KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER

KURTULUŞ SAVAŞI Kurtuluş savaşı, içte; saltanata,yer yer ayaklanan Ermenilere, Rumlara, Kuva-yi Milliye liderlerine ve Anadolu’da çıkan isyanlara karşı, dışta ise; İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan gibi işgalci devletlere karşı yapılmıştır.

DOĞU CEPHESİ Bu cephede Ermenilerle savaşıldı. 15. Kolordu görev aldı. 15.Kolorduyu Kazım KARABEKİR yönetti. Gümrü Antlaşması ile cephe kapanmıştır. (2-3 Aralık 1920)

Ermenilerle Osmanlı Devleti’nin ilişkileri 19 Ermenilerle Osmanlı Devleti’nin ilişkileri 19.yy sonlarından itibaren bozulmaya başladı. Rusya Doğu Anadolu’ da etkinliğini arttırmak için Ermenileri Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırttı. Ermeniler Fransız İhtilali’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik akımının etkisi, Rusya’nın kışkırtmaları ve Balkan topraklarında bazı milletlerin bağımsızlıklarını elde etmeleri sebebiyle isyan etmeye başladılar. www.dersimiz.com

Ermeniler, Wilson İlkeleri’ni kendilerine göre yorumlayarak Rusya’nın boşalttığı toprakların Ermeni toprağı olduğunu iddia ettiler. İngilizlerin desteği ile Gümrü, Iğdır ve Erzurum’a kadar saldırılar düzenlediler. Bunun üzerine TBMM bu bölgede 15. Kolordu Komutanı olan Kazım KARABEKİR’i Doğu Cephesi Komutanlığına atadı. Böylece Kurtuluş Savaşı’nın ilk cephesi kurulmuş oldu. Askeri Harekat: 28 Eylül 1920’ de başladı. 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 Ekim’de de Kars, 7 Kasım’da Gümrü kurtarıldı.

GÜMRÜ ANTLAŞMASI (2-3 Aralık 1920) Kars, Sarıkamış,Kağızman ve Iğdır yeni Türk Devletine verilecektir. Türkiye – Ermenistan sınırı Aras Nehri ile Çıldır Gölüne kadar uzanacaktır. Ermenistan TBMM tarafından geçersiz sayılan Sevr Antlaşması’nı tanımayacaktır. Türk sınırı silahsızlandırılacaktır.

Gümrü Antlaşması’nın Önemi Ermenistan TBMM’yi resmi olarak tanıyan ilk devlet oldu. Sevr Antlaşması’nın geçersizliği ilk defa kabul edildi. TBMM uluslararası alanda ilk siyasi ve askeri başarısını elde etti. Doğu Cephesi’ndeki birlikler, Batı Cephesi’ne kaydırıldı. Ermenilerin “Büyük Ermenistan” kurma idealleri sona erdi.

GÜNEY CEPHESİ Bu cephede Fransız ve Ermenilere karşı savaşılmıştır. Urfa, Antep,Adana ve Maraş illerinde şehir direnişi şeklinde gerçekleşmiştir. Kuva-yi Milliye görev almıştır. Ankara Antlaşması ile cephe kapanmıştır.(20 Ekim 1921)

Urfa Savunması İngiltere’nin çekilmesinden sonra Fransızlar 30 Ekim 1919’da Urfa’yı işgal etti. Bu durum halkın işgale tepki göstermesine neden oldu.Urfa Jandarma Komutanlığına atana Yüzbaşı Ali Saip (URSAVAŞ), Mustafa Kemal’den aldığı emirler doğrultusunda direniş teşkilatı oluşturdu. Fransızlar başarılı direniş mücadelesinin ardından 11 Nisan 1920’de Urfa’yı terk etmeye başladılar. TBMM 1984’te Urfa’nın adını Şanlıurfa olarak değiştirdi.

Maraş Savunması Fransa 30 Ekim 1919’da Maraş’ı işgal etti ve halka çeşitli saldırılarda bulunarak baskı ve şiddet uyguladı.Maraş kalesinden Türk bayrağının indirilerek Fransız bayrağının çekilmesi büyük tepkiye sebep oldu.Sütçü İmam ve Maraş halkı savaşa başladı. Fransızlar etkili direnişe dayanamayarak 12 Şubat 1920’de şehri terk etmek zorunda kaldılar. TBMM 1973’te Maraş adını Kahramanmaraş olarak değiştirdi.

Antep Savunması Fransızlar 29 Ekim 1919’dan itibaren Antep şehrini işgale başladılar.Fransızlar bu şehirde Ermenilerle birlikte hareket ettiler. Antep şehrinin savunulmasında Şahin Bey önemli kahramanlıklar gösterdi.Antep halkı bir yıldan fazla direndi ancak şehir açlık ve kıtlıkla karşı karşıya kalınca 9 Şubat 1921’ de teslim olmak zorunda kaldı. 20 Ekim 1921’de imzalan Ankara Antlaşması ile Fransa bölgeden çekildi. TBMM 1921’de Antep adını Gaziantep olarak değiştirdi.

TBMM – İtalya İlişkileri İtalya Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Kuşadası, Antalya, Konya çevresini işgal etti. TBMM İtalya’ya karşı herhangi bir cephe açmamıştır.Bunun sebebi İtalyan askerlerinin Türk halkının dini duygularına ve kültürel özelliklerine dokunmamış olmasıdır. Diğer taraftan İtalyanlara bırakılan Batı Anadolu topraklarının Paris Barış Konferansı’nda İngiltere ve Fransa tarafından Yunanistan’a verilmesi , İtalya’nın bu devletlerle arasının bozulmasına sebep olmuştur. TBMM’nin 2.İnönü savaşını kazanmasının ardından 5 Temmuz 1921’ işgal ettikleri yerlerden çekilmeye başlamışlar, Sakarya Savaşı’ndan sonra ise tamamen boşaltmışlardır.

BATI CEPHESİ Bu cephede İngilizlerin desteklediği Yunanistan ile savaşıldı. Başlangıçta Kuva-yi Milliye daha sonra düzenli ordu görev yapmıştır. Batı Cephesi Komutanlığına ilk olarak Ali Fuat Paşa daha sonra İsmet Bey atanmış ve son olarak da Mustafa Kemal ATATÜRK görev almıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşması’yla cephe kapanmıştır. (11 Ekim 1922)

Düzenli Ordunun Kurulması Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı ordusu terhis edilmişti. Yunan işgaline karşı direniş gösteren Kuva-yi Milliye , kesin bir sonuç elde edemiyordu.Ali Fuat Paşa kuvvetleri 24 Ekim 1920’de yapılan Gediz Taaruzu’nda başarısız oldu.Bu durum Milli Mücadelenin ancak düzenli ordu ile kazanılabileceğinin anlaşılmasını sağladı ve düzenli ordunun kurulmasına karar verildi. www.dersimiz.com

I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu yapılan ilk savaşı kazandı. Düzenli ordunun ilk zaferi TBMM Hükümeti’nin uluslararası alanda saygınlığı arttı. Milli Mücadelenin kazanılacağına olan inanç arttı.Orduya katılım hızlandı.

I. İnönü Savaşı’ndan Sonraki Siyasi Gelişmeler M oskova Antlaşması (16 Mart 1921) İ stiklal Marşının Kabulü (12 Mart 1921) L ondra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921) A fganistan ile Dostluk Antlaşması(1 Mart 1921) T eşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921)

II.İnönü Savaşı (23 Mart-1 Nisan 1921) Yunanistan I.İnönü Savaşı’nda aldığı yenilgiden sonra İngiltere’nin desteğini yeniden sağlayarak Batı Anadolu’daki askeri gücünü arttırdı ve tekrar saldırıya geçtiler fakat tekrar yenildiler. Halkın düzenli orduya güveni pekişti ve TBMM’nin otoritesi daha da arttı. İtalyanlar işgal ettikleri yerleri boşaltmaya başladılar

Kütahya – Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz 1921) İnönü savaşlarında alınan yenilgilerin karşılığını vermek isteyen Yunanistan 11 tümenlik orduyla çok geniş bir sahadan taarruza geçti. Gerekli hazırlıkları tamamlayamayan Türk ordusu bu savaşta yenildi. Afyon, Kütahya,Eskişehir Yunanlıların eline geçti.Türk ordusu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekildi.

Sonuçları Türk ordusunun ilk yenilgisini aldı. TBMM’de düzenli ordunun durumu tartışılmaya başlandı. TBMM ile antlaşma hazırlığında olan Fransa görüşmeleri askıya aldı.Afyon, Eskişehir, Kütahya gibi önemli şehirler kaybedildi. Oluşan iyimser hava yok oldu.

Kütahya- Eskişehir Savaşının Ardından Yaşanan Gelişmeler Maarif Kongresi (16 Temmuz 1921) Başkomutanlık Kanunu (5 Ağustos 1921) Tekalif-i Milliye Emirleri (7-8 Ağustos 1921)

Sakarya Savaşı (23 Ağustos-13 Eylül 1921) 23 Ağustos’ta başlayan Yunan taarruzu 11 Eylül’de durduruldu ve karşı taarruza geçildi.Mustafa Kemal yeni bir savaş taktiği kullandı ve 13 Eylül’de Yunan ordusu Sakarya Nehri’ nin Batısına çekilmek zorunda kaldı.

www.dersimiz.com

Sakarya Savaşı’nın Sonuçları Yunan ordusu savunmaya çekilirken Türk Ordusu Taarruza geçti. İtalya Anadolu topraklarından çekildi ve İtilaf Devletleri arasındaki birlik bozuldu. TBMM Mustafa Kemal’e Mareşallik ve Gazilik ünvanı verdi.

Sakarya Savaşı’ndan Sonraki Siyasi Gelişmeler Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı (26 Ağustos – 18 Eylül 1922 ) İtilaf devletleri Türk ve Yunan taraflarına ateşkes teklifinde bulundular. Yunan tarafı kabul etti ancak TBMM bağımsızlık anlayışına ters düşen teklifi kabul etmedi. Ateşkesin ancak yabancı askeri kuvvetlerin ülkeden çıkması ile mümkün olabileceğini söyledi. Diğer taraftan Mustafa Kemal ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve taarruz gücüne ulaştırmak için zaman kazanmak amacıyla “bağımsızlımızı temelinden sarsacak hususlar dışında İzmit’te görüşmelere hazırız” dedi.

Yapılan Hazırlıklar Tekalif-i Milliye Emirleri doğrultusunda ülkedeki bütün kaynaklar Türk ordusunun emrine verildi. Mustafa Kemal’in Başkomutanlık yetkisi 20 Temmuz 1922’de süresiz olarak uzatıldı. İtilaf Devletleri’nin İstanbul’da bulunan depolarında ki silah ve cephaneler Anadolu’ya kaçırıldı. Rusya, İtalya ve Fransa’dan silah ve askeri mühimmat satın alındı. Bütün birlikler Batı Cephesi’ne gönderildi. Orduya taarruz eğitimi verildi.

Savaşın Gelişimi 26 Ağustos 1922 Cumartesi sabahı M.Kemal Kocatepe’den taarruz emrini verdi. 29 Ağustos’a kadar Yunan kuvvetleri kuşatıldı. 30 Ağustos günü düşman kuvvetlerinin büyük bir bölümü Dumlupınar’ın Kuzeydoğusunda yok edildi. 31 Ağustos’ta Eskişehir çevresindeki Yunan kuvvetleri yenilgiye uğratıldı. 1 Eylül 1922 günü M.Kemal “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir.İleri!” emrini verdi. www.dersimiz.com

6 Eylül’de Balıkesir 9 Eylül’de İzmir 18 Eylül’ de tüm Batı Anadolu Yunan kuvvetlerinden temizlendi. SONUÇLARI Yunan İşgali sona erdi. Kurtuluş Savaşı başarıya ulaştı. Askeri cephe kapandı, siyasi safha başladı. İtilaf Devletleri kayıtsız şartsız ateşkes çağrısında bulundu. Bu zafer Mudanya Ateşkes Antlaşması ve Lozan Barış Antlaşmasının imzalanmasına zemin hazırladı.