TRAVMA VE ENGELLİ DANIŞANLAR TÜRK PDR DERNEĞİ  ERASMUS+ PROGRAMI YETİŞKİN EĞİTİMİ PERSONEL HAREKETLİLİĞİ PROJESİ AFET SONRASI PSİKOSOSYAL DESTEK TRAVMA VE ENGELLİ DANIŞANLAR T.C. AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı TÜRKİYE ULUSAL AJANSI

TRAVMA VE ENGELLİ DANIŞANLAR Türk PDR Derneği Travma Birimi Üyesi Doç. Dr. Zeynep Hatipoğlu Sümer tarafından hazırlanmıştır T.C. AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı TÜRKİYE ULUSAL AJANSI

ENGELLİ ERGEN, ÇOCUK VE YETİŞKİN TRAVMA MAĞDURLARINDA odaklanamama, hafıza kaybı, öğrenme güçlüğü, kaygı, ayrılma kaygısı, uyuma güçlüğü, saldırganlık, depresyon, akut stres bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu ve riskli davranışlar görülebilir.

Ne yapılmalı? birey, engel durumu ne olursa olsun, tüm travma mağdurlarına sunulan psiko-sosyal destek hizmetlerinden yararlanmalıdır. Çocuk, ergen ve yetişkinlerin, çeşitli sosyal faaliyetlerle, olumsuz yaşantılarına ilişkin duygularını ifade etmeleri, yaşadıklarını başkaları ile paylaşarak yalnız olmadıklarını hissetmeleri, kendi baş etme yöntemlerini belirlemeleri, var olan sosyal ağlarını güçlendirmeleri ve yeni sosyal ağlar kurmaları sağlanmalıdır.

ANCAK, Verilecek destek bireyin gelişimsel düzeyine, engel durumuna uygun olmalı ve gerekli uyarlamalar yapılmalıdır.

ENGELLİ BİREYLERLE PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİ FARKLI MIDIR? Psikolojik danışmanların, her danışma ilişkisi için gerekli olan bilgi ve becerilere sahip olması gerekir. ANCAK engelliliği anlama bir sistem bakış açısını gerektirir. Gözlenen bireysel semptomlarda sistemin olumsuz etkileri yok sayılmamalıdır. müdahale sürecine sosyopolitik faktörler dahil edilmelidir. Akademik başarı için makul uyarlamaların yapılması, gerekiyorsa aile ve okulun sürece dahil edilmesi, sağlık hizmetlerinden düzenli olarak yararlanmasının sağlanması, diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğinin yapılması gibi.

DANIŞMA SÜRECİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Danışanın engel durumuna ilişkin soru sormaktan kaçınılmamalı ve engel durumu vaka kavramsallaştırmaya dahil edilmelidir. Ancak; danışma oturumlarına getirilen her sorunun engellilik durumuyla ilgili olduğu varsayılmamalı, her engelli kişinin aynı sorunları yaşadığı düşünülmemeli, bireylerin farklılıklarını temel alan (idiyografik) bakış açısından uzaklaşılmamalıdır.

DANIŞMA SÜRECİNDE Danışanın engel durumu nedeniyle özel ihtiyaçlarının olabileceği (farklı beden dili kullanabileceği, sözel ifadede zorlanabileceği, sözel ve sözel olmayan mesajlarının her zaman uyumlu olmayabileceği, danışmanın beden dilini gözlemleyemeyebileceği gibi). Danışanın güçlü yönlerinin olduğu (yapamadıklarına değil, yapabildiklerine odaklanmak, diğer engelli çocuk, genç ya da yetişkinler için iyi bir rol model olması ve bu yönde çalışmalar yapması için desteklenmesi gibi) ve süreçte danışanı güçlendirmek için çalışmaların yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

ENGELLİ BİREYLERLE ÇALIŞIRKEN PSİKOLOJİK DANIŞMANLARIN Esnek düşünmesi, Savunucu bir tavır takınmaması, Kendisinin ve de yaşadığı toplumun mevcut kalıp yargılarını ve önyargılarını sorgulayabilmesi, Müdafilik görevinin farkında olması gerekir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR Boon, H. J., Brown, L. H., Tsey, K, Speare, R., Pagliano, P., Usher, K., ve Clark, B. (2011). School disaster planning for children with disabilites: A critical review of the literature. International Journal of Special Education, 26(3), 223-237. Lazarus, P. J., Jimerson, S. R., ve Brock, S. E. (2002). Natural disasters. In S. E.Jimerson (Eds.), Best practices in school crisis prevention and intervention (pp. 435-450). Bethesda, MD: National Association of School Psychologists. Miyamoto, S. (2013). Brief manual for the care of disabled children after disasters. Brain & Development, 35, 195-200. doi: 10.1016/j.braindev.2012.10.010 Olkin, R. (2001). Disability-affirmative therapy. SCI Psychosocial Process, 14(1),12-23. Saylor, C. F., Macias, M., Wohlfeiler, M., Morgan, L., ve Awkerman, N. G. (2009). Exposure to potentially traumatic life events in children with special needs. Child Psychiatry and Human Development, 40, 451-465. doi: 10.1007/s10578-009-0137-x.