İlaçların Toksik Etkileri Farmakokinetik Farmakodinamik İlaçların Toksik Etkileri

Doz-Plazma Konsantrasyon İlişkisi Absorbe olan ilacın plazma konsantrasyon ve zaman eğrisi. Tek doz veya yinelenen dozlarda olmasına göre değişir.

Doz-Konsantrasyon Absorbiyon Hızı > Eliminasyon Hızı Absorbsiyon Hızı = Eliminasyon Hızı Absorbsiyon < Eliminasyon Hızı C maksimum, T maksimum, EAA

Yinelenen dozlar ve Plato konsantrasyonları

Ligandlar; agonist ve antagonist olabilir. Reseptör Hücrelerde (ilaç hedefi, hedef doku) nöromediyatör, hormonlar, lokal hormonlar ve sitokinler gibi endojen maddeleri ve ilaçları seçici ve yüksek affiniteli bir şekilde bağlayarak hücresel yanıtın oluşmasına aracılık eden moleküllere RESEPTÖR denir. Reseptörlere selektif şekilde bağlanan maddelere ortak bir adla LİGAND (ilaç) denir. Ligandlar; agonist ve antagonist olabilir. Doğal ya da endojen ligandlar Agonisttir. İlaçlar, hem agonist hem de antagonist olabilir.

Reseptör Reseptör&Ligand (ilaç) Ligandları (ilaçları) tanımaları Ligandın verdiği kimyasal sinyali biyolojik sinyale transdüklemeli (dönüştürmeli) Sinyali amplifiye (çoğaltmalı, büyütmeli) etmeleri Reseptörlerin 3 temel özelliği

Her bir doza verilen etkinin ölçülmesi ile elde edilen eğrilerdir. Doz- Etki ilişkisi Her bir doza verilen etkinin ölçülmesi ile elde edilen eğrilerdir. Etki, Oluşan biyolojik yanıt Örn:Vazodilatasyon, kontraksiyon, inotropi Değişen etkinin miktarını dikey eksene, dozları ise yatay eksene geçirilir ve böylece doz-yanıt eğrileri elde edilir.

Doz- Etki ilişkisi

Doz- Etki ilişkisi E maksimum EC50 Efikasite Etki Potensi

Doz- Etki ilişkisi

Doz- Etki ilişkisi Kompetetif Antagonizma Kompetetif olmayan Antagonizma

İlaçların Etki Mekanizmaları Fiziksel ve Kimyasal Non-spesifik Etki Nöromediyatör, Hormon, Endojen Maddelere bağlı etkiler Fizyolojik veya Patolojik olaylara aracılık eden Enzimleri etkileyerek

İlaçların Etki Mekanizmaları İlacın antimetabolit özellikte olması İlacın transmembranal aktif transport sistemini inhibe veya aktive etmesi İyon kanallarını etkilemesi

İlaçların Etki Mekanizmaları Yerine koyma İnaktif durumda olan maddeleri açığa çıkarma Antidot-şelat yapma

Reseptör Agonist ve Antagonist

Enzimler

İyon Kanalları

İlaç Etkisini Değiştiren Faktörler FARMAKOKİNETİK TOLERANS: İlaç uygulanması kesintisiz olarak yapıldığında (kronik tedaviler) kendilerini yıkan enzimleri indükleyerek ilaç etkisinin azalması. FARMAKODİNAMİK TOLERANS : Hedef organdaki reseptör sayısını azalması sonucu (DOWN-REGULE) olması sonucu ilaç etkisinin azalması. Çok çabuk gelişen toleransa TAŞİFİLAKSİ denir. Etken madde taşımayan ilaçlara PLASEBO denir.

İlaç Etkileşmeleri Bir ilacın diğerinin etkisini değiştirmesine İLAÇ ETKİLEŞMESİ denir. Bir ilaç diğerinin etkisini ADME düzeyinde değiştirebilir. Buna Farmakokinetik Etkileşme denir. Bir ilaç diğerinin hedef yerinde reseptöre bağlanmasını değiştiriyorsa Farmakodinamik Etkileşme denir. Farmasötik Etkileşme, ilaçların vücut dışında fiziksel ve kimyasal etkileşme

İlaç Etkileşmeleri Antagonizma: İlacın agonist etkiyi azaltması Kimyasal Antagonizma, İki ilacın in-vivo olarak etkileşmesi , heparin-protamin sülfat, antidot Fizyolojik Antagonizma, farklı hedef hücreleri veya aynı hücrede farklı reseptörleri ya da yerleri etkileyerek, adrenalin-nitratlar, kafein-hipnotikler Farmakolojik Antagonizma, Aynı reseptör türüne bağlanan agonist ve antagonist ilacın birbirinin etkisini değiştirmesi.

İlaç Etkileşmeleri SUMASYON: İki ilaçtan herbiri eşit-etkin dozda birlikte verildiğinde toplam etki her birinin iki katı dozda tek başına verildikleri zaman yaptıkları etkiye eşittir. POTANSİYALİZASYON: İki ilaç birlikte verildiklerinde oluşturdukları toplam etkiden daha fazlaysa, kokain-noradrenalin, neostigmin-asetilkolin

İlaç Etkileşmeleri Terapötik indeksi düşük olması Doz-cevap eğrisi dik olması Hastanın özellikleri; gibi faktörler ilaç etkileşmeleri ve ilaç etkinliğinin değişmesi açısından önemlidir.

Absorbsiyon Mide barsak motalitesinin değişmesi Mide suyu pH sının değişmesi (dissolüsyon) Mide-barsak kanalı içinde fiziksel ve kimyasal etkileşmeler (kalsiyum, magnezyum, tetrasiklinler, demir, bizmut) Mide-barsak epitel hücrelerinden absorbsiyonun bozulması (fenitoin-folik asid ) Barsak mikroflorasını değiştiren ilaçlar (antibiyotik kullanımına bağlı, K vit. Azalması ve antikoagülan etkinin artması)

Dağılım Bir ilacın diğer ilacı plazma proteinlerine bağlandığı yerden koparması sonucu. Kovulan ilacın Sanal Dağılımını küçük olması İlacın proteine bağlanma oranının yüksek olması. Antikoagülan, tolbutamid, metotreksat, fenitoin

Metabolizma Bir ilaç diğerini metabolize eden enzimi indükleyerek , onun yıkımını arttırır. Barbitüratlar, Rifampin, Karbamazepin inhibe ederek , onun etkinliğini arttırı. MAO inhibitörleri, Simetidin, Kloramfenikol, ketokonazol, etilalkol, flurokinolonlar,

İtrah Böbreklerden salgılanma düzeyinde itrah edilen iki ilaç birbirinin atılımını etkileyebilir ( probenesid-penisilin) İlacın ültrafiltratın pH sını değiştirmesi sonucu onun reabsorbsiyonunu azaltması ya da arttırması (Amonyumklorür-amfetamin, sodyumbikarbonat ise tam tersi)

İlaçların Toksik Etkileri Yalın toksik etkiler Özel Toksik Etkiler İlaç Alerjisi Dayanıksızlık Reaksiyonları İdiyosenkrazi

Yalın Toksik Etki İlaçların terapötik etkilerine benzer şekilde bazen de aynı etki mekanizmasıyla oluşan yan etkiler. Hepatotoksik, Nefrotoksik, Myelotoksik

Özel Toksik Etki Karsinojenezis, Mutagenezis, Kimyasal maddenin DNA yapısı bozumasıyla olur. Karsinojenezis, Genotoksik, hücre bölünmesini kontrol eden genlerde mutasyon Epigenetik , genler dışında hücre membranı, ribozom etkileyerek büyümenin uyraılması Teratojenezis, gebe kadın tarafından alınan ilaç plasentadan fötusa geçerek malformasyon yapması.

İlaç Alerjisi İlaca karşı reaksiyon immun cevaba bağlı ortaya çıkıyorsa, Antijen-antikor, Antijen-T-lenfosit etkileşmesi Tip 1, Anafilaktik Reaksiyonlar,Sistemik anafilkasi, Ürtiker, Anjiyoödem, Bronkospazm Tip 2, Sitotoksik Reaksiyonlar, Sitoliz, vaskülit, purpura, hemorojik lezyon, büllü lezyonlar Tip 3, Toksik immün kopmleks Reaksiyonları, Vücuda aşırı antijen girişi ve antikor-antijen temizlenememesi sonucu Serum hastalığı, Arthus reaksiyonu Tip 4, Gecikmiş Tipte Reaksiyonlar, İalaca duyarlılık kazanan T-lenfositleriyle olur ve lenfokin salgılanması sonucu lokal iltihab gelişir.

Dayanıksızlık ve Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları Kişide varolan bir hastalık nedeniyle ilacın belirli etkilerine karşı normal kimselerden daha duyarlı olunması (astımlılarda sigara içme ve beta blokerlere daha duyarlı olma) İdiyosenkrazi Açıklanamayan ilaç etkileri , bu tür reaksiyonların genetiksel farklılıklardan olduğu anlaşılmıştır.