TEŞVİK SİSTEMLERİNİN ETKİNLİĞİ

SUNUM PLANI Genel olarak vergisel teşvikler ve amaçları, Türkiye’de uygulanan vergisel teşvikler, Uygulanan teşviklerin etkinlik analizi, Denetim

ETKİNLİK NEDİR? Yapılan eylem ve işlemlerin amaca uygun olup olmadığını yani başarısını açıklayan bir kavramdır.

VERGİSEL TEŞVİKLER Yatırım İndirimi ve Yatırım Kredisi Hızlandırılmış Amortisman Vergi Ertelemesi Vergi Tatili İstisna ve Muafiyetler İndirimler ve Giderler

TEŞVİKLERİN GENEL AMACI; Cari açığın azaltılması Bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması Katma değeri yüksek ürünlerin üretiminin artırılması Destek araçlarının etkinliğinin artırılması Yatırım hacmini artırmak Tasarrufları artırmak İstihdamı artırmak Çevre kirliliğinin azaltılması

TÜRKİYE’DE UYGULANAN VERGİSEL TEŞVİKLER Yatırımlara Yönelik Teşvikler İhracata Yönelik Teşvikler Bölgesel dengesizlikler ve geri kalmış yörelerin kalkındırılması Küreselleşme karşısında sanayinin korunması ve güçlendirilmesi Ekonomik büyüme ve kalkınmanın sağlanması Tarım maddelerine dayalı ihraç mallarımızın çeşitlendirilmesi ve mamül madde ihracatına yönelik yatırımlara öncelik verilmesi şeklinde belirlenmiştir.

TEŞVİK ETKİNLİĞİNİN ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ Vergi teşviklerinin etkinliği iki kritere dayanır; Teşviklerin toplam maliyetinin toplam faydalarını aşmaması gerekir, bunun hesaplanabilmesi için fayda maliyet analizi yapılmalıdır. Teşviklerin her birinin odaklandığı amaçları gerçekleştirme dereceleridir.

Teşviklerin maliyetlerini belirlemenin pek çok zorluğu bulunur; Belirli işletmelerin desteklenmesi ve tanınan ayrıcalıklarla rekabet ortamının bozulması. Teşvik programları sebebiyle kamunun yüklendiği idari maliyetler, sosyal maliyetler vb. birçok maliyet kaleminin bulunması.

Teşviklerin faydalarını belirlemenin de pek çok zorluğu bulunur; Teşvikler yoluyla sağlanan istihdamın bireylere maddi ve manevi etkilerini, bölge gelişmişliğine etkilerini ve diğer tüm sosyal etkileri sayısallaştırmak zor bir işlemdir. Sonuç olarak; bahsedilen bu zorluklardan dolayı vergisel teşviklerin etkinliği konusunda genel ve kesin bir yargıya ulaşılamamaktadır.

Etkinlik konusunda birçok farklı görüş ve değerlendirmeler bulunmaktadır; Teşvike söz konusu olan faaliyetin teşvik olmadan gerçekleşmeyeceğinin ispatlanması gerekir. Yapılan teşvikler bölgede ekonomik hareketlilik yaratmalıdır. Devlet teşviklere ayırdığı kaynak sebebiyle bölgeye sunacağı diğer hizmetleri aksatmamalıdır. Teşvik uygulanan bölgelerde yaratılan istihdam yerel piyasadan karşılanmalıdır. Teşviklerin yatırım ve istihdam dışında farklı alanlara da yönelmesi gerekir.

Türkiye’de ki teşviklerinin etkinliğini değerlendirecek olursak; Teşviklerin etkinliği sadece verilen teşvik belgelerindeki bilgiler doğrultusunda değerlendirilebilir.

TEŞVİK BELGESİ NEDİR? Yatırımın karakteristik değerlerini ihtiva eden, yatırımın belirlenen asgari şartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi halinde üzerinde kayıtlı destek unsurlarından istifade imkanı sağlayan kararın amaçları doğrultusunda gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen belgedir.

Vergi teşviklerine mali, ekonomik ve sosyal amaçlarla başvurulur Vergi teşviklerine mali, ekonomik ve sosyal amaçlarla başvurulur. Vergi teşviklerinde ekonomik amaçlara ulaşılması uygulanan teşviklerin başarısını etkiler. Çoğu zaman ekonomik göstergeler mali ve sosyal amaçları gölgede bırakmaktadır. Ancak teşvikleri sadece ekonomik yönüyle değerlendirmek doğru değildir hem ekonomik hem sosyal hem de mali açıdan değerlendirilmelidir. Çünkü sadece ekonomik amaçlara ve sonuçlara odaklanan bir teşvik sisteminin ömrü çok uzun olmayacaktır, vergi teşvikleri söz konusu bu amaçlara hizmet ettiği taktirde sürdürülebilir bir teşvik sistemi olacaktır.

VERGİSEL TEŞVİK ALANLARI; Bölgesel Teşvikler Büyük Ölçekli Yatırımlar Genel Teşvik Öncelikli Yatırım Oranı Stratejik Yatırımlar

2011 YILI TOPLAM VERİLERİ; Öngörülen Belge Adedi Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam 4.618 55.680 132.948 Gerçekleşen Belge Adedi Gerçekleşen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Gerçekleşen İstihdam 3.988 49.936 119.901

2012 YILI TOPLAM VERİLERİ; Öngörülen Belge Adedi Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam 4.343 56.966 145.553 Gerçekleşen Belge Adedi Gerçekleşen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Gerçekleşen İstihdam 4.041 61.816 148.388

2013 YILI TOPLAM VERİLERİ; Öngörülen Belge Adedi Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam 5.010 93.271 190.272 Gerçekleşen Belge Adedi Gerçekleşen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Gerçekleşen İstihdam 4.697 96.427 190.488

2014 YILI TOPLAM VERİLERİ; Öngörülen Belge Adedi Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam 4.078 61.392 143.423 Gerçekleşen Belge Adedi Gerçekleşen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Gerçekleşen İstihdam 3.977 64.258 143.472

2015 YILI TOPLAM VERİLERİ; Öngörülen Belge Adedi Öngörülen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam 4.607 102.951 149.563 Gerçekleşen Belge Adedi Gerçekleşen Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Gerçekleşen İstihdam 4.757 98.943 141.627

TÜM YILLARIN ORANLARI; % BELGE ADEDİ SABİT YATIRIM TUTARI İSTİHDAM 2011 0,86 0,89 0,90 2012 0,93 1,08 1,01 2013 1,03 1,00 2014 0,97 1,04 2015 0,96 0,94

DENETİM İÇ KONTROL SİSTEMİ DIŞ DENETİM ÖN MALİ KONTROL İÇ DENETİM TBMM DENETİMİ SAYIŞTAY DENETİMİ Düzenlilik Denetimi Performans Denetimi

EKONOMİ BAKANLIĞI’NIN AMAÇ VE HEDEFLERİ Mal ve hizmet üretiminin, ihracatının geliştirilmesini sağlamak; sürdürülebilir ihracat artışını desteklemek amacıyla katma değeri ve rekabet gücü yüksek ürünlerin ihracatını artırmak. Ülkemizin yatırım potansiyelini geliştirmek ve yatırım ortamını iyileştirmek. İthalattan kaynaklanan zarar ve tehditleri önleyecek tedbirleri almak. Kaliteli ve güvenli ürün arzını sağlamak.

İkili, bölgesel ve çok taraflı ticaret - yatırım ilişkilerini ülkemizin çıkarları doğrultusunda yürütmek. Ülke genelinde dış ticaret ve yatırımlar konusunda bilgi ve bilinci artırmak. Kurumsal gelişimi sürdürmek.

SAYIŞTAY’IN YAYINLADIĞI RAPORLARA GÖRE; Ekonomi Bakanlığı tarafından kullanılan kaynaklarda TCMB DFİF gider hesabında atıl duran ve 5018 Sayılı Kanunun EK 2. maddesine aykırı olarak ödeneğe bağlanmadan kullanılan ve gider olarak muhasebeleştirilemeyen 964.572,45 TL kaynağa yer verilmemesi. Faaliyet raporunda mali bilgiler başlığı altında dış mali denetim sonuçları hakkında özet bilgilere yeterince yer verilmemesi. Faaliyet raporunda yer alan bazı sayısal verilerin kesinleşmemiş rakamlar üzerinden ifade edilmesi.

Faaliyet raporunda açıklanan performans göstergelerinin bazılarında sapmalara ilişkin açıklamalara yer verilmemesi. Faaliyet raporunda açıklanan performans göstergelerinin bazılarında sapmalara ilişkin açıklamaların ikna edicilik kriterini karşılamaması. Faaliyet raporunda yer alan kimi performans bilgisine ilişkin rakamların kesinleşmemiş rakamlar olması.

Sonuç Olarak; Gördüğümüz üzere etkinliği tam anlamıyla ölçemiyoruz, elimizdeki ekonomik veriler bu ölçüm açısından yeterli değildir. Yaptığımız araştırma ve okuduğumuz Sayıştay raporları gösteriyor ki; Ekonomi Bakanlığı «mali saydamlık» ilkesine tam anlamıyla uymamaktadır. Gerek 2012 öncesi gerek sonrası bu konuda herhangi bir çalışmanın bulunmayışı bu konunun ne kadar çalışılması güç bir alan olduğunu gösteriyor.

KAYNAKÇA EKONOMİ BAKANLIĞI 2015 YILI SAYIŞTAY DENETİM RAPORU EKONOMİ BAKANLIĞI WEB SİTESİ YENİ TEŞVİK PAKETİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME İSTİHDAMIN ARTAN ÖNEMİ VE TEŞVİK BELGELİ YATIRIMLAR ETKİNLİK ANALİZİ TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE AR-GE TEŞVİKLERİNİN ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ: TÜRKİYE ALT BÖLGELER BAZINDA BİR UYGULAMA YATIRIM TEŞVİK BÜLTENİ -EKİM 2016 VERİLERİ TÜRKİYE’DE UYGULANAN YATIRIM TEŞVİK SİSTEMLERİ VE MEVCUT SİSTEMİN YAPISINA YÖNELİK ÖNERİLER BÖLGESEL KALKINMADA VERGİSEL TEŞVİKLERİN ROLÜ VE ETKİNLİĞİ DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARINA UYGULANAN VERGİSEL TEŞVİKLERİN TÜRKİYE ÖZELİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

DERLEYENLER; Hatice TÜRKMEN Merve ONUR TEŞEKKÜRLER…