PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ Osman ALBAYRAK Dikkat: Bu ders notunun tüm hakları ilgili yazara aittir. Dolayısıyla, izinsiz basan ya da çoğaltanlar her tür yasal sorumluluğu almış sayılırlar

PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ Psikolojik Temell Felsefi Temel Tarihi Temel Ekonomik Temel Bireysel Temel Toplumsal Temel Konu Alanı Temeli Toplumsal Temeller Felsefe Alanları Felsefi Akımlar Eğitim Felsefeleri Ontoloji İdealizm Daimicilik Yasal Temeller Aksiyoloji Realizm Esasicilik Avrupa Birliği Projeleri Epistemoloji Pragmatizm İlerlemecilik Mantık Existentializm Y.Kurmacılık

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TARİHİ TEMELLERİ www.rizeegitim.com

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TARİHİ TEMELLERİ Program geliştirme çalışmalarında, bundan önceki program geliştirme anlayışları ve modelleri hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Geçmişin deneyimleri, yapılacak çalışmalara ışık tutar. «Geçmişini bilmeyen, geleceğini bilemez» www.rizeegitim.com

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TARİHİ TEMELLERİ Dünya da İlk olarak 1918’ de Bobbit’in “ EĞİTİM PROGRAMI” adlı kitabı yayınlandı BOBBİT ve CHARTERS ‘in EĞİTİM PROGRAMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 1. Amaçları, hedefleri, ihtiyaçları ve öğrenme yaşantılarını içeren ilkeleri geliştirdiler 2. Hedef- davranışların kullanılmasında öncü oldular 3. Hedefler ihtiyaç çalışmaları ile ortaya çıkartılmalıdır BOBBİT ve CHARTERS www.rizeegitim.com

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TARİHİ TEMELLERİ 1949’da “Eğitim Programı ve Öğretimin Temel İlkeleri” adlı kitabı yayınlandı. Ona göre; 1. Amaçlara ulaşmak için hangi eğitim deneyimleri sağlanmalıdır. 2. Eğitim yaşantılarını nasıl organize edilecek 1962’de Hilda Taba “ Program Geliştirme: Kuram ve Uygulama ” adlı kitabını yayınlamıştır. Taba ve Tyler program geliştirmede mantıklı, akılcı ve sistematik bir yaklaşım sunar. Ralph Tyler ve Hilda Taba www.rizeegitim.com

Türkiye’de Program Geliştirme Ülkemizde cumhuriyet öncesi dönemde her ne kadar eğitimde bir takım yenileşmeler yapılsa da , program geliştirme çalışmalarının esasen Cumhuriyetle birlikte başladığı görülmektedir. 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat kanunu ile tüm öğretim kurumları tek çatı altında toplanmış ve eğitim programları üzerinde köklü değişiklikler yapılmıştır. 1924’de Türkiye’ye davet edilen John Dewey ilköğretim programlarının oluşturulmasına katkı sağladı.

Türkiye’de Program Geliştirme 1948 yılında ilkokul programı yayınlandı. 4. 1950’li yıllara kadar Türkiye’de program geliştirme çalışmaları daha çok “dersler ve konular listesi” şeklinde MÜFREDAT adıyla düzenlendi. Daha sonra EĞİTİM PROGRAMI dendi. 5. 1952’de Türkiye’ye gelerek köy okullarında incelemeler yapan K.V. Wofford’ın hazırladığı raporla birlikte program çalışmaları daha sistematik bir yaklaşımla yapılmaya başlandı. www.rizeegitim.com

Türkiye’de Program Geliştirme 1954- 1955 de geliştirilen Ortaöğretim Programı ilk kez uygulanmaya başlandı 1960 ‘lı yıllarda tekrar ilköğretim programları üzerinde yoğunlaşılmış, 1961 yılında kabul edilen 222 sayılı ilköğretim kanunu ile ilköğretim programlarının değiştirilip geliştirilmesi zorunlu hale getirilmiştir. 1962 yılında düzenlenen VII. Milli Eğitim Şurası kararlarına istinaden , 1968 yılında kapsamlı ilkokul programı yayınlandı www.rizeegitim.com

Türkiye’de Program Geliştirme 1970 ‘li yıllarda 8 yıllık ilköğretim okulu deneme programları gündeme gelmiş ve çalışmalara hız verilmiştir. 1980’li yıllarda program geliştirme çalışmalarında yeni bir anlayış başlamış, 90’lı yıllarda ise programın ölçme değerlendirme boyutuna ayrı bir önem verilmiştir. 2005 yılında ise ilköğretim programları ilerlemecilik felsefesine dayalı yapılandırmacılık ve çoklu zeka kuramı temel alınarak yeniden düzenlenmiş ve uygulamaya konulmuştur. 2006 Anaokulu programı hazırlandı www.rizeegitim.com

2) PROGRAM GELİŞTİRMENİN TOPLUMSAL ( SOSYAL) TEMELİ Programlar bireyin sosyal gelişimini ve toplumsal uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır.  Program geliştirme de okul – toplum ilişkisi gözetilmelidir Kültürel değerlerin aktarımına önem verilmelidir Yetiştirilen bireyler toplumun beklentilerini karşılamalı Program toplumsal problemlerin çözümüne katkı sağlamalıdır Toplumsal (demografik) değişimler program çalışmalarını etkiler Program, bireyin meslek öğrenmesini ve üretkenliğini geliştirilmelidir Toplum programdan ne bekliyor ? Sorusuna cevap verilmelidir Türk Milli Eğitim Sisteminde Eğitimin ve Eğitim Programının Toplumsal (Yasal) Temelleri Atatürk’ün eğitimle ilgili ilkeleri - Anayasa ve ilgili yasalar Hükümet programları - Kalkınma Planları Milli Eğitim Şuraları -Bilimsel Çalışmalar

2) Toplumsal Temeli Oluşturan Yasalar Eğitimin Yasal Temelleri TC. Anayasası (1982) Tevhidi Tedrisat Yasası (1924 tarih ve 430 sayılı) İlköğretim ve Eğitim Yasası (1961 tarih ve 222 sayılı) Milli Eğitim Temel Yasası (1973 tarih ve 1739 sayılı) Yüksek Öğretim Yasası (1981 tarih ve 2547 sayılı) Mesleki Eğitim Yasası (1986 tarih ve 3308 sayılı) Milli Eğitim Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa (1992 tarh ve 3797 sayılı) 4+4+4 kesintili mecburi Eğitimi Düzenleyen Yasa ( 11 Nisan 2012 tarih ve 6287 sayılı kanun) Özel Öğretim Kurumları Yasası (2007 tarih ve 5580) Belirli Gün ve Haftalarla İlgili Yönetmelik Açıklama: Bu yasalardan en öne çıkanları Tevhid-i Tedrisat Kanunu, İlköğretim ve Eğitimi Kanunu ve Milli Eğitim Temel Kanunudur.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) İle; Eğitim-öğretim millileştirilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı kurularak eğitim kurumları devlet denetimine alınmıştır. Medreseler kapatılmıştır Herkese eğitim hakkı verilmiş ve ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir. Yabancı okulların programına Türkçe kültür dersleri konmuş ve bu dersler Türk öğretmenler tarafından okutulmuştur. Ayrıca İlahiyat fakültesinin kurulması ve imam-hatip okullarının açılması hükme bağlanmış, eğitimin laikleşmesi anlayışı benimsenmiştir.

3) Program Geliştirmenin Ekonomik Temeli Ekonomik kalkınma - insangücü ilişkisi ve eğitime ayrılan bütçe program geliştirmeye yön verir. Eğitim uygulamalarına ne kadar kaynağın ayrıldığı ve öğrencilerin üretime yönelik bilgi, beceri ve tutumlara sahip olmaları gerekliliği program geliştirmede önemlidir. Ayrıca ekonomiye nitelikli insan gücü kazandırılması hususu programlara yansıtılmalı, en az maliyetle çok sayıda hedefin gerçekleştirilme imkânları gözetilmelidir.

4) Program Geliştirmenin Bireysel Temeli Birey, çağdaş eğitim programlarının en önemli temelidir. Hedefler birey için belirlenir, konular birey için seçilir, öğrenme yaşantılarının düzenlenmesi bireye göre yapılır. Öğretim programları, çocuğun ilerideki hayatını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur. Birey toplumdan ne istemektedir? Sorusuna cevap aranır Program bireyin kendisini gerçekleştirme yolunda katkı sağlar

MASLOW’UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı Statü- saygı İhtiyacı Ait olma , sevgi İhtiyacı Güvenlik İhtiyacı Fizyolojik ihtiyaçlar www.rizeegitim.com

5) Program Geliştirmenin Konu Alanı Temeli Program geliştirme çalışmaları herhangi bir konuya bağlı olarak geliştirilmek zorundadır. Bilimsel bulgulara yer verilmelidir. Konu alanlarının geçerliliği , güvenirliği ve güncelliği sağlanmalıdır. Ne ? Sorusuna cevap aranır.

6) Program Geliştirmenin Psikolojik Temeli Program geliştirmenin her aşamasında psikoloji biliminden yararlanılır. Geliştirilecek olan programda; Programın; bireyin gelişim özelliklerine uygunluğu Bireysel farklılıkların dikkate alınması Eğitim durumlarının düzenlenmesinde Hedeflerin ulaşılabilirliği ve ölçülebilirliğinde Öğrenme öğretme kuramlarına uygun olması için Psikolojiden yararlanılır

7) Program Geliştirmenin Felsefi Temeli Her eğitim programının dayandığı bir felsefe vardır. Program geliştirme sürecinde; Hedefleri oluştururken Hedeflere yeni hedefler katmada, Hedeflerin iç ve dış tutarlılığını ortaya koymada, Hedefleri önem sırasına koymada Eğitim politikalarının oluşturulmasında, Programa toplumun başat felsefesini yansıtmada Felsefeden yararlanılır

EĞİTİMİ ETKİLEYEN BAŞLICA FELSEFİ AKIMLAR İdealizm (Ruhçuluk, düşüncecilik, sezgicilik) Realizm (Gerçekçilik, maddecilik) Pragmatizm (Yararcılık) Varoluşçuluk (Existentializm, insancıllık ) www.rizeegitim.com

Daimicilik ve Esasiciliği etkilemiştir İdealizm En önemli temsilcisi Platon ‘dur İnsan doğarken içi dolu (bilgiyle) doğmuştur Değerler ve bilgi , mutlak ve değişmezdir. Gerçek bilgi, aklın ürünü olan bilgidir. İyi, doğru, güzel evrenseldir. Temel amaç kişiyi Tanrı’ya ulaştırmaktır. Yani özüne döndürmektir. Doğruluk = Tutarlılık olarak görürler. Öğretmen mükemmel olmalı ve mevcut fikir ve bilgileri aktarmalıdır Konu alanı ve bilgi merkezli bir anlayış vardır. Bilgi ve konuya dayalı programı savunur Daimicilik ve Esasiciliği etkilemiştir www.rizeegitim.com

Realizm (Gerçekçilik ) En önemli temsilcisi Aristo’dur Var olan her şey gerçektir. Sezgiyi ve metafiziği reddeder. Dış dünya algılarımızdan bağımsızdır. Dünya, biz algılamasak dahi vardır. İyi , doğru zamanla değişebilir Öğretmen otorite kaynağıdır, manevi liderdir Gerçek, sadece bilimsel yöntemle (deney, gözlem) elde edilir. Bilgiye dayalı , bilimsel bilgileri kazandıran programı savunur Kültürel mirasın aktarılması önemlidir. İnsan içi boş doğmuştur Daimicilik ve esasiciliği etkilemiştir www.rizeegitim.com

BUNU DA BİL! İdealizm Realizm Bilgi Gerçek Fikir, düşünce, ruhtur. Maddedir. Bilgi İnsan zihninde bilgiler doğuştan vardır. İnsan zihnine bilgiler doğuştan gelmez. Çevre ile bilgi alışverişinde bulunarak nesnelerin bilgisine ulaşılır. Somut olmayan şeyler gerçek olamaz. Akıl Yürütme Yolu Tümdengelim Tümevarım Yöntem Sokratik tartışma Deney, Gözlem BUNU DA BİL!

Pragmatizm (Yararcılık ) En önemli temsilcileri William James ve Jhon Dewey’dir Bilgiler deneyime dayalı , bilimsel yolla kazanılır Esnek program olmalı %100 doğruluk ya da yanlışlık diye bir şey yoktur. Çıkış noktası konu değil, çocuktur. Eğitimin merkezinde birey olmalıdır Bireysel farklılıklar önemlidir. Gerçek değişebilir , evrensel doğru yoktur. Doğruluk = Faydalı olduğu kadardır. Bilgiyi değil, öğrenmeyi öğrenmek esastır. Öğretmen rehberdir, öğrenciyi merkeze almalıdır Program, problem çözme becerisi kazandırmalıdır İlerlemecilik ve yeniden kurmacılığı etkilemiştir www.rizeegitim.com

Varoluşçuluk ( Existentializm) Eğitimin temel amacı özgürlüklerin artırılmasıdır. Her öğrenci kendi değerler sistemini oluşturmalıdır. Öğretmen, öğrencilerin yardımına koşan, kişilik gelişimlerine yardım eden kişidir. Eğitim akademik becerilerden çok, kişilik gelişimini sağlamalıdır. Öğretmen öğrencilerin kendilerini tanımalarına ve geliştirmelerine yardım etmelidir Toplumu geliştirmeye bireyden başlanmalıdır Hümanist (insancıl) eğitimi savunur Herkese uyan ortak bir eğitim ortamı olamaz Yeniden kurmacılığı ve hümanizm i etkilemiştir www.rizeegitim.com

Eğitim Felsefesi Akımları Daimicilik Esasicilik İlerlemecilik Yeniden kurmacılık www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

İlerlemecilik ( Progressivizm = Deneyci Görüş) www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

Konu (İçerik) merkezli programlar. Eğitim Felsefesi Dayandığı Akım Ana İlkeler Program Çeşitleri İdealizm Evrensel ve Entelektüel eğitim, Değişmez gerçekler, Hayata hazırlık, Maddi ve manevi olgular, Klasik kitaplar Konu (İçerik) merkezli programlar. Değişmez program. İdealizm ve Realizm Çok sıkı çalışma ve zorlama, Öğretmen girişimciliği, Konu alanını özümseme, Zihinsel disiplin meydana getirme, Temel beceriler Temel beceri ve konular Daimicilik Esasicilik www.rizeegitim.com

Varoluşçuluk ve Pragmatizm Eğitim Felsefesi Dayandığı Akım Ana İlkeler Program Çeşitleri Pragmatizm (Faydacılık) Çocuğun ilgisine göre eğitim, Etkin katılım, Problem çözme becerisi, Rehber öğretmen, Okul hayatın kendisi, İşbirliği, demokratik eğitim, Hedef merkezli eğitim programları. Öğrencinin ihtiyaçlarına göre oluşmuş programlar. Demokratik etkinlikler Varoluşçuluk ve Pragmatizm Toplumu yeniden düzenleme, Gerçek demokrasiyi yerleştirme, Sosyal reform hareketleri, Psikolojiden yararlanma, Kişilik gelişimini sağlayacak, duygusal ve estetik yetenekleri destekleyen programlar, Fırsat eşitlikleri İlerlemecilik Yeniden Kurmacılık www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

Sözü edilen görev okulun hangi işlevinin kapsamındadır? (KPSS 2001) Soru: "Okulun bir görevi de, bireye içinde yaşadığı toplumun değerlerini kazandırmaktır." Sözü edilen görev okulun hangi işlevinin kapsamındadır? (KPSS 2001) A) Toplumsal değişmeyi hızlandırma B) Akılcı düşünmeyi yaygınlaştırma C) Bireylerin toplumsallaşmalarını sağlama D) Demokrasiye olan inancı güçlendirme E) Sağlıklı kişilerin gelişimine katkıda bulunma. www.rizeegitim.com

A) Ülkenin politik felsefesi B) Konular C) Öğrenme yaşantıları Öğretim programında yer alan hedefler, aşağıdakilerin hangisinin belirlenmesinde ölçüt değildir? A) Ülkenin politik felsefesi B) Konular C) Öğrenme yaşantıları D) Yöntem-teknikler E) Ölçme araçları www.rizeegitim.com

Soru: Eğitim hedefleri belirlenirken sosyal boyutla ilgili olarak yapılacak araştırmalarda aşağıdakilerden hangisinin kapsanmış olması gerekmez? (KPSS 2004) Öğrencinin içinde yaşadığı toplumun sağladığı olanaklar Toplumun sosyo-kültürel ve ekonomik özellikleri Toplumdaki bireylerin kendini gerçekleştirme düzeyleri D) Toplumun insan gücü gereksinmeleri E) Toplumun bireyden istedikleri www.rizeegitim.com

A) Felsefi B) Toplumsal C) Tarihî D) Ekonomik E) Psikolojik 2012 KPSS Bir ülkede uygulanmakta olan öğretim programı, temel eserlerin incelenmesi esasına dayanmakta iken bunun yerine öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve ihtiyaçları esas alınarak programın öğelerinin belirlendiği yeni bir program anlayışına geçiş yapılmıştır. Bu anlayış değişikliği, aşağıdaki program geliştirme temellerinden hangisiyle en fazla ilişkilidir? A) Felsefi B) Toplumsal C) Tarihî D) Ekonomik E) Psikolojik www.rizeegitim.com

A) İdealizm B) Daimîcilik C) Esasicilik 2012 KPSS Mezunların niteliklerinin piyasa ihtiyaçlarına cevap vermemesi, toplumda okula karşı güvenin sarsılmasına ve okulun işlevlerinin sorgulanmasına sebep olmuştur. Okulun itibarının devam etmesi ve geliştirilmesi konusunda çeşitli görüşler tartışılmaktadır. Bunlardan biri "Okul, gelişimin merkezi olmalı, piyasaya ürün satmalı, bir adım önde gitmeli ve topluma liderlik yapmalıdır." şeklinde özetlenmiştir. Bu görüşü savunan kişinin esas aldığı eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir? A) İdealizm B) Daimîcilik C) Esasicilik D) Yeniden kurmacılık E) llerlemecilik www.rizeegitim.com

Bu örnekteki öğretmen hangi eğitim felsefesine göre davranmaktadır? Kpss 2011 Matematik dersinde, öğretmen ile öğrenciler arasında geçen bir konuşma şöyledir: Öğretmen: Şimdi öğreneceğimiz çok zor bir konu ama disiplinli çalışırsanız öğrenirsiniz. Yaşam, kurallı ve disiplinli olmayı gerektirir. Zeynep: öğretmenim tahtadaki şekli defterime yan olarak çizebilir miyim? Öğretmen: Hayır, ben ne yapıyorsam aynısını yapın. Siz her şeyi benden öğren» Selim: Öğretmenim ben o soruyu formül kullanmadan başka bir yoldan da çözdüm, isterseniz göstereyim. Öğretmen: Benim verdiğim formülü ezberle ve o şekilde çöz. Sınavda formül-süz çözümleri kabul etmeyeceğim Bu formüller yüzyıllardır kullanılıyor, sen de kullan. Bu örnekteki öğretmen hangi eğitim felsefesine göre davranmaktadır? A) Daimîcilik B) Esasicilik C) İlerlemecilik D) Yeniden kurmacılık E) Yararcılık www.rizeegitim.com

www.rizeegitim.com

CEVAP: A

KPSS 2005 Aşağıdakilerin hangisinde öğretim yöntemi ve ilişkili olduğu eğitim felsefesi doğru olarak sıralanmıştır? A) Problem çözme – Esasicilik B) Problem çözme – İlerlemecilik C) Proje yöntemi – Daimicilik D) Düz anlatım- Yeniden kurmacılık E) Düz anlatım – İlerlemecilik CEVAP: B

www.rizeegitim.com

Bu öğretmen için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? KPSS 2008 İyinin, doğrunun ve güzelin evrenselliğini, değerlerin mutlak olduğunu ve değişmezliğini, tutarlılık kavramının önemli olduğunu savunan bir öğretmen, öğrencilerine seçme özgürlüğü tanımakta, onların seçme ve karar verme becerilerini geliştirmek istemektedir. Bu öğretmen için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A)Gerçekçi B) İdealist C)Yaratıcı D)Varoluşçu E) İlerlemeci CEVAP: B

TEŞEKKÜRLER www.rizeegitim.com