Türk Kültüründe Giyim-Kuşam

Giyim-Kuşam İnsanların giydikleri ve takındıkları şeyler renkleri ve biçimleriyel toplumsal ya da ulusal kültürü dışa yansıtan en belirgin ölçütlerdir. Toplumsallığı ve ulusallığı belirleyen ve değişimleri sağlayan 7 temel etken vardır.

Giyim-Kuşam 1.Korunma içgüdüsü:İnsanlrın giyinme gereksimi vücudunu ya da vücudunun duayrlı yerlerini korumak kaygısında başlamıştır. 2.Doğa Koşullarına Uyma: Üzerinde yaşanan yeryüzünün ikilimsel değişiklikleri, giyim kuşamın boyutlarını belirler

Giyim-Kuşam 3. Dinsel ya da Felsefi İnançlar: Her dinde tanrı ile kulları arasında aracılık yapan din adamlarının kendilerine has kıyafetleri vardır. 4.Yapılan işe Uygunluk sağlama: Kişinin toplum içinde yaptığı görev onun giyimini belirlemede kullanılır.

Giyim-Kuşam 5.Yönetimsel Düzenlemeler: Siyasi odaklar zaman zaman politik , dinsel ya da ekonomik nedenler ile giyim-kuşamı düzenlemektedir. 6.Ekonomik Koşullar: Giyim-kuşam ancak bireyin harcayacağı zaman ve emek ya da para ile sağlanabilen bir eylemdir.

Giyim-Kuşam 7. Psikolojik Eğilimler Moda: Bireyin güzel, ince , uzun görünmek istemesi varlıklı bir kişi imajı vermek istemisi. Psikolojik eteknler arasında en büyük pay modaya aittir. Yeni moda sadece büyük kentleri değil küçük kent ve kasabaları hemen etkilemektedir.

Türklerin hayvanculık ile uğraşmaları ata özel bir önem vermeleri deri yapımı biniciliğe elverişli giysileri yeğlemelerine sebep olmuştur. Eski Türklerde giyilecek şeylere don deniyordu. Bu da iç don ve dış don diye iki kısma ayrılıyordu. Genelde vücuda deriden yapılmış bir iç don ile kaftan denen bir üstlük , ayağğa da çizme giyiliyordu..

Giyim-Kuşam Ayağa giyilen çizme ya da ayakkabıya o dönemde etük deniyordu Çizme dışında ayağa en çık giyilen şey çarıktı. Zamanla kalpağın yanında keçeden yapılmış börk adlı giysilerde giyilmiştir.

Giyim-Kuşam Kadın giysileri de üç ana başlık altında tooplanabilir. Ayağa giyilen şalvar, cepken ve üstlük. İslam öncesi giyim kuaşmda dikkati çeken bir özellikte kadınlarda olduğu gibi erkeklerinde uzun ve örgülü saçlarının olmasıdır.

Giyim-Kuşam Eski Türklerde erkeklerin küpe takmalarında bir başka özelliktir. Kadınların süs eşyası olarak değişik amaçlar ile bilezik, erkeklerin ise kolçak kulladıkları görülür. İslam öncesi Türk erkekleri sakal değil bıyık bırakırlardı.

Giyim-Kuşam İslamiyet ile birlikte şu değişiklikler yaşandı. 1. Giyim malzemesinin esasını oluşturan derinin yerini değişik dokumlar almaya başladı. 2. Kadın ve erkek giyimleri farklılaşmaya başladı. 3. Tesettür denen yeni bir kavram ortaya çıktı ve yaygınlaştı.

Giyim-Kuşam 4. İranlıların ve Arapların giysileri yaygınlaştı. 5. Yerleşik hayat ile birlikte Kent ve kırsal kesim giyimleri birbirinden ayrıldı. 6 Güçlü merkezi örgütlenmeler yalnız askerlik alanında değil toplum hayatında da tek tip yani uniformalrın etkisini arttırdı. 7. 19. Yüzyılla birlikte Avrupa ile ilişkilerin artması sonucu oalrak giyim ve kuşam değişmeye başladı.

Giyim-Kuşam İslamiyete girişten sonra erkek kıyafetlerinde yüzyılların akışına göre birçok değişiklik meyedana geldi. Özellikle başa giyilen şeylerin yanai başlıkların önemsendiği görülmektedir. Türkçe sarmak eyleminden türetilmiş olan sarık sözcüğü Müslüman doğuda börk, külah, takke veya fes gibi başa giyilen şeyler üzerine sarılan kumaş ya da tülbenttir.

Giyim-Kuşam Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Müslüman olmaynalrın sarıklarına ayırt edici renkte bir kurdela veya mendil takmaları zorunlu kılınmıştır Tarikat mensupları genlede keçeden yapılmış beyaz börk giymekteydiler. Anca bunun adı değişmiş külah olmuştur.

Giyim-Kuşam Osmanlı İmparatorluğunda azap askerilerinin kırmızı börk, yeniçerilerin beyaz börk giymesi kararlaştırılmıştır. Ulemanın ve devlet görevlerininde başlarına giyecekleri kavuklar ona dolayacakları sarıklar çeşirterine göre en ince ayrıntısına kadar belirlenmiştir.

Giyim-Kuşam Yalnız padişahların değil sadrazamalrın vezirlerin ve saray ileri gelenlerinin de mücevveze üstü başa giyilen kısmından daha geniş silindir biçimde bir başlıkları vardı. Şalvar giderek iç don olmaktan çıkmış, don kavramı da değişmiş vücudun alt kısmına tene giyilen çamaşıra don denmeye başlanmıştır.Böylece salvar donun üstüne giyilen bir nitelik kazanmıştır.

Giyim-Kuşam Saçlar kısaltılırken erkeklerin bıyıkla birlikte sakal da bırakmaları İslamiyetin bir gereği, peygambere uyma sayılmıştır. Selçuklularda ve Karamanoğullarında görülen küpe Osmanlı döneminde daha çok Ahi ve Bektaşi örgütlerinde devametmiştir.

Giyim-Kuşam Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye için bir başlık belirlemek gerektiğinden şubaranın giydirilmesine karar verilmişti. Ancak sonradan fes daha güzel göründüğünden şubaradan vazgeçilmiş 1829 nisanında çıkarılan nizamname ile fes giyimi zorunlu kılınmıştır.

Giyim-Kuşam Fes ilk giydirildiğinde üskülsiz iken süs niteliğindeki püskül sonradan ilave edilmiştir. Yine nizamnamede ceket ve pantolan giyme zorunluluğu da getilmiştir. Giyim alanı genişleyince istekleri karşılayabilmek için bir fes fabrikası kurulmuşturç Fabrikanın bulunduğu Hliçteki semt Feshane olarak anılmıştır.

Giyim-Kuşam II. Meşrutiyetin ilanından sonra Avusturya’nın Basno-Hersek’i işgal etmesi üzerine İstanbul’da Avusturya mallarına karşı boykot ilan edilmiş ve fes giyilmez olmuştur.

Giyim-Kuşam 25 Kasım 1925’te Şapka İktisası Hakkında Kanun başlıklı belge ile devlet memurlarının şapka giymeleri öngörülmüştür. Bu yasa kadın giyimine ilişkin hiçbir hüküm içermez erkek giyiminde de sadece şapkayı gündeme alır.