Meme Kanserli Hastalarda Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları ve Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi 1Fatma İlknur Çınar, 2Zeynep Yılmaz, 3Nurten Özen 1 Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Gülhane Hemşirelik Fakültesi, Ankara 2 Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği, Ankara 3 İstinye Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, İstanbul

Kanser dünyada her yıl milyonlarca kişinin ölümüne neden olmaktadır. GİRİŞ Kanser dünyada her yıl milyonlarca kişinin ölümüne neden olmaktadır. Yaş, cinsiyet, dil, din, ırk ayırımı yapmaksızın tüm insanları etkilemektedir. Kadınlarda en sık görülen meme kanseri, her 4 kadın kanserinden birisi olmaya devam etmektedir http://kanser.gov.tr/Dosya/ca_istatistik/2014-RAPOR._uzuuun.pdf

gibi yöntemler kullanılmaktadır. GİRİŞ Kanser tedavisinde temel olarak cerrahi, kemoterapi, radyoterapi ve hormon tedavisi gibi yöntemler kullanılmaktadır. Son yıllarda bu tedavi yöntemlerinde önemli gelişmeler olmasına rağmen hastalar ağrı, anoreksiya, kaşeksi, tat değişiklikleri, alopesi, bulantı, kusma, dehidratasyon, mukozit, ağız kuruluğu, yorgunluk, dispne, kemik iliği supresyonu, depresyon, anksiyete gibi fiziksel ve emosyonel sorunları yoğun bir şekilde yaşayabilmektedir. Naja, ve ark. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2015 Ünsar ve ark. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2007

GİRİŞ Son yıllarda bir çok kanser hastasında özellikle de meme kanseri olan hastalarda semptom kontrolünde tedaviye destek sağlama, uygulanan tıbbi tedavinin yan etkilerinin azaltma, daha uzun ve kaliteli yaşamayı sağlama gibi nedenlerle geleneksel ve tamamlayıcı tıp (GTT) yöntemlerinin çok çeşitli ve yaygın olarak kullanıldığını gösteren birçok çalışma görülmektedir Bebiş ve ark. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 2014, 11(2), 6-14 Wanchai A. Clinical Journal Of Oncology Nursing, 2010

GİRİŞ Ülkemizde meme kanserli hastalarla yapılan bir çalışmada hastaların %48.8’inin en az bir çeşit GTT yöntemi kullanmakta olduğu saptanmıştır. Çeşitli ülkelerde kanserli hastalarla yapılan araştırmalarda da GTT kullanım sıklığının %24-98 arasında olduğu ve GTT kullanımını yaş, cinsiyet, hastalık süresi ya da ileri evre kanser, sosyo-ekonomik düzey, eğitim düzeyi gibi çeşitli faktörlerin etkilediği bildirilmiştir. Kurt ve ark., Turkish Journal Of Oncology/Türk Onkoloji Dergisi, 2013 Bebiş ve ark. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 2014

Zihin-Beden Uygulamaları GİRİŞ Ulusal Tamamlayıcı ve İntegratif Sağlık Merkezi (National Center For Complementary and İntegrative Health (NCCIH))’ne göre GTT uygulamaları Doğal Ürünler Diyet destekleri Vitaminler Bitkisel tedaviler vb. Zihin-Beden Uygulamaları Masaj Akupresör Yoga vb.

AMAÇ Çalışmamızda meme kanserli hastaların GTT uygulamalarını kullanım durumları ve ilişkili faktörlerin araştırılması amaçlanmıştır.

Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, Aralık 2017-Ocak 2018 tarihleri arasında Ankara’da bir eğitim araştırma hastanesinin Tıbbi Onkoloji Biriminde (Poliklinik ve Klinik) yürütülmüştür.

GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmanın yürütüldüğü hastanenin Etik Kurul’undan (2012-KAEK- 15/1327) ve katılımcılardan yazılı bilgilendirilmiş onam alınmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM Evren Örneklem Evren Örneklem Araştırmanın evrenini Tıbbi Onkoloji Birimine başvuran meme kanserli hastalar oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini; Meme kanseri tanısı almış, 18 yaşından büyük, Gönüllü olarak araştırmaya katılmayı kabul eden, İletişim kurabilen, Psikolojik ya da iletişime engel bir rahatsızlığı olmayan 71 hasta çalışma kapsamına alınmıştır.

GTT Kullanımına İlişkin Form İlaçlar Hakkında İnançlar Anketi VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Katılımcıların Sosyo-Demografik ve Hastalığa İlişkin Özelliklerine Ait Form GTT Kullanımına İlişkin Form İlaçlar Hakkında İnançlar Anketi Edmonton Semptom Tanılama Ölçeği (ESTÖ)

GTT Kullanımına İlişkin Form VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Katılımcıların Sosyo-Demografik ve Hastalığa İlişkin Özelliklerine Ait Form GTT Kullanımına İlişkin Form Meme kanserli bireylerin yaş, cinsiyet, eğitim ve meslek durumu, eşlik eden diğer hastalıkları ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Hastaların GTT kullanma durumları ile hangi GTT yöntemini kullandığı ve kullanma nedeni sorgulanmıştır.

VERİ TOPLAMA ARAÇLARI İlaçlar Hakkında İnançlar Ölçeği Edmonton Semptom Tanılama Ölçeği (ESTÖ) “İlaçlar Hakkında İnançlar Ölçeği” ile bireylerin kendilerine reçete edilen ilaçlar ve genel olarak ilaçlar hakkındaki kişisel görüşlerini ölçmek amaçlanmaktadır. ESTÖ, kanserli hastaların bakım yönetimini iyileştirmek amacı ile kanser hastalarında yaygın olarak görülen dokuz semptomun değerlendirilmesi amacıyla geliştirilmiştir.

UYGULAMA Araştırmaya katılması planlanan her hastaya araştırma konusunda bilgi verilerek yazılı onamları alındıktan sonra sorumlu araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle veriler toplanmıştır. Gerekli tıbbi kayıtlara hastaların dosyalarından ulaşılmıştır.

İSTATİSTİKSEL ANALİZ Verilerin değerlendirilmesinde ve istatistiksel analizlerde SPSS for Win. Ver. 22.00 (SPSS Inc. Chicago, IL, USA) paket programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler; sayımla belirlenen değişkenler için sayı ve %, ölçümle belirlenen değişkenler için ortalama±standart sapma şeklinde gösterilmiştir. Karşılaştırmalı istatistiklerde hastaların GTT kullanım durumlarının karşılaştırılmasında; Independent Samples Test, Pearson Chi-Square ve Fisher’s Exact Test kullanılmıştır. Semptom skorlarının önce-sonra değerlerinin karşılaştırılmasında Paired samples test kullanılmıştır. İstatistiksel kararlarda p ≤ 0.05 seviyesi anlamlı farklılığın göstergesi olarak kabul edilmiştir.

BULGULAR-1- Tablo 1. Hastaların Sosyo-Demografik ve Hastalığa İlişkin Özelliklerine Göre Dağılımı (n=71)

BULGULAR -2- Tablo 2. Hastaların GTT Kullanma Durumlarına Göre Dağılımı (n=15)

BULGULAR-3- Tablo 3. Hastaların GTT Kullanma Durumları İle İlaçlar Hakkında İnanç Ölçeği Puanlarının Karşılaştırılması (n=71) İlaçların genel olarak zararlı olduğuna inanan hastaların GTT uygulamalarını kullanmadıkları saptanmıştır .

BULGULAR-4- Tablo 4. Hastaların GTT Kullanma Nedeni ve Tavsiye Etme Durumuna Göre Dağılımı (n=71)

BULGULAR-5- Tablo 5. Hastaların GTT Kullanma Öncesi ve Sonrası ESTÖ Puanlarının Karşılaştırılması (n=15) Ölçekte geçen semptomlardan üçüne verilen cevaplardan, GTT kullanma sonrasında yorgunluk ve ağrı semptomlarının istatistiksel olarak anlamlı derecede azaldığı bulunmuştur.

SONUÇLAR-1- Çalışmamızda hastaların yaklaşık beşte birinin GTT uygulamalarını kullandığı saptanmıştır. Literatür ile karşılaştırıldığında çalışmamıza katılan hastaların GTT uygulamalarını kullanma durumlarının daha düşük olduğu görülmektedir. İlaçların zararlı olduğunu düşünen hastaların daha az GTT yöntemlerini kullandıkları tespit edilmiştir.

SONUÇLAR-2- Çalışmamızda GTT kullanımını etkileyen faktörler Kanser görülme sıklığı Tanı süresi GTT yöntemlerine erişim Uzak organ tutulumu Hastalık süresi Çalışmamızda GTT kullanımını etkileyen faktörler Literatürde GTT kullanımını etkileyen faktörler

SONUÇLAR-3- Sağlık çalışanları kanser hastalarının tedavileri ile birlikte GTT yöntemini kullanma durumları hakkında bilgi sahibi olmalı ve hastaya GTT kullanımına yönelik gerekli bilgilendirme yapılmalıdır