FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR DERS SUNUSU DOÇ.DR.İSMAİL YILDIRIM

FİNANSAL PİYASALAR VE KURUMLAR KONU BAŞLIKLARI Finansal Sistem ve Finansal Piyasalar Finansal Kurumlar Borsalar Düzenleme Faaliyetleri ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Uluslararası Finansal Piyasalar

ÜNİTE-1 FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Piyasa genel anlamda arz ve talebin karşılaştığı ortamlardır. Bir ekonomide piyasaları reel piyasalar ve finansal piyasalar olarak iki temel grupta toplamak mümkündür.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Reel piyasaları; mal ve hizmet alım-satımının yapıldığı mal ve hizmet piyasaları ile mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan üretim araçlarının alınıp satıldığı piyasalar oluşturmaktadır.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal Piyasa; Finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasadır. Tüketim fazlası olanların tasarruflarını, tüketim açığı olanların kullanımına sundukları piyasalar. Bu piyasalarda fonların el değiştirmesi, fon talep edenlerin fon arz edenlere bir belge vermesiyle sonuçlanır. Dolayısıyla finansal piyasalar, finansal varlık olarak tanımlanan kıymetli evrak niteliğindeki bu belgelerin alınıp satıldığı piyasalar olmaktadır

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal sistem; bir ekonomide fonları arz ve talep edenlerin, fon akımını sağlayan araç gereçlerin ve bunları düzenleyen hukuki ve idari kuralların bütünüdür.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal sistemi oluşturan unsurlar • Tasarruf sahipleri (Fon arz edenler), • Yatırımcılar (Fon talep edenler), • Yatırım ve finansman araçları, • Yardımcı kuruluşlar, • Hukuki ve idari düzenlemeler.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal Piyasaların iki önemli işlevi; Tasarrufları özendirmek ve arttırmak, böylece sermaye birikimini sağlamak; Ülke fonlarının etkin kullanımına olanak vermektir.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR FİNANSAL PİYASALARIN SINIFLANDIRILMASI Fonların sürelerini dikkate alındığında; Para Piyasası Sermaye Piyasası Örgütlenme biçimine göre; Organize Piyasalar Organize olmamış Piyasalar Finansal varlığın ilk kez alınıp satılmasına göre; Birincil Piyasalar İkincil Piyasalar Finansal varlığın niteliğine göre; Borç piyasaları Öz sermaye piyasaları Ödemelerin hemen ya da gelecekte yapılmasına göre; Nakit yada spot piyasalar Vadeli piyasalar

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Fonların sürelerini dikkate alındığında; Para Piyasası Bir yıl ya da daha kısa süreli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Bankalardan sağlanan kredilerle, senet ıskontosu, senet teminatı, finansman bonosu ihracı gibi yöntemlerle işletmelerin günlük, haftalık, aylık gibi kısa süreli fon ihtiyaçları karşılanır. Sermaye Piyasası Sermaye piyasaları geniş anlamda, vadesi bir yılı aşan orta ve uzun süreli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalar olarak tanımlanmaktadır. Dar ve teknik anlamda sermaye piyasası, yalnızca hisse senedi ve tahvil piyasalarını kapsamaktadır.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Para piyasası ile sermaye piyasası arasındaki temel farklılıklar şu şekilde sıralanabilir: • Para piyasasında risk sermaye piyasasına göre daha düşüktür. Para piyasasında vade kısa olduğu için sermaye piyasasına göre risk daha düşük olur. Riske bağlı olarak para piyasasında getiri de sermaye piyasasına göre daha düşük olacaktır. • Para piyasası finansal araçlarının likiditesi sermaye piyasasına göre daha yüksektir. Likidite finansal varlıkların kısa sürede, kolaylıkla ve değerinden önemli kayıp olmaksızın alınıp satılabilmesidir. Bu nedenle ülkemizde olduğu gibi dünyada da en gelişmiş, en etkin piyasalar para piyasalarıdır.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Örgütlenme biçimine göre; Organize Piyasalar Resmi bir piyasa yerinin olduğu, devletin gözetimi ve denetimi altında olan piyasalardır. Organize Piyasalarının en önemli kuruluşları: Ticari bankalar, Organize Piyasalarının en önemli kurumu: Menkul Kıymetler Borsasıdır. Organize olmuş sermaye piyasalarında işlemlerin yapıldığı binalar, üyeler, yasalar, kurallar ve yönetenler bulunur. Organize olmamış Piyasalar Finansal varlıkların alım ve satımının yapılacağı belirli bir mekanın bulunmadığı piyasalardır. Organize olmamış piyasalara tezgah üzeri piyasalar da denir. Menkul kıymetleri borsaya kayıtlı olmayan kamu ve özel kurumların menkul kıymetlerinin alınıp satıldığı yerler,

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Örgütlenme biçimine göre; T.C Merkez Bankası Piyasaları Açık Piyasa İnterbank Para Piyasası Döviz Piyasası Borsa İstanbul ORGANİZE Pay Piyasası PİYASALAR Borçlanma Araçları Piyasası Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Bankalararası Piyasalar TL Piyasası Repo Piyasası Tahvil Piyasası ORGANİZE OLMAYAN PİYASALAR Serbest Altın Piyasası Serbest Döviz Piyasası

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal varlığın ilk kez alınıp satılmasına göre; Birincil Piyasalar: Dolaşıma ilk kez çıkarılan finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır. İkincil piyasalar: Daha önce alım ve satılma konu olmuş finansal varlıkların alınıp satıldığı piyasalardır. İkincil piyasaların en önemli kuruluşları menkul kıymet borsalarıdır. İkincil piyasalarda sermaye piyasasına yeni menkul kıymet ihraç edilmez; mevcut menkul kıymetler el değiştirir. Dolayısıyla ikincil piyasalarda menkul kıymetler el değiştirdiğinde, bu menkul kıymetleri ihraç etmiş kurumlara fon girişi olmaz. Birincil piyasada menkul kıymet bir kez el değiştirirken, ikincil piyasadaki alım ve satımların bir sınırı yoktur.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal varlığın niteliğine göre; Borç Piyasası Borç, bankalardan sağlanabileceği gibi borçlanma araçları ihraç edilerek tasarruf sahiplerinden de sağlanabilir. Borçlanma araçlarının iki temel özelliği, belirlenmiş bir vadesinin ve faizinin olmasıdır. Öz Sermaye Piyasası Öz sermaye piyasasında hisse senedine yatırım yapan yatırımcılar kuruma ortak olmakta, kurumun kârı ve varlıkları üzerinde hakka sahip olmaktadır. Ayrıca hisse senedi sahipleri kuruma ortak oldukları için oy hakkına ve yöneticileri belirleme hakkına da sahiptirler.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Ödemelerin hemen ya da gelecekte yapılmasına göre; Spot (Nakit) Piyasalar İşlemler peşin yapılır. Fiziki varlık teslimi en geç iki gün içinde yapılmalıdır. Vadeli (Türev) Piyasalar Belirli bir sözleşme imzalanmasına göre fiziki teslim ve ödemeleri ilerde kararlaştılırılan belli bir tarihte yapılır.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Finansal Piyasaların Etkin İşleyişi Ülke ekonomisinin sağlıklı ve istikrarlı olması gerekmektedir, Piyasadaki fiyat değişiklikleri etkin olmalıdır. Menkul kıymetlerden riski düşük olanların getirileri de düşük olurken, riski yüksek olanların da getirileri yüksek olmalıdır, Piyasadaki bilgi akışının, yatırımcıların kısa sürede ve düşük maliyetle doğru bilgiye ulaşmalarını sağlayabilmek için, hızlı ve kesintisiz olması gerekmektedir, İşlem maliyetlerinin düşük olması gerekmektedir. Yatırımcıların finansal varlıkları alıp-satarken katlandıkları maliyetler olabildiğince düşük olmalıdır,