ROMAN NEDİR? Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların, insanlar arasındaki ilişkilerin, insan psikolojisinin uzun bir şekilde yer ve zaman bağlamında anlatıldığı edebi türe roman denir. İnsanı en iyi anlatan, tanıtan ve onun psikolojisini en net şekilde yansıtabilen tür romandır. “Roman” sözcüğü, Latince “Roma dili” manasından türetilmiş ve daha sonrasında bu türde yazılmış eserlere genel olarak bu ad verilmiştir.
ROMAN NEDİR? Romanda gerçek hayatta yaşanabilecek olaylar yazar tarafından kurgulanır. Bu şekilde yazar, bir gerçeklik kurgulayarak insanların o kurgusal dünyadan haberdar olmasını, o dünyanın içine dahil olmasını, farklı hayatlar yaşamasını amaçlar. Bir yazarın düş gücü ve hayal dünyası ne kadar genişse eserde anlatılan olay ve durumlar da o kadar zengin olacaktır.
ROMANIN YAPI UNSURLARI Olay Kişi Mekan Zaman a) Olay: Anlatmaya bağlı her eserin merkezinde bir olay yer almaktadır. Aslında tek bir olay etrafında birbirine bağlanan birçok olay örgüsü bulunmaktadır ve bu olay örgülerinin tamamı da merkezdeki olayı desteklemektedir. Olay örgüleri arasında da neden-sonuç ilişkisi altında bir bütünlük mevcuttur.
ROMANIN YAPI UNSURLARI b) Kişi: Anlatılan olaylar belirli kişiler tarafından gerçekleştirilir ve olaylar sırasında her kahramanın belli bir rolü bulunmaktadır. Roman kişileri kadro olarak eserde oldukça zengin bir şekilde yer almaktadır. Ayrıca eserde yer alan kahramanlar ayrıntılı bir şekilde tanıtılmakta ve betimlenmektedir. Kişiler karşımıza iki şekilde çıkmaktadır: Tip ve Karakter.
ROMANIN YAPI UNSURLARI Tip: Başka kişilerde de bulunan ortak özellikleri üstünde barındıran, temsil ettiği grubun niteliğini belirgin bir şekilde yansıtan roman kahramanı tiptir. Tip olan kişinin, vurgulanan yani temsil ettiği özellik güçlü bir şekilde okuyucuya hissettirilir. Mesela bir eserdeki cimri özelliğini gösteren kişi tiptir. Dünyanın her yerinde cimrilik özellikleri aynı olduğundan tipin evrensel olduğunu söyleyebiliriz. Karakter: Tip özelliği göstermeyip kahramanın kendine özgü davranışları ile başka özellikteki kişilerden ayrılan, çok yönlü davranış gösteren roman kişisidir. Olayların durumuna göre karakterin davranışlarında da değişiklikler gözlenir ve davranışlarını önceden tahmin etmek mümkün olmamaktadır.
ROMANIN YAPI UNSURLARI c) Zaman: Her olayın mutlaka bir gerçekleşme zamanı vardır. Bu nedenle eserde zaman kavramları sıklıkla kullanılabilmektedir. Eserlerde genellikle “-di’li geçmiş zaman” kipi anlatım tercih edilir. Eserde zaman kronolojik bir sırayla verilebileceği gibi geçmişe-geleceğe gidiş şeklinde de aktarılabilmektedir. d) Mekan (Yer): Anlatılan olayların meydana geldiği yer de roman unsurlarındandır. Eserde gerçekleşen olaylarla bağlantılı bir şekilde uygun bir mekan yazar tarafından kurgulanır. Romanda mekan tahlilleri de önemli bir yer tutarken aktarılan olayların yapısına göre mekan tasviri yani betimlemesi de ön plana çıkmaktadır.
Tarihi Romanlar ROMAN TÜRLERİ Konusunu tarihten alan, geçmişte yaşanan olayları anlatan; anlattığı dönemin zihniyetini yani yaşam biçimini, psikolojisini yansıtan romanlardır. Türk edebiyatında yazılan ilk tarihi roman Namık Kemal’in Cezmi adlı eseridir. Yine Kemal Tahir’in Devlet Ana, Tarık Buğra’nın Osmancık adlı eserleri tarihi roman örneklerindendir.
Macera Romanları ROMAN TÜRLERİ Günlük hayatta pek rastlanmayan çarpıcı, sürükleyici ve gizemli olayların heyecan verici bir şekilde anlatıldığı romanlardır. Dünya edebiyatında macera türünde yazılmış en bilindik eser Daniel Defoe’nun yazdığı Robinson Crusoe adlı eserdir.
Sosyal Roman ROMAN TÜRLERİ Bu tür eserlerde toplumların sorunları, sıkıntıları işlenmektedir. Bu tür sorunlar arasında; göç, işsizlik, ekonomi, töre, sınıflar arası çatışmalar yer almaktadır.
Psikolojik Roman ROMAN TÜRLERİ Olay kahramanlarının ruhsal durumunu, iç dünyasını ve psikolojik yapısını anlatan türe psikolojik ya da tahlil romanı adı verilmektedir. Bu tür eserlerde aktarılan olaydan çok olay karşısında bireyin ruhsal çözümlemesi ön plana çıkmaktadır. Mehmet Rauf’un Eylül adlı eseri Türk edebiyatındaki ilk psikolojik roman olarak kabul edilir. Dünya edebiyatındaki en iyi psikolojik romanların başında ise Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza” adlı eseri gelmektedir.
TÜRK EDEBİYATINDA ROMAN Birçok edebi türde olduğu gibi romanın da Türk edebiyatına girmesi Tanzimat Dönemi ile olmuştur. Tanzimat ile birlikte edebiyatın da Batı’ya yöneldiği bu dönemde ilk roman denemelerimiz Batı’dan yapılan tercümelerle olmuştur. Türk edebiyatında ilk çeviri roman Yusuf Kamil Paşa’nın Telemak adlı eseridir. Eser Fransız yazar Fenelon’dan tercüme edilmiştir. Türk edebiyatında ilk yerli roman ise Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir.
TÜRK EDEBİYATINDA ROMAN Türk Edebiyatında yazılan ilk edebi roman: İntibah – Namık Kemal Türk Edebiyatında yazılan ilk tarihi roman: Cezmi – Namık Kemal Türk Edebiyatında yazılan ilk realist roman: Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem Türk Edebiyatında yazılan Batılı anlamda ilk roman: Mâi ve Siyah – Halit Ziya Uşaklıgil Türk Edebiyatında yazılan ilk psikolojik roman: Eylül – Mehmet Rauf Türk Edebiyatında yazılan ilk köy romanı: Karabibik – Nabizade Nazım