IEC 62271-200 Orta Gerilim Panoları Kullanım Alanları

TARIK HÜRCAN 0533 613 0130 tarik@takvim.in tarik.hurcan@gmail.com

Şartnameler / Standartlar

IEC (International Electrotechnical Commission) 1900’lü yıllarda elektrik alanında hızlı bir şekilde kaydedilen ilerlemeler, sanayi, günlük yaşam gibi bir çok alana elektrik enerjisini girmesine imkan sağlamıştır. Ancak üretilen ürünler arasındaki kavram ve kıyaslama açısından ortaya çıkan farklılıklar temel bir sorun haline gelmiştir. 26-27 Haziran 1906 tarihinde bir çok ulusun standart kuruluşları İngiltere’nin başkenti Londra’da, bir araya geldi. Oturum başkanlığını Alexander Siemens’in yaptığı toplantılar neticesinde elektrik alanında standartlar için bir komisyon oluşturulmasına karar verildi. Günümüzde IEC elektrik, elektronik ve ilgili alanlarda standartları hazırlayan uluslararası organizasyondur. Verimlilik, çevreye karşı olan etkiler, güvenlik, performans kriterleri göz önüne alınarak standartlar oluşturulmaktadır. Bu standartlar ülkelerin kendi standartlarını oluştururken temel aldığı ve uluslararası ticarette teknik konularda ve sorunlarda referans olarak alınmaktadır.

Orta Gerilim Pano Standardı IEC 60298 1990-2007 IEC 62271-200 2003 yayın yılı - 2007 geçerlilik yılı TEDAŞ-MYD/95-007.D (Hava izoleli) O.G METAL MAHFAZALI MODÜLER HÜCRELER ŞARTNAMESİ TEDAŞ-MYD/95-002.B (Gaz izoleli) O.G SF6 GAZI YALITIMLI METAL MAHFAZALI HÜCRELER ŞARTNAMESİ

IEC 60298 IEC 60298 Metal Mahfaza Bölmelendirme Metal-Clad Metal bölmelendirme Hareket tahrikli perde düzenekleri metal veya yalıtkan malzeme olabilir Bölmeler : Ana bara, ana anahtarlama cihazı ve kablo bölmesi Bölmelendirilmiş Metal-clad ile aynı tasarıma sahipler ancak, bölmelendirme yalıtkan malzemeden Dolap tipi Tüm diğer tasarımlar Yalıtkan ortam Hava (Ortam) Gaz Metal Mahfaza İç ark arızası etkilerinin değerlendirilmesi İsteğe bağlı IEC 60298 orta gerilim hücre standardı 1990 yılında ortaya konuldu. 13 yıl boyunca orta gerilim hücreleri için belirleyici olmuştur. IEC 60298 hücreleri yapısal özelliklerine göre sınıflandırmaktadır; Metal-Clad, bölmelendirilmiş tip ve dolap tipi. Metal-Clad ve bölmelendirilmiş tip panolar arasında karışıklık bulunmaktadır. İç ark dünyada yapılması zorunlu bir deney haline gelmesine karşın IEC 60298’de zorunlu bir deney değildir. Teknolojinin ilerlemesi, değişen pazar ihtiyaçları yeni bir standardı zorunlu kılmıştır. Günümüz pazar ihtiyaçları, güvenilirliği, fonksiyonelliği, servis sürekliliği ve minimum bakım özelliklerini öne çıkarmaktadır.

IEC 62271-200 Yeni Standart ve Yeni Gelişmeler Bölmelendirmenin Özellikleri Bölmelendirme Sınıfı ● PM (Metal) ● PI (Yalıtkan) Yalıtkan Ortam ● Hava (Ortam) ● Akışkan (SF6 veya yağ) Erişilemeyen Bölümler Erişim Kontrolü ● Kilit kontrollü erişim ● İşletim kontrollü erişim ● Özel alet ile erişim Erişilebilir Bölümler Servis Süreklilik Kaybı ● LSC 1 Kategorisi ● LSC 2A ● LSC 2B İç ark sınıflandırması Metal Mahfaza IEC 62271-200, 2003 yılında ilan edildi. Ancak 2007 yılından itibaren geçerlilik kazanmıştır. Hücreler arasında fonksiyonelliğin ön planda olduğu bir sınıflandırma yapılmıştır. İç ark zorunlu bir deney haline gelmiştir ve deney koşulları ile deneyden geçme kriterleri çok net olarak açıklanmıştır. Tip deneylerde de bazı değişiklikler ve eklemeler yapılarak güvenlik ön planda yer almıştır.

IEC 62271-200 Yeni Standart ve Yeni Gelişmeler Bölmelendirmenin Özellikleri Bölmelendirme Sınıfı ● PM (Metal) ● PI (Yalıtkan) Yalıtkan Ortam ● Hava (Ortam) ● Akışkan (SF6 veya yağ) Erişilemeyen Bölümler Erişim Kontrolü ● Kilit kontrollü erişim ● İşletim kontrollü erişim ● Özel alet ile erişim Erişilebilir Bölümler Servis Süreklilik Kaybı ● LSC 1 Kategorisi ● LSC 2A ● LSC 2B İç ark sınıflandırması Metal Mahfaza IEC 62271-200 standardındaki göze çarpan değişiklikler: · Bölmelendirme · Bölmelendirme malzemesinin cinsi, · Servis sürekliliği, · iç ark konularındaki Sınıflandırmalarındadır.

Pano Bölümleri B A E C D A = Alçak gerilim kompartmanı B = Anabara kompartmanı C = Kablo kompartmanı E D = Kesici kompartmanı E = Kesici C D EM MS

LSC Servis Sürekliliği Kaybı Kategorileri LSC 2A LSC 2B Dolap Dolap Dolap Metal Clad LSC (Loss of Service Continuity) : Servis Sürekliliği Kaybı Panolardaki yüksek gerilim bölümlerinden birinin açık ve içine erişim mümkün olduğu sırada, diğer bölümlerden ne kadarının enerjili kalmaya devam edebileceğinin tanımıdır. EM MS

Servis Sürekliliği Kategorisi LSC 2B LSC = Loss of service continuity 2 B = Diğer bölmelerde enerjiyi kesmeye gerek kalmadan kesici bölmesine ulaşım imkanı Anabara, kesici ve kablo bölmelerinin ayrılmış olması EM MS

Panoların Bölmelendirme Sınıfı LSC 2B Pano tipleri “PM” ve “PI” bölmelendirmeli olmak üzere ikiye ayrılır: Bölmelendirme malzemesi metal ise, bölmelendirme sınıfı: PM (Partitions Metallic) Metalik Bölme İzolasyon malzemesi ile bölmelendirme yapılmış ise, bölmelendirme sınıfı: PI (Partitions with Insulating material) İzolasyon malzemeli bölme EM MS

OG Hücreler / IEC 62271-200 Metal Clad = LSC 2B PM Kişi ve malzeme güvenliği her zaman en yüksek. Bölmelendirilmiş =LSC 2B PI Kişi ve malzeme güvenliği ilk zamanlarda en yüksek, çevresel etkilerle bölme dayanımları zamanla düşer. Dolap = LSC1 veya LSC 2A Kişi güvenliği yalnızca kapıdadır. Malzeme güvenliği yok…

IAC - İç Ark Sınıflandırması IAC (Internal Arc Classification) İç Ark Sınıflandırması IAC A FLR 25 kA 1 s A = 300 mm uzaklıkta, Pamuk kumaş 150 g/m² (Yetkili personel) B = 100 mm uzaklıkta, Pamuk kumaş 150 g/m² (Halka açık ortam) ERİŞİM TİPİ F = (Front) Ön L = (Lateral) Yan R = (Rear) Arka TEST DEĞERLERİ Isc = 16 kA, 25 kA, 31,5 kA, 50 kA t = Test süresi 0,1/0,5/1 sn üretici tarafından seçilir. EM MS

ERİŞİME BAĞLI SINIFLANDIRMA IAC - İç Ark Sınıflandırması ERİŞİME BAĞLI SINIFLANDIRMA 1- Yetkili personelin erişimine izin verilen kilitli şalt merkezleri - IAC A 2- Kamuya açık olan ve yetkili personel dışındaki kişilerinde bulunduğu ortamlar IAC B

PANO YÜZEYİ AÇISINDAN ERİŞİM IAC - İç Ark Sınıflandırması PANO YÜZEYİ AÇISINDAN ERİŞİM F : Önden Erişim L : Yandan Erişim R : Arkadan Erişim R Panoların kullanılacağı ortamlar ve erişime göre deney uygulaması değişmektedir. L F

İç Ark Sınıfı IAC A FL 31.5 kA 1s İç ark sınıflandırması: IEC 62271-200’e göre Duvara dayalı dizayn için IAC A FL 31.5 kA 1s Önden ve yanlardan iç ark koruması İç ark durumunda sıcak gazların dışarı atılması EM MS

İç Ark Sınıfı IAC A FLR 31.5 kA 1s İç ark sınıflandırması: IEC 62271-200’e göre Serbest dikili dizayn için IAC A FLR 31.5 kA 1s Önden, arkadan ve yanlardan iç ark koruması İç ark durumunda sıcak gazların dışarı atılması EM MS

Kesici Mekanizması Arabalı 1-2 dakika içinde kesici değişimi / 1 adam (el aletsiz) Çekmeceli 3-5 dakika içinde kesici değişimi / 1 adam (el aletsiz) Sabit 2-4 saatte kesici değişimi / 1-2 adam (el aletli)

Kesicili Çekmece Kesici arabası servis pozisyonunda, perdeler açık Kesici arabası test pozisyonunda, perdeler kapalı EM MS

Kesiciler (Tedaş MYD/95-008) Vakum 10.000-40.000 A/K anma akımında 25-100 A/K kısa devre akımında SF6 gazlı 2.000-10.000 A/K anma akımında 10-15 A/K kısa devre akımında Az yağlı / Yağlı / Havalı

OG Hücreler / Yalıtım Ortamı Hava (Air Insulated) Rutin bakım gerektirir. Rakıma bağlı. 1000 m. yükseklikten sonra düzeltme faktörü ile kullanılabilir. SF6 gazlı (Gas Insulated) Hermetik, Bakımsız. Rakımdan bağımsız. Mekanizma Sabit. Arabalı veya çekmeceli olamaz. Kesici vakumlu olabilir.

Servis Süreklilik Kaybı Kategorisi Hücre içersinde erişilebilir bölümlerden (örn. Kesici) biri açıldı ise … Tasarım LSC 1  Tüm yan hücrelerin enerjisi kesilmelidir Bölümler arası bölmelendirme yok LSC 2 LSC 2A  Tüm diğer hücreler enerjili kalabilir. Ana bara bölmesi kesici bölmesinden ayrılmış LSC 2B  Tüm diğer hücreler enerjili kalabilir. Ayrıca açılan hücrenin kablo bölmesi de enerjili kalabilir. Ana bara, kesici ve kablo bölmesi birbirinden ayrılmıştır.

BÖLMELENDİRME SINIFI Bölmelendirme Sınıfı Özellikleri PM sınıfı ( Partitions metallic ) Enerjili kısımlar ile açık ulaşılabilir bölümler arasında topraklanmış metal perde ve shutter (kepenk) Dielektrik durumu metal muhafaza ile sağlanmaktadır. PI sınıfı ( Partitions non-metallic; i = insulating material ) Enerjili kısımlar ile açık ulaşılabilir bölümler arasında izole malzemeden metal perde ve shutter (kepenk)

IEC 62271-200’e UYGUN SINIFLANDIRMA Bölmelere erişim özellikleri  Ana Bara : Özel alet  Kesici : Kilit kontrollü  Kablo : Kilit kontrollü Servis Süreklilik Kaybı  LSC 2A Bölmelendirme ve perdeler  PM Sınıfı (Metal) İç ark Sınıflandırması  IAC A FLR 25 kA 1s

IEC 62271-200 UYGUN SINIFLANDIRMA Bölmelere erişim özellikleri  Ana Bara : Özel alet  Kesici : Kilit kontrollü  Kablo : Kilit kontrollü ve özel aletle Servis Süreklilik Kaybı  LSC 2B Bölmelendirme ve perdeler  PM Sınıfı (Metal) İç ark sınıflandırması  IAC A FL 31,5 kA 1 s

Mahfazanın Koruma Sınıfı IP 2 3 0 Koruma Yok 50 mm çapındaki katı cisimlere karşı koruma, tehlikeli kısımlar ile temasa karşı yeterli açıklık sağlanılmış 12,5 mm çapındaki katı cisimlere karşı koruma test probu tehlikeli kısımlar ile temas edemez 2,5 mm çapındaki katı cisimlere karşı koruma sağlar 1 mm çapındaki katı cisimlere karşı koruma sağlar Toza karşı korumalı, zararsız olan partiküller girebilir Toza karşı tam korumalı 0 Koruma Yok Dikey damlayan suya karşı koruma Dikeye göre 150 ile damlayan suya karşı koruma Dikeye göre 600 ile püskürtülen suya karşı koruma Her yönden sıçrayan suya karşı koruma Her yönden düşük basınçlı su sıkmaya karşı koruma Her yönden kuvvetli su sıkmaya karşı koruma 10 ile 15 cm derinlikte su içersinde geçici olarak kalmaya karşı koruma Basınç altında sürekli olarak su altında kalmaya karşı koruma

IEC 62271-200 TİP TESTLER ZORUNLU TESTLER Yalıtım seviyesinin doğrulanması Isıl artışın doğrulanması ve devrelere(ana, yardımcı,..vb) ait direnç ölçümü Ana ve topraklama devresinin tepe dayanım ve kısa süreli dayanım akımlarının doğrulanması Anahtarlama cihazlarının işletme durumunda kesme ve kapama kapasitesinin doğrulanması Anahtarlama cihazının ve hareketli parçaların mekanik çalışmasının doğrulanması Kişilerin tehlikeli kısımlardan korunması ve ekipmanın yabancı cisimlere karşı korunması (IP) (UYGULAMAK MÜMKÜNSE) Kişilerin tehlikeli elektriksel olaylardan korumanın doğrulanması Gaz ile dolu olan bölmelerin dayanımlarının doğrulanması Gaz veya sıvı dolu bölmelerin sızdırmazlığının doğrulanması İç ark arızasının etkilerinin değerlendirilmesi Elektromanyetik uyumluluk testi (EMC)

ZORUNLU OLMAYAN TESTLER TİP TESTLER ZORUNLU OLMAYAN TESTLER Ekipmanların havanın oluşturduğu dış etkilerinden korunmasının doğrulanması Ekipmanların dış mekanik etkilerden korunmasının doğrulanması Kısmi deşarj ölçümü ile ekipman izolasyonun değerlendirilmesi Yapay kirlilik testleri Kablo test devrelerinde dielektrik dayanım Ek

İÇ ARK ARIZASININ ETKİLERİ VE YENİ DENEY KOŞULLARI 60 cm 10 cm 80 cm or 10 cm Test iki birleşik hücre ile gerçekleştirilir. Test süresi 0,1/0,5/1 sn üretici tarafından seçilir. Arkın olduğu nokta ile gerilim kaynağı birbirinden olabildiğince uzağa yerleştirilir. SF6 gazı yerine hava yerleştirilebilir. Ancak diğer akışkanlar için bu geçerli değildir. Oda yerleşim planı; Tavan panodan 60 cm yukarıda olacak şekilde düzenlenir A tipi yerlerde, indikatörler erişilebilir yüzeylerden 30 cm uzağa yerleştirilir. B tipi yerlerde, indikatörler erişilebilir yüzeylerden 10 cm uzağa yerleştirilir. Son panonun yan duvarla mesafesi 10 cm olacak şekilde düzenlenir Arkadan erişim izin veren sistemlerde duvar ile pano arası mesafe 80 cm, bu erişime sahip olmayan panolarda 10 cm bırakılır.

İÇ ARK DENEYİNDEN GEÇME KRİTERLERİ Doğru olarak emniyete alınmış kapı ve kapaklar açılmamalıdır. Gövdeden parça kopmalarına müsaade edilmez. 60 g ağırlığına kadar küçük parçaların kopmalarına izin verilir. 2m yüksekliğine kadar erişilebilir yüzeylerde, ark sebebiyle delik oluşmamalıdır. Sıcak gazların etkisiyle indikatörler yanmamalıdır. Gövde, test işleminden sonra topraklama noktalarına bağlı kalmalıdır. Tüm bu kriterleri eksiksiz olarak sağlamalıdır.

İÇ ARK ARIZASININ ETKİLERİ VE YENİ DENEY KOŞULLARI

RUTİN TESTLER Fabrikada işçilik ve üretim hatalarının kontrol edilmesi amacıyla yapılan testlerdir. 1- Mekanik fonksiyon testleri 2- Ana devrenin yalıtım deneyi 3- Yardımcı ve kontrol devrelerini kontrol edilmesi 4- Tasarım ve göz kontrolü

Orta Gerilim Panoları Seçme Kriterleri

Emre amadelik beklentisi Gaz İzoleli LSC 2B PM (metal-clad) – Vakum CB Seçme Kriterleri Emre amadelik beklentisi Gaz İzoleli LSC 2B PM (metal-clad) – Vakum CB Gaz izoleli LSC 2A (dolap tipi) – sabit – Vakum CB Hava izoleli LSC 2B PM – Arabalı - Vakum CB Hava izoleli LSC 2B PM – Arabalı - SF6 Gazlı CB Hava izoleli LSC 2B PI – Arabalı - Vakum CB Hava izoleli LSC 2B PI – Arabalı - SF6 Gazlı CB Hava izoleli LSC 2A – Sabit - SF6 Gazlı CB Bütçe Gerçek Maliyet

Seçme Kriterleri GERÇEK MALİYET = + YATIRIM MALİYETİ + İŞLETME MALİYETİ ENERJİ KESİLMELERİNDEKİ +HAMMADDE, +ÜRETİM, +REKLAMASYON, +CEZAİ MÜEYYİDELER +İŞ GÜCÜ KAYBI MALİYETLERİDİR

Seçme Kriterleri ORKESTRA

TARIK HÜRCAN tarik@takvim.in TEŞEKKÜRLER 0 533 613 0130