ANGİOSPERMAE Kapalı Tohumlular Bu bölümün tipik özelliği: Tohum taslaklarının (Ovüller) bir veya birkaç karpelden yapılmış bir ovaryum içinde kapalı durumda bulunmasıdır. Ovaryumun tepesinde bir stilüs ve bir stigma vardır. Polen taneleri stigma üzerinde çimlenir.

Angiosperm’lerin Genel Özellikleri İlk defa kretase’ nin alt basamaklarında görülmüştür. Döllenme sifinogami iledir.Döllenmede sulu ortama gereksinim kalmamıştır. Çifte döllenme vardır. Tozlaşma şekilleri çeşitli olup entomogami yaygındır. Erkek gametofit polen tanesine kadar indirgenmiştir. Polenlerde protalyum hücreleri ve hava keseleri yoktur. Dişi gametofit embriyo kesesine karşılıktır. Embriyo kesesi 8 hücrelidir. Arkegonyumlar kaybolmuşlardır. Çiçekler tipik ve olağanüstü çeşitliliğe sahiptir. Odunsu veya otsu bitkilerden oluşmuşlardır.

Angiospermlerin monofiletik veya polifiletik olarak gelişmesi konusunda farklı görüşler vardır. 1.Conferales-Amentiferae Teorisi :Bir Coniferae kozalağı ile, Amentiferaenin rüzgarla tozlaşan çiçekleri arasında karşılaştırma yapılmaktadır. 2. Gnetalean Teorisi: Gnetum ve Ephedra morfolojik yapılarından ve üreme morfolojisindeki benzerlikten dolayı Angiospermlere yaklaşmaktadır. 3. Bennettitales Teorisi: Cycadeoid kozalağının, Magnolia tipinin ilkel çiçeğine benzemesine dayanmaktadır. 4. Pteridosperm Teorisi: Caytonia nın dişi üreme yapıları ile Angiosperm karpelleri arasındaki karşılaştırmalar dikkate alınmıştır. 5.Cycadales Teorisi: Cycas makrosporofilleri ile Angiosperm karpelleri karşılaştırılmıştır.

Angiosperm Çiçeğinin Meydana Gelişinde 2 Teori ileri sürülmektedir. 1.Euanthium Teorisi: Buna göre Angiosperm çiçeği, basit, tek eksenli bir sporofil durumundadır. Hermafrodit Gymnosperm çiçeğinin mikrosporofilleri indirgenerek, herbiri 2 keseli olan 2 şer tekalı 2 stamen oluşmuştur. Makrosporofillrin içe doğru kıvrılması ile ovaryum oluşmuştur. Tek eşeyli çiçekler ise erkek veya dişi organlardan birinin indirgenmesi ile oluşur.

2. Pseudanthium Teorisi Bu teoriye göre Angiosperm çiçeği, Gymnospermlerin çiçek durumu ile homologtur. Eşem organları sporofillere değil, indirgenmiş tek erkek ve dişi çiçekler karşılıktır. Bu teori başlangıç noktası olarak Gnetum ve Ephedra çiçek durumunu almaktadır.

Angiospermlerin Sınıflandırılması Kitabımızda ve derslerimizde Angiosperm ile ilgili takip edeceğimiz sınıflandırma Cronquist (1968) sistemidir. Bu sistem morfolojik, anatomik, sitolojik, embriyolojik,palinolojik,biyokimyasal ve paleobotanik bulgulara dayandırılarak geliştirilmiştir. Bitkilerin oluşturdukları kimyasal bileşikler ve bunların bitki gruplarındaki evrimle ilişkili dağılışları da araştırılarak sisteme dahil edilmiştir.

Bitkilerin Gelişiminde Kemotaksonomik İlişki Angiospermlerin filogenetik olarak oluşan ilk gruplarında, bitkilerde oluşan sekonder metabolitler yenmeye ve parçalayıcı organizmalara karşı koruyucu benzil-isokinolin alkaloidlerini kullanmışlardır. Geç kretasede Magnoliidae grupları çoğalmış ve geniş alanlara yayılmıştır. Zamanla yiyici organizmalar bu maddelere karşı dayanıklılıkların geliştirmişlerdir.

Benzil-İsokinolin alkaloidler Geç kretasede Magnoliidae’den ayrılan Hamamelidae, Rosidae ve Dillanidae’ de taninler uzaklaştırıcı maddeler olarak iş görmüştür. Daha sonra İridoid bileşikler oluşmuştur. Bu bileşikler özellikle Asteridae ‘de yaygındır. Asteridae içinde de daha sonra oluşan poliasetilenler,seskiterpen laktonlar daha öncekilerin yerini almıştır. Benzil-İsokinolin alkaloidler Taninler Iridoid bileşikler Poliasetilen ve Seskiterpen Laktonlar

Angiospermae Classis Magnoliopsida 1. Magnolidae 2. Hamamelidae 3. Caryophyllidae 4. Dillenidae 5. Rosidae 6. Asteridae Liliopsida 1. Alismatidae 2. Arecidae 3. Commelinidae 4. Zingiberidae 5. Liliidae Subclas.

Liliopsida-Monocotyledoneae ÖNEMLİ NOT Takip ettiğimiz sisteme göre ve filogenetik olarak da Magnoliopsida Liliopsida’dan önce yer almaktadır. Ancak sadece dersimizde ve eğitimde kolaylık olması, Dikotillere göre daha az bitki türleri içerdiği için önce Monokotiller işlenecek daha sonra Dikotillere dönülecektir.

Liliopsida-Monocotyledoneae Genel Özellikleri Otsu veya nadiren odunsudurlar. Hiçbir zaman sekonder büyüme göstermezler (Dracaena,Yucca,Palmae hariç). Yucca Palmae Dracaena

İletim demetleri gövdede dağınık şekilde dizilmiştir ve kambiyum bulunmadığından genellikle ikincil kalınlaşma olmaz (kapalı kollateral demetler).

Embriyo bir kotiledonludur Embriyo bir kotiledonludur. Ana kök kısa ömürlüdür ve yerini çok sayıdaki ek köke bırakır.

Yapraklar çoğunluk sapsızdır (Smilax, Alisma hariç) Paralel damarlıdır (Palmae ve Musa da pennat) ve gövdeye kın şeklindeki geniş tabanlarıyla bitişmişlerdir.

Çiçekler çoğunlukla trimerdir Çiçekler çoğunlukla trimerdir. Çiçek formülü genellikle P3+3 A3+3 G 3 şeklindedir

Çoğunluk rizom, yumru, soğan gibi dayanıklı yeraltı organları geliştirmişlerdir. Nadiren tanin taşırlar. Bazen protoantosiyanin bulundurular. Ellagik asit içermezler.

Liliopsida 1. Altsınıf: Alismatidae 2. Altsınıf: Arecidae 3. Altsınıf: Commelinidae 4. Altsınıf: Zingiberidae 5 Altsınıf: Liliidae

1.Subklasis Alismatidae Bu gruptaki bitkiler Suda veya ıslak yerlerde yetişen otsulardır. Angiospermlere ait bu bitkilere aynı zamanda sekonder su bitkileri adı da verilir. Periant ilkel gruplarda üçlü, gelişmiş gruplarda indirgenmiş veya yoktur. Ginekeum 1 veya çok sayıdaki karpellerden oluşmuştur. Meyve çoğunluk folikül veya aken.

Alismatidae subklasisi 4 ordo, 16 familya ve 500 kadar tür içerir. Alismatales, Hydrocharitales ve Najadales birbirine çok yakındır. Bu üçü Helobiae olarak da tek ordoda da toplanabilmektedir.

Alismatales Bataklık veya sucul otsulardır. Çiçekler hermafrodit veya tek eşeyli. Petal ve sepal farklılaşması var. Stamenler 6 veya çok sayıda. 3 Familya içerir.

Butomaceae Sularda veya bataklıklarda yaşayan çok yıllık rizomlu otsular. Yapraklar kılınç şeklinde, enine kesitte 3 köşeli Çiçekler Umbella K3C3A 6-9G6-9 Meyve folikül Ülkemizde 1 cis 1 türü yayılış gösterir.

Butomus umbellatus- Sığ sularda ve bataklıklarda

Butomus umbellatus

Alismataceae K3C3+3A6- ∞G6-∞ Sularda veya bataklıklarda yaşayan bir veya çok yıllık osular. Yapraklar tabanda sagitat veya hastat. K3C3+3A6- ∞G6-∞ Meyve genellikle aken nadiren folikül. Ülkemizde yetişen 4 cins 6 türü vardır

Sagittaria sagittifolia - su oku.

Alisma – su sinir otu Yapraklar suya batık veya su üstünde yüzücü Alisma – su sinir otu Yapraklar suya batık veya su üstünde yüzücü. Ülkemizde 3 türü vardır.

Alisma plantago-aquatica

Alisma lanceolatum

Alisma gramineum

Hydrocharitales Hydrocharitaceae Yarıbatık ve batık olarak tatlı veya tuzlu sularda yaşayan monoik / dioik otsulardır. Ülkemizde 6 cins ve 6 türü bulunur.

Halophila stipulacea – Ege, Tuzlu sularda

Hydrocharis morsus-ranae : Kurbağa zehiri ,Tatlı sularda

Hydrocharis morsus-ranae

Vallisneria spiralis Tatlı sularda, Akvaryum bitkisi olarak kullanılır.

Elodea canadensis: Kuzey Amerika. 1800'lerde Kanada'dan Avrupa'ya geçen dişi bitkiler eşeysiz şekilde üreyerek Avrupa'nın birçok sularında yayılmışlardır. Trakya bölgesi-Tatlı sularda, Havuzlarda süs bitkisi

Elodea canadensis -

Elodea canadensis

Najadales Sucul veya bataklıklarda yaşayan otsular 10 Familya içerir.

Juncaginaceae Bataklıklarda yaşayan 1- çok yıllık otsular Gövde indirgenmiş veya rizomsu Yapraklar linear ve kınlı. Meyve folikül Ülkemizde tek cins(Triglochin) 3 türü bulunur.

Triglochin maritima tuzlu bataklıklarda ayılış gösterir.

Potamogetonaceae Tatlı sularda yaşayan genellikle çok nadiren 1 yıllık sucul veya bazen bataklık bitkileri Gövde uzun, bükülebilir, suda yüzücü veya dipte sürünücü. Yapraklar heterofili gösterir. Çiçekler suya batık veya su üstünde Ülkemizde 2 cis 15 türü vardır.

Potamogetonaceae: Susümbülügiller Çiçekleri başaklar oluştururlar. Tozlaşma rüzgâr iledir.

Potamogeton : Su sümbülü Kozmopolit. Tatlı ve acı sularda yaşarlar Rizomlu veya rizomsuz sucul bitkiler. Ülkemizde 14 türü vardır.

Potamogeton natans

Potamogeton natans

Potamogeton gramineus

Potamogeton gramineus

Potamogeton pectinatus

Ruppiaceae Yarı batık olarak tuzlu bataklıklarda yaşayan gövde ve rizomları ince otsular. Ülkemizde tuzlu ve acı sularda yayılış gösteren 2 türü bulunur.

Ruppia maritima

Ruppia cirrhosa

Najadaceae Yarıbatık olarak tatlı ve acı sularda yaşayan 1 veya 2 evcikli otsular. 1 cinsi (Najas) vardır Ülkemizde 4 türü vardır Balıklar için iyi bir yiyecektir. Yeşil gübre olarak kullanılır.

Najas marina

Najas minör

Najas graminea

Zannicheliaceae Yarıbatık olarak acı veya tatlı sularda yaşayan monoik veya dioik, ince yapılı, sürünücü gövdeli çok yıllık otsular.

Ülkemizde 2 cinsi vardır. Zannichelia ve Althenia. Zannichelia palustris

Althenia filiformis: Bazı türleri kirlenmiş suların temizlenmesinde kullanılır. (biyolojik arıtma)

Posidoniaceae Denizlerde yaşayan rizomlu sürünücü gövdeli çok yıllık otsular.

Posidonia oceanica. Yalnız Akdeniz ve ülkemizin marmara, Ege ve Akdeniz kıyıları Lifleri yün ile karıştırılarak tekstil sanayinde kullanılır.

Zosteraceae Yarıbatık olarak denizlerde yaşayan sürünücü gövdeli, rizomlu otsular. Ilıman denizlerde yayılış gösterir. Kuru yaprakları çimento ile karıştırılarak sıva malzemesi olarak kullanılır.

Zostera marina, Zostera Nolttii- Batı ve Güney kıyılarımızda.

Arecidae P3+3A1-∞G(3) Otsu, çalı,ağaç ve sarılıcı bitkiler Çiçekler çok sayıda ve genellikle spadiks’te toplanmış. P3+3A1-∞G(3) Meyve üzümsü veya etli veya kuru drupa

ARECALES Tek familya içerir.Tropik ve subtropik bölgelerde yetişen odunlu bitkilerdir. Çiçek durumları büyük.

Arecaceae- Palmae Palmiyegiller Tropik ve subtropik bölgelerde yetişen, monoik,odunlu bitkilerdir. Gövde dallanmamış ve silindirik, bazen ince ve tırmanıcı ve bazen dikotom dallanmış. Yapraklar ağaçsı türlerde gövdenin tepesinde, palmat veya pinnat parçalı.

K3 C3 A6 G(1-3) Çiçekler tek eşeyli, çok dallanmış büyük durumlu Meyve bakka veya drupa Ekonomik açıdan önemli bir familyadır.Nişasta, yağ veren bitkiler, şekerli meyveleri gıda olarak kullanılan,tıp ve eczacılıkta önemli kullanımları olan bitkilerdir.

Cocos nucifera: Hindistan cevizi Tropik Asya. Tüm tropik kıyılarda yetiştirilir. Meyvelerı çok büyük drupa. Tohumun esmer bir testası ve 1-2 cm kalınlığında etli bir endosperması vardır. Endosperması yağ içerir ve ticarette kopra ismiyle tanınır. Bunun içinde embriyoya besin olan sütsü sıvıyla dolu bir boşluk bulunur. Mesokarptan elde edilen lif Koir adını alır.

Cocos nucifera

Cocos nucifera

Cocos nucifera

Phoenix Tropik ve subtropik Afrika'dan Hindistan'a dek ve Formoza. Phoenix dactylifera: Hurma ağacı Kuzey Afrika ve Güneybatı Asya. 10-20 m. yüksekliğinde bir ağaçtır. Meyve: Perikarpı çok miktarda şeker içeren bakka (hurma).

Phoenix canariensis süs bitkisi

Areca catechu –Arek cevizi Güneydoğu asya Gövdesi enine paralel halkalı pennat yapraklı büyük ağaç

Elaeis guinensis – Yağ palmiyesi -Batı Afrikanın tropical bölgeleri. Meyveler erik büyüklüğünde ve çok sayıdadır. Tohumlar yağ bakımından zengindir. Gıda olarak ,sabun ve kozmetik sanayiinde kullanılır.

Copernicia cerifera Brezilyada yetişen, palmat yapraklı yüksek ağaçlar Copernicia cerifera Brezilyada yetişen, palmat yapraklı yüksek ağaçlar. Yaprakları kalın bir mum tabakası ile örtülüdür. Bu tabakayı kaynar su içine atmak suretiyle elde edilen mum, Carnauba mumu adını taşır.Önemli bir bitkisel mumdur ve cilacılıkta kullanılır.

Raphia ruffia Madagaskarda yetişen bir palmiyedir. Genç yaprakların üst epiderması 3 cm genişlikte uzun şeritler halinde çıkarılır. Doğal rafya elde edilir.

Calamus draco-Kardeş kanı Tropikal Asyada yetişen tırmanıcı palmiyelerdir. Meyvelerinin üzeri pullu ve kalın bir reçine tabakası ile kaplıdır. Bu reçine Sanguis draconis : Kardeş kanı drogunu verir. Kan dindirici olarak ve diş macunlarını terkibinde kullanılır.

Washingtonia filifera Akdeniz ikliminde ve Güney Anadolu’da yetişen palmat yapraklı, uzun boylu bir palmiyedir.

Chamaerops humilis, Chamaerops excelsa. Palmat yapraklı palmiyelerdir. Her iki türün gövdesi at kılına benzeyen liflerle örtülüdür. Bu lifler bitkisel at kılı adını alır.

Arales - Spathiflorae Çiçek durumu bir spadiks ve Spadiksin tabanı spatalıdır.

Araceae YıIanyastığıgilIer Rizomları veya yumruları bulunan otsu bitkiler veya epifitlerdir. Yapraklar saplı,damarlanma paralel veya palmat, pennat, pedattır. Çiçekler hermafrodit veya diklin, küçük, periantsız veya periantlı. Spadiksin tabanındaki spata büyük ve renkli Meyva: Çoğunluk bakka

Arum : Dana ayağı Orta Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri'nden İran'a dek. Tazeyken tüm kısımları zehirli olan bitkilerdir. Çiçekler, erkekler üstte, dişiler altta olmak üzere iki grup halinde, spadiksin alt kısmında dizilirler. Ayrıca ikisi arasında verimsiz, kıl şeklindeki engel çiçekleri bulunur. Spadiksin üst yanı çıplaktır ve uzun, şişkin bir topuzu (apcndiks) oluşturur.

Tüm çiçek durumu, tozlaşma yapan böceklere etkin bir kapan ödevini görmek üzere, ortada boğumlu ve altta genişlemiş bir spata ile çevrilmiştir. Apendiks ağır bir dışkı kokusu meydana getirir. Kokuya gelerek spatanın çok düz olan iç yüzeyine konan küçük böcekler aşağıya kayarak geniş taban kısmına düşerler, burada başka çiçeklerden getirdikleri polenle dişi çiçekleri tozlarlar, daha sonra engel çiçeklerinin aşağıya doğru kıvrık kılları yüzünden dışarıya çıkamazlar. Bir süre sonra erkek çiçekler polenlerini dökerler (protogin çiçek-dişi çiçekler erkek çiçeklerden önce olgunlaşır), aynı zamanda engel kılları da buruşur ve spatanın iç epiderması pürüzlü duruma gelir. Böylece yeni polenleri alan böcekler dışarıya çıkarak başka çiçek durumlarına gidebilirler.

Arum titan

Dracunculus vulgaris -Yılan yastığı

Acorus calamus: Azak eğeri Rizomlu güzel kokulu bir bataklık bitkisidir. Rizomları aromatik ve tonik olarak kullanılır.

Colcasia esculenta- Kolakaz,göleğez (Mersin-Anamur yöresi, Yumruları nişastaca zengin haşlandıktan sonra yenir.)

Araceae familyasında sera ve salonlarda yetiştirilen süs bitkileri vardır. Caladium - Kala,

Monstera- deve tabanı

Scindapsus Potos

Anthurium- Filamingo çiçeği

Lemnaceae: Sumercimeğigiller Su yaşamına son derece uymuş ve vejetatif organları çok indirgenmiş bitkilerdir. Tüm bitki yaprağımsı yeşil kısımlardan oluşmuştur. Vejetatif üremeleri, kısımların tomurcuklanması ve ana bitkiden ayrılmasıyla olur. Çiçekdurumları, yalnız 1 ovaryumdan oluşan bir dişi ve bir stamenden oluşan 1 -2 erkek çiçekten meydana gelmiştir. Her ikisi de çok küçük, belirsiz bir spatayla örtülüdür. 4 cins ve 25 tür içerir.

Lemnaceae

Lemna minör: Sumercimeği Kozmopolit.

Commelinidae Yapraklar sarmal, bazen hepsi tabanda,paralel damarlı, çoğunluk açık veya kapalı basal kınlı. Çiçeklerde, periant üçlü,sepal-petal farklılaşması var. Gelişmiş familyalarda indirgenmiş. Türlerinin yarıdan çoğu Poaceae (Gramineae) familyasında toplanmıştır.

Commelinales Karasal, nadiren sucul otsular. K3 C3 A3-6 G 1-3 4 familyası vardır Commelinaceae Gövdeleri yapraklı ve belirgin nodlu otsu bitkilerdir. Çiçekler hermafrodit, aktinomorf veya zigomorftur. Meyve: Kapsül. 40 cins ve 600 kadar tür içerir

Setcreasea purpurea- Telgraf çiçeği

Zebrina pendula- Telgraf çiçeği

Tradescantia fluminensis T.virginiana Telgrafçiçeği Kuzey Amerika. Süs bitkisi

Yapraklar tabanda ve basit Juncales: Sazlar Yapraklar tabanda ve basit

Juncaceae: Sazgiller P3-6 A3-6 G 1-3 Çayır otlarını andıran ve nemli yerlerde yetişen bitkilerdir. Çiçekdurumları kapitulum, umbella veya panikula şeklindedir. Çiçekler çoğunluk aktinomorftur. P3-6 A3-6 G 1-3 Meyva: Lokulusid kapsül. 8 cins ve 300 tür içerir. Ülkemizde 2 cins ve 45 türü bulunur Juncus- Hasır otu, Kofa Luzula

Juncaceae

Juncus: Saz Ilıman ve soğuk bölgeler.

Yaprak ile gövde sılindiriktir ve yapılarında iyi gelişmiş bir havalandırma sistemi göze çarpar.

Cyperales Yapraklar genellikle tabanda ve nodyumlarda tektir. Sepal ve petal farklılaşması göstermez.

Cyperaceae - Papirusgiller Özellikle nemli, bataklık bölgelerde yetişen rizomlu, bazan çimenleri andıran otsu bitkilerdir. Gövdeleri 3 köşeli , çoğunlukla yapraksız ve nodyumsuzdur Yapraklar tabanda, üçlü dizilişli, vaginası kapalı ve ligulasız Çiçekler aktinomorf, hermaftodit veya diklindir, kuru braktelerin (gluma) koltuklarında spika veya başçıklarda toplanmıştır. Periant pulsu, kılsı veya körelmiştir. P0-6 A 1-6 G 1-3 Meyva: Nuks. 90 cins ve 4000 tür içerir. Ülkemizde 21 cins 135 kadar türü bulunur Gövdeleri ve yaprakları hasır, sepet yapımında kağıt/selüloz sanayiinde kullanılır.

Cyperus (600): papirus Tropik, subtropik ve ılıman bölgeler. C. papyrus: Papirus Tropik Afrika. Eski Mısırlılar gövdesinin özünü kâğıt yapımında kullanmışlardır. Carex diluta - yaygın Rizomlu çok yıllık otsular