutulur.

Hasar Tazmin Kıymetlerinin Hesaplanmasında Dikkat Edilen Hususlar Binalarda rizikonun gerçekleştiği yer ve tarihte piyasa rayiçlerine göre bulunan yeni inşa bedeli esas tutulur. Fabrika ve imalathanelerde imal halinde bulunan maddelerde rizikonun gerçekleşmesinden bir iş günü önceki piyasa fiyatına göre hammadde giriş maliyetlerine o ana kadar yapılan imal masrafları ve işçiliklerin ilavesi bulunur.

Sigortaya konu edilen değerler poliçe tanzim edilirken taraflarca kabul edilen bilirkişiler tarafından değeri saptanarak bu değer üzerinden sigorta yaptırılmış ise; hasar anında bu değer tazmin kıymeti olarak kabul edilir. Taraflar bu miktara itiraz edemez. Ticari emtialar ve fabrikalarda imal halinde bulunan maddeler dışındaki tüm eşya, araç, bina vb. değerlerin bedeli hesaplanırken, amortisman ve nitelik farkları bedelden düşülür.

Hasar Tazminatından Yapılan İndirimler 1. Kıymet Kazanma Tenzili: Hasara uğrayan aracın onarım sonucu yenilenen kısımlarda özellikle yeni parçalar nedeniyle oluşan değer artışının eksper tarafından saptanarak ödenecek miktardan düşülmesidir. 2. Sovtaj: Mal sigortalarında, hasardan kurtarılan her çeşit malın satışından elde edilen gelire sovtaj adı verilir. Hasardan iki yönle tenzil edilir.

Hasar Tazminatından Yapılan İndirimler Sigortalının onayı ile satılır ve satılan malın parası hasar dosyasına gelir “sovtaj” olarak kaydedilir. Sigortalıya ödenecek tazminattan herhangi bir şey tenzil edilmez. Ekonomik değeri olan malların piyasa rayiçleri belirlenerek sigortalıda kalması önerilir. Sigortalının kabul etmesi durumunda, sovtaj miktarı tenzil edilerek hasar ödemesi yapılır.

Hasar Tazminatından Yapılan İndirimler 3. KDV Tenzili: Hasarlı aracın tamir ile ilgili fatura bedelleri sigortalı şahıs ise tamamen, şirket ise KDV indirilerek yapılır. 4. Poliçe ile Verilen İndirimlerin Geri Alınması: Poliçede bulunan (yaş, meslek, ehliyet vb.) indirimlerin kontrolü sırasında gerçeğe uymayan bir indirim tespit edildiği takdirde, uygulanan indirim hasar ödemesinde geri alınır.

Hasar Tazminatından Yapılan İndirimler 5. Prim Borcu Kesintisi: Hasar sonrasında sigortalının şirkete prim borcu olduğu ortaya çıkarsa, bu miktar tazminat ödemesinden düşülür. 6. Muafiyet: Sigortalının hasar neticesinde yüklenmek zorunda olduğu meblağdır. Muafiyetin amacı, zarara sigortalının da katılımını temin ederek azami derecede dikkat ve özenini sağlamaktır.

Hasar Tazminatından Yapılan İndirimler 7. Hasar Ek Belgesi: Aracın poliçe üzerinde belirtilen sigorta bedeli, ödenen hasar tazminatı miktarı kadar eksilir. Hasar durumunda sigortalının mağdur olmaması amacıyla hasar ek belgesi düzenlenerek, teminat poliçe üzerindeki sigorta bedeline yükseltilir.

Hasarda İndirime Gidilmeyen Durumlar Makine kırılması hasarlarından (tam ziya hariç), Elektronik cihaz hasarlarından, Mutabakatlı kıymet ile yapılmış poliçe hasarlarından amortisman düşülmez.

Hasar Ödenirken Sigortalıya İmzalatılan Belgeler Hasar sigortalıya ödendiğinde kendisinden bir ibraname (tazminat makbuzu) alınır. Bu ibraname ile sigortalı söz konusu hasar nedeniyle sigortacıdan hiçbir alacağı kalmadığını beyan ve kabul eder.

Hasar Evrakları KASKO SİGORTASINDA Kaza tespit tutanağı Ruhsat Ehliyet Alkol raporu (anlaşmalı değilse) Fotoğraflar Hasar Beyanı (kazanın oluş biçimi) İndirimi tespit edecek belgeler Karakol tutanağı (hırsızlık için)

Hasar Evrakları Bir bedeni zarar söz konusu ise tedavi ile ilgili belgeler SGK’dan temin edilir. Ölüm olması durumunda; Trafik kazası tespit tutanağı Aktüer raporu Defin Belgesi Otopsi raporu Ölen kişinin gelir durumu

Hasar Evrakları Yangın Sigortasında İtfaiye / Polis Jandarma raporu Talep Yazısı Tapu / Kira Sözleşmesi MASAK Raporu Nüfus Cüzdanı / Vergi Levhası

Hasar Süreci Şirketler kendileri bir çağrı masası oluşturabilir veya bir çağrı merkezi(Call-Center) ile anlaşır. Şirketlere bildirilen hasarlar, şirketin hasar yönetim sistemine girilir. Burada oluşturulan dosyalar, Eksist( Eksper Atama ve Takip Sistemi) aracılığı ile ekspere ulaşır. Bu şekilde otomatik eksper ataması yapılır. Eksper atamasının bilgisi sigortalıya, ekspere ve acenteye gelir. Söz konusu hasar oto branşında ise bu bilgiler ayrıca TRAMER’de de oluşturulur.

EKSİST ve TRAMER EKSİST, sigorta hasarlarında görüş belirtecek olan eksperlerin bulunduğu bir veri tabanıdır. Sigortalı ve eksperi bir araya getirir. Sigortalı, sisteme girerek istediği eksperi seçebilir. Sigortalılar hasar sürecini de bu sistem üzerinden takip edebilir. Dosyaya atanması istenen eksper, 24 saat içinde talebe onay vermelidir Sözleşmede aksi belirtilmemiş ise eksper ücretleri sigorta şirketi tarafından karşılanır.

EKSİST ve TRAMER Şehir içindeki hasarlara 24 saat, şehir dışındaki hasarlarda ise 48 içinde hasar tespit süreci başlatılmalıdır. 5 işgünü içinde hazırlanan kesin hasar raporu, sigorta şirketine ulaştırılmalıdır. Oluşturulan raporların tamamı SBM’ye (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) transfer edilir.

EKSİST ve TRAMER TRAMER (Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi) tüm sigorta bilgilerinin toplandığı bir veri deposudur. Tramer’de yapılabilecek işlemler: Araç hasar kaydı sorgulama, Mağdur bilgileri sorgulama, Araç trafik poliçesi sorgulama, Araç kasko poliçe sorgulama, Kaza yapan araçların kayıtlarını takip edebilme

HASAR SÜRECİNDE TARAFLARIN DİKKATE ALDIĞI DURUMLAR Eksperler; Oto Branşında: Parça tedarik takibi, onarım takibi, parça onarım şirketine iletim vb. Oto Dışı: Özel şartlar, muafiyet, koasürans( Birlikte Sigorta), klozlar Makine Kırılması: Poliçe ekinde verilen listede kıymetin olup olmadığı, makine bedeli, bakımlar, sovtaj bedeli, rücu durumu Bunların dışında branş fark etmeden sahte hasar olup olmadığına bakılır.

PARÇA TANIMLARI Orijinal Yedek Parça: Bir motorlu aracın üretiminde veya montajında kullanılan parçalarla aynı kalitede olan ve söz konusu motorlu aracın üretiminde sağlayıcı tarafından getirilen spesifikasyonlara ve üretim standartlarına göre üretilmiş yedek parçalar anlamına gelmektedir. Aracın parçaları ile aynı üretim bandında üretilen yedek parçalar da bu kapsamdadır.

PARÇA TANIMLARI Eşdeğer Kalitede Yedek Parça: Bir motorlu aracın montajında kullanılan parçalarla eşdeğer kalitede olduğu varsa mevzuat gereği aranan mecburi standartlara uygunluğunun üreticisi tarafından belgelendirilmesi gerekir.

HASAR SÜRECİNDE TARAFLARIN DİKKATE ALDIĞI DURUMLAR SAHTE HASARLAR: 1. Aşkın Sigorta 6 Yanlış Beyanlar 2. Birden Çok Sigorta 7 Kasıt 3. Bilgi Gizleme 8 3. Şahıslara Hasar Yaptırılması 4. Uydurma Hasar 9 Hasarın(miktar) Abartılması 5. Sigortasız Hasarın Sigortalı Gösterilmesi 10 3. şahısların usulsüzlüğü

HASAR SÜRECİNDE TARAFLARIN DİKKATE ALDIĞI DURUMLAR Sigorta Şirketi Açısından: Eksper raporunun kontrolü Daini Mürtein kontrolü Önceki hasarların adetleri / tutarları Verilen indirimlerin incelenmesi Rücu olasılığı Avukatlık, bilirkişi masrafları, Sovtaj imkanını kullanma

HASAR ÖDEMELERİ Şirket yetkililerinin ödeme tarih belirlemesi Dosya tamamlanır Şirket yetkililerinin ödeme tarih belirlemesi Menfaat sahibi kişiye ödemenin yapılması

HASAR ÖDEMELERİ Tamir Yerine Koyma (eskimesi bulunmayan emtia) Nakit Akışı Yaratmayanlar: Tamir Yerine Koyma (eskimesi bulunmayan emtia) Yenileme Nakit Akışı Yaratan: EFT - Havale

HUKUKİ İŞLEMLER Dava açılması durumunda; Ödenmeyen bir hasar ise, son 3 yıl boyunca ödenen benzer hasarların ortalaması alınır ve çıkan değer kadar karşılık ayrılır. Eksik ödendiği iddia ediliyorsa, davada bahsi geçen eksik miktar kadar karşılık ayrılır. Masraflar ve vekalet ücretleri de karşılığa eklenir Tüm belgeler geldikten sonra eksik varsa, aktüer karşılığı revize eder

HUKUKİ İŞLEMLER Şirket sürecin uzamasını istemiyor ve hasar ödemesine olumlu bakıyorsa, revize edilen son tutarın altında sigortalı ile anlaşma yoluna gider Sigorta şirketinin mahkemeden gelen taleplere cevap verme süresi 2 haftadır. Başka bir sigorta şirketine rücu edilen dosyalar 6 ay, Üçüncü şahıslara rücu edilen dosyalar 4 ay içinde tahsil edilmez ise, bu bedeller için karşılık ayrılır.

HASAR RAPORLARI Hasar Prim Oranı: Gerçekleşen hasarın, kazanılmış prime bölünmesi ile elde edilir. Kazanılmamış Prim: Yıl sonunda henüz kazanılmamış yürürlükteki poliçelere ait primleri ifade eder.

HASAR RAPORLARI Dosya Başı Maliyet: Bir hasar dosyanın getirdiği masraflara bakılır. Ödenen tazminat tutarının ödenen hasar dosyası sayısına bölünmesi ile bulunur. Muallak hasar dosyaları için de aynı yöntem uygulanır. Hasar Frekansı: Poliçe başına düşen hasarlı dosya sayısını ifade eder. Hasar dosyası sayısının, poliçe sayısına bölünmesi ile bulunur. Hasar Şiddeti: Toplam hasar tutarının, toplam teminat bedeline bölünmesi ile bulunur.