DENİZEL ENERJİ Deniz kökenli enerji elde etme yöntemlerinin tamamına denizel enerji kaynakları denir. Türleri: Dalga Gel-git Okyanus Akıntı Enerjisi Okyanus Isıl Enerji Dönüşümü (OIED) Tuzluluk Enerjisi

Dalga enerjisi: Dalga enerjisi direk olarak dalga yüzeyinden veya yüzey altındaki dalga basınçlarından elde edilir. Dalgalar deniz veya okyanusların yüzeyinde esen rüzgârlar tarafından üretilir. Dalga enerjisi makineleri dalgaların yüzey hareketlerinden veya dalga basınçlarından direk olarak enerji üretir. Kullanabildiği takdirde deniz veya okyanus kıyısı olan ülkelerde bol ve çoğu ülkenin elde edebileceği kadar yaygındır. Dünyanın birçok yerinde rüzgâr sürekli dalgalar oluşturacak kadar düzenli ve sürekli eser. İlk kez Japon mühendis Yoshio Masuda 1940’lı yıllarda dalga enerjisini kullanarak 1200 adet şamandırayı açık denizde aydınlatmıştır.

Dalga Enerjisi İçin Mevcut Sistem ve İşlemler Dalga enerjisi makineleri, dalgaların yüzey hareketlerinden veya dalga basınçlarından direkt olarak enerji üretir.

DALGA ENERJİSİNİN OLUMSUZ YÖNLERİ Dalga enerjisi üzerinde kurulan sistemler deniz yaşamı üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır. Özellikle yüzeye yakın balık türleri olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle kıyıya yakın kesimler üzerinde kurulan sistemler görsel kirlilik yaratmaktadır. Dalga enerjisinden elde edilen elektriğin kıyıdaki şebeke altyapısına taşınması çeşitli problemler yaratabilmektedir. Su yüzeylerinde büyük alanların dalga enerjisi sistemleri ile kaplı olması görsel anlamda olumsuzluk yaratır. Dalga enerjisi türbinleri kıyıya yakın kesimlerde kurulanları dalgakıran özelliği göstermekte ve denizin durgunlaşmasına neden olmaktadır. Buda doğal görünüm açısından be balıkçılık açısından olumsuzdur.

DALGA ENERJİSİNİN OLUMLU YÖNLERİ Özellikle elektrik şebekesinin olmadığı seyrek nüfuslu alanlarda enerji üretimi açısından önemli bir potansiyeldir. Elektrik enerjisi üretimi esnasında karbondioksit salınımı olmadığı için çevre dostu bir enerji kaynağıdır. Genellikle nüfus yoğunluğunun kıyılarda toplandığı bölgelerde elektrik üretim ve tüketim bölgeleri arasında uzun mesafeler olmadığı için elektrik iletimi esnasındaki kayıplar oldukça düşük düzeyde olacaktır. Bazı diğer yenilenebilir enerji kaynakları (güneş, hidrolik gibi) kesintili olmasına karşın kesintisi bir enerji kaynağıdır. Ülkelerin kendi kıta sahanları veya münhasır ekonomik bölgeleri kullanılacağı için dışa bağımlı bir enerji kaynağı değildir.

GEL-GiT (MED-CEZİR) ENERJİSİ Gel-git: Gel-git hareketi; ay, güneş ve dünyanın çekim kuvveti ve merkezkaç kuvvetleri arasındaki etkileşim sonucu oluşur. Gel-git enerjisi suyun yüksek ve alçak olduğu zamanlar arasındaki farktan yararlanılarak elde edilen enerjidir. Gel-git hareketleri ile türbin çevirerek elektrik enerjisinin elde edilmesini sağlamaktadır. Gelgit olayında suyun hareketinden, iki yöntemle enerji elde edilebilir. Suyun bir haznede biriktirilerek deniz seviyesi arasında yükselti farkı oluşturulması ve bu potansiyel enerjiden elektrik enerjisi elde edilmesidir. İkinci yöntem ise, suyun yükselme ve alçalması sırasında önüne konulan türbinle enerji elde edilmesidir. Bu yöntem çok büyük türbinlere ihtiyaç duyduğu için şimdiye kadar uygulanmamıştır.

Okyanus Akıntıları Enerjisi Dünyanın 3/4 ‘ü deniz ve okyanuslarla kaplıdır ve bu okyanuslarda dünyanın dönme hareketinden kaynaklana büyük akıntılar oluşmaktadır. Bu akıntılar genel olarak daire çizerler. Ekvator tarafından gelen akıntıları sıcak okyanus akıntılarını, kutup tarafından gelenlerse soğuk okyanus akıntılarını oluşturur. Okyanus akıntıları suyun yoğunluğu yüzünden çok miktarda enerji taşır.

Okyanus Termal Enerji Dönüşümü (OTEC) deniz suyu sıcaklık farklarından yararlanarak enerji üretme biçimidir. Buradaki enerji üretiminde deniz suyunun sıcaklık farklarından yararlanmaktır. Özellikle bu sistem için uygun olan alanlar oğlak ve yengeç dönenceleri arasında kalmaktadır. Bu yöntemle elektrik elde etmek için yüzeydeki su sıcaklığı ile derindeki su sıcaklığı arasındaki farkın 20 derece olduğu yerler kullanılıyor.

Okyanusların ve denizlerin derin ve sığ yerlerindeki sıcaklık farkından yararlanan sistemdir. Okyanusların güneşten topladığı ısıdaki enerji elektriğe dönüştürülüyor. Bu yöntemle elektrik elde etmek için yüzeydeki su sıcaklığı ile derindeki su sıcaklığı arasındaki farkın 20 derece olduğu yerler kullanılıyor. En elverişli bölgeler Avustralya, Endonezya, Güney Amerika ve Afrika kıyılarıdır. Eğer bu enerjinin sadece binde biri elektriğe dönüştürülebilseydi Amerika’nın enerji ihtiyacının 20 katı kadar elektrik elde edilebilecektir.

Okyanus Isıl Enerji Dönüşümü (OTEC) Okyanus Termal Enerji Dönüşümü (OTEC) deniz suyu sıcaklık farklarından yararlanarak enerji üretme biçimidir. Buradaki enerji üretiminde deniz suyunun sıcaklık farklarından yararlanmaktır. Özellikle bu sistem için uygun olan alanlar oğlak ve yengeç dönenceleri arasında kalmaktadır. Bu yöntemle elektrik elde etmek için yüzeydeki su sıcaklığı ile derindeki su sıcaklığı arasındaki farkın 20 derece olduğu yerler kullanılıyor.

Dünya Enerji Konseyi- Deniz Enerji 2016 Raporu verilerine göre; Denizel enerjiler açısından kaynakların potansiyeli çok yüksek ama teknoloji maliyetleri de çok yüksek, Küresel pazarda daha çok dalga ve gelgit enerjisinin kullanılacağı öngörülüyor, Okyanus enerji üretimi 2050 yılına kadar 748 GW'a ulaşması halinde, 2030 yılına kadar yaklaşık 160.000 doğrudan iş yaratabilir,

Kanada Gelgit Türbini (2MW) Dünya’da ilk Gelgit Enerji Üretim Tesisi Fransa- 1966

Türkiye’de Denizel Enerji Türkiye’de gelgit enerjisi potansiyeli bulunmamaktadır. Çanakkale ve İstanbul Boğazları deniz akıntıları yönünden oldukça kuvvetlidir. Ancak yoğun yerleşme ve deniz trafiği bu alanın enerji üretilmesi durumunu kısıtlamaktadır. Türkiye için söz konusu enerji grubu içerisindeki en önemlisi deniz dalga enerjisidir. Yapılan araştırmalarda Türkiye’nin dalga enerjisi potansiyeli yıllık 140 milyar kW saat olarak öngörülmektedir. Türkiye’nin yıllık elektrik tüketimi 2016 yılında 279 milyar kW’dır. Buda ne kadar büyük bir potansiyel olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı bu potansiyelin hepsinin yararlanılması mümkün değildir.

Kaynakça Örer G. ve diğerleri, Dalga Enerjisi Tesislerine Genel Bakış, (erişim:http://www.emo.org.tr/ekler/f8ec8b0f865e613_ek.pdf) Şimşek N. E., Deniz Akımları Enerjisi ve Türbinleri, (Erişim:http://www.emo.org.tr/ekler/ecff5455677b38d_ek.pdf) Şimşek, E.N., (2005). Deniz Akımları Enerjisi Ve Türbinleri. III. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, Bildiriler. Ün Ü.T, “Dalga Enerjisi Teknolojisi, Ekonomisi, Çevresel Etkisi ve Dünyadaki Durumu” ( Erişim: http://www.emo.org.tr/ekler/6a781dbfd8e524b_ek.pdf) Üçgül, İ, Elibüyük,U. (2016) Okyanus Termal Enerji Dönüşüm (OTEC) Sistemi, Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 87 -94 http://www.eie.gov.tr/teknoloji/dalga_enerjisi.aspx http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Elektrik https://www.ocean-energy-systems.org/publications/