BANKALARDA FON KAYNAK VE KULLANIM YAPISI Bankalar, topladıkları kaynakları getirili kullanımlara dönüştürme açısından ekonominin sağlıklı işleyişi için vazgeçilmez kurumlardır. Bankalar; temelde kâr amacı ile kurulmuş, ana faaliyet konuları halktan mevduat toplamak ve topladıkları mevduatı kredilendirme ve diğer bankacılık işlemlerinde kullanmak olan anonim şirket statüsündeki finansal kurumlar yani ticari işletmelerdir. Kasa ve diğer bankalarda bulunan TL, döviz, altın, devlet tahvili, hazine bonosu gibi sabit getirili menkul kıymetler bankanın fon kaynaklarını oluşturmaktadır. Banka fonları, her an paraya çevrilebilme özelliğine sahiptirler. Bankacılık faaliyetleri sırasında önemli olan unsur; kârlılığın yanısıra tüm kaynakların minimum maliyetle temin edilerek yapılan faaliyetlerden maksimum getirinin sağlanmasıdır. Kaynakların minimum maliyetle temin edilmesi, esas amaçtır.

Bankalarda fon (kaynak) yönetimini etkileyen faktörler şunlardır: Elde edilen kaynakların; TL/YP cinsinden olması, Maliyetli/maliyetsiz kaynak olması, ve Esas kaynak/satın alınmış kaynak olması.

SAĞLANDIKLARI ALANLARA GÖRE FON KAYNAKLARI Özkaynaklar: 1. Özsermaye 2. Yedek akçeler a. Kanuni yedek akçeler b. İhtiyari yedek akçeler 3. Muhtemel zarar karşılıkları 4. Yeniden değerleme değer artış fonları (değer artış karşılıkları) a. Banka, sabit kıymet yeniden değerleme fonu b. İştirak ve kuruluşlar sabit kıymet yeniden değerleme fonu Yabancı kaynaklar: 1. Mevduatlar 2. Tahvil ihracı ve menkul kıymetler 3. Kullanılan krediler 4. Yaratılan krediler (kaydi para) 5. Bankalararası fon kaynakları (İnterbank fon kaynakları)

BİLANÇO YAPISINA GÖRE FON KAYNAKLARI PASİFLER TL Mevduat Tasarruf Mevduatı Mevduat Sertifikası Resmi Mevduat Ticari Mevduat Bankalar Mevduatı Diğer Mevduat Döviz Tevdiat Hesabı Alınan Krediler Bankalararası Para Piyasası TCMB Kredileri Alınan Diğer Krediler Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye Yedek Akçeler Muhtelif Zararlar Karşılığı Yeniden Değerleme Fonları Kâr Diğer Pasifler Fonlar Faiz ve Gider Reeskontları Ödenecek Vergi Resim Harç ve Primler İthalat Tem. ve Transfer Emirleri Çeşitli Borçlar Tahvil ve Bonolar Karşılıklar

PASİF YÖNETİMİ Pasif yönetimi, bankanın sahip olduğu fon kaynakları ile banka için en uygun pasif kompozisyonunu oluşturmaktır. Fon kaynakları; mevduatlar, alınan krediler, ulusal ve uluslararası para ve sermaye piyasalarından elde edilen fonlar ve sermayedir. Pasif yönetimi yapılırken, likidite ihtiyaçlarını belirlemek önem taşır. Banka, eğer likidite ihtiyaçlarını kısa vadeli borçlanma yoluyla sağlayabiliyorsa getirisi düşük likit değerlerinin miktarını azaltabilir. Borçlanma maliyeti ile likit değerlerinin getirisini karşılaştırarak, bu yolla en iyi stratejiyi uygular. Rezerv açıklarını kapatmak için pasif kalemlerinin kullanılması daha riskli olduğundan, pasif yönetimi çok önemlidir. Bankanın elinde bulundurduğu likit değerlerin miktarını azaltması, bilanço içerisinde borçların artması ve kısa vadeli fon maliyetlerindeki dalgalanlamalar risk arttırıcı unsurlardır.

Bir bankanın ek pasif kalemi oluşturarak rezerv elde etmede kullanabileceği kaynaklar şunlardır: Vadesiz mevduatların arttırılması Vadeli mevduat sertifikası çıkartılması Merkez Bankası fonlarından ödünç alma Kısa vadeli para senedi çıkartılması Sermaye belgeleri satarak veya başka yollarla sermaye fonlarının arttırılması

Vadesiz mevduatların arttırılması: Konjonktürel likidite ihtiyaçlarının karşılanması ve vadesiz mevduat sağlanabilmesi için, bankaların mevduat faiz oranlarını değiştirmede serbest olmaları gerekir. Bu oldukça güçtür. Faiz oranları konusunda rekabet, para otoriteleri tarafından sınırlandırılmaktadır. Vadeli mevduat sertifikası çıkartılması: Vadeli mevduat sertifikaları ile bankalar “pasif yönetimi” uygulamasına giderek, yani nakit gereksinimini karşılamak için rekabetçi faiz oranlarında mevduat sertifikası çıkartarak, likit aktifleriyle likit pasiflerini birleştirme olanağı bulmuşlar ve bunun sonucu olarak da daha fazla kredi verebilir duruma gelmişlerdir. Böylece; bankalar, ödünç verilebilir fonlar piyasasına diğer kurumlara karşı güçlü bir rakip olarak girme olanağı bulmuşlardır. Merkez Bankası fonlarından ödünç alma: Rezerv eksikliğini gidermeye çalışan bir banka için diğer bir yol, Merkez Bankası’ndan ödünç almak ya da kısa vadeli aktif satışında bulunmaktır.

Kısa vadeli para senedi çıkartılması: Bu senetlerin vadeleri, şirketlere ve diğer kısa vadeli yatırımcılara pazarlanmaya uygun şekilde belirlenir. Mevduat sertifikalarına göre avantajları vardır. Bunlar mevduat sınıfına girmediklerinden dolayı, faiz oranlarıyla ilgili bir tavan getirilmeyebilir. Banka için, bağlanabilir bir rezerv kaynağıdır. Çünkü, fon çekmek ya da fonu alıkoymak için faiz oranlarının arttırılmasında engel yoktur. Bu durum, para piyasasındaki lider bankalar çemberi dışında kalan bankalar için özel bir avantaj sağlamaktadır. Küçük kuruluşlar, rekabet için daha yüksek faiz verebilirler. Ödünç alınan fonlar olarak sınıflandırılırlar ve mevduat olarak kabul edilmezler. Bu nedenle, bunlar için yasal karşılık ayrılmasına ya da mevduat sigortası yaratılmasına gerek yoktur. Sermaye fonlarının arttırılması: Bankalar, sermaye fonlarını arttırarak rezerv elde edebilirler. Sermaye fonunun arttırılması, adi pay senetleri ya da kârların dağıtılmaması yoluyla gerçekleştirilebilir. Bunların artışının banka sisteminin likidite pozisyonu üzerindeki etkileri aynıdır.

PASIF YAPISI

MEVDUATIN TP-YP AYRIMI Milyar YTL %Pay 12/2005 03/2006 06/2006 KAMU 94,4 99,5 104,8 38,8 39,1 37,2 TP 73,1 75,5 80,0 77,5 75,9 76,3 YP 21,3 24,0 24,8 22,5 24,1 23,7 OZEL 138,7 144,2 162,9 57 56,6 57,8 76,7 84,6 91,2 55,3 58,7 56,0 61,9 59,6 71,7 44,7 41,3 44,0 YABANCI 10,0 11,0 14,0 4,1 4,3 5,0 4,7 5,6 6,8 47,0 50,5 48,2 5,3 5,4 7,3 53,0 49,5 51,8 TMSF 0,1 0.0 31,9 35,6 33,1 68,1 64,4 66,9 TOPLAM 243,1 254,7 281,8 100,0 154,6 165,7 177,9 63,6 65,0 63,1 88,6 89,0 103,8 36,4 35,0 36,9

OZKAYNAKLAR Milyar YTL % Pay 12/2005 03/2006 06/2006 Ödenmiş Sermaye 21,3 22,7 37,2 38,2 44,6 Yedek Akçeler 42,3 40,9 41,2 78,8 73,4 80,9 Dönem Karı (Zararı) 5,7 2,7 5 10,6 4,8 9,8 Diğer -14,3 9,2 -18 26,6 -16,5 -35,4 Toplam Özkaynaklar 53,7 55,7 50,9 100,0