Şekil 1. Fındık turplarının arazideki görünümü Örtüaltında Yetiştirilen ve Farklı Zamanlarda Hasatı Yapılan Fındık Turplarının Bitkisel ve Kalite Özelliklerinin Karşılaştırılması Selen Akan, Serkan Veziroğlu, S. Serkan Bilgin, İlhan Taşan, Özlem Özgün, Faruk Ceceloğlu, Gamze Çakırer, Şebnem Ellialtıoğlu, Nilgün Halloran Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 06110, Ankara Giriş Turp (Raphanus sativus L.) Brassicaceae (Cruciferae) familyasına ait olan, kökleri tüketilen sebze olup farklı şekil, renk ve irilikte yenilebilir köklere sahip çeşitleri mevcuttur. Ülkemizde 2011 yılı TUİK verileri incelendiğinde, turp üretim miktarlarının kırmızı turp için 142.024 ton, bayır turbu için de 15.564 ton olduğu görülmektedir (Tüik, 2011). Ankara, serin iklim sebzelerinin yetiştiriciliği için gerekli koşullara sahip bir ekolojiye sahip olup örtü altı olanaklarının da devreye katılmasıyla bu potansiyelini geliştirme şansı bulunmaktadır. Burada sonuçları sunulan çalışmada Ankara koşullarında ilkbahar döneminde örtüaltında yetiştirilen ve farklı zamanlarda hasadı yapılan fındık turplarının bitkisel ve kalite özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çizelge 2. Farklı hasat zamanlarında fındık turpuna ait bazı kalite özelliklerinin durumu Hasat Dönemi Asitlik (TA) (%) Ağırlık (g) Renk L a b Görünüm Acılık Koflaşma 1.Hasat 0,060 c 231,89a 29,84 c 24,60 b 2,96 b 3,90 a 3,20 a 0,40 b 2.Hasat 0,077 b 206,43a 37,95 b 33,33 a 12,93 a 3,00 b 3,40 a 1,20 a 3.Hasat 0,090 a 65,12 b 47,74 a 37,93 a 10,79 a 4,20 a 1,00 ab Ortalama 0,08 167,81 38,51 31,95 8,89 3,30 3,60 0,87 LSD(%5) 0,009 64,17 4,10 6,30 3,48 0,66 Ö.D. 0,89 Materyal ve Yöntem Çalışma, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’ne ait ısıtmasız cam serada 2012 yılı ilkbahar döneminde yürütülmüştür. Cherry Belle ticari turp çeşidine ait tohumlar, sera içindeki parsellere 30 Mart 2012 tarihinde 3 sıraya bölünerek yapılmıştır. Sıra arası mesafe 40 cm, sıra üzeri mesafe 15 cm olarak belirlenmiştir. Fide çıkışlarını takiben bitkilerde sıra üzerinde 15 cm mesafe kalacak şekilde seyreltme ve gerekli bakım işlemleri yapılmıştır. Hasat 3 farklı dönemde (8 gün ara ile) yapılmıştır. 1. Dönem: 17 Mayıs; 2. Dönem: 25 Mayıs ve 3. Dönem: 2 Haziran tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Hasattan sonra tesadüfen alınan 5’er adet yumruda bitki boyu (cm), yaprak genişliği (cm), yaprak uzunluğu (cm), yaprak sapı kalınlığı (mm), yumru boyu ve genişliği (cm), yumru ağırlığı (g), yumruda suda çözülebilir kuru madde SÇKM (%) titre edilebilir asitlik (TA) (%) ve renk (L, a, b) değerleri belirlenmiştir. Analizlerin ve renk ölçümlerinin kolorimetre cihazı kullanılarak yapılmasında Anonymous (1992), Altan (1989) ve Karaçalı (1990)’ın açıkladığı yöntemler izlenmiştir. Turpların bitkisel özellik ve kalite kriterleri UPOV (1999) esaslarına göre incelenmiştir. Duyusal değerlendirmeler, 5 panelist yardımıyla yapılmıştır. 1-5 (1: çok kötü, 2: kötü, 3: orta, 4: iyi, 5: çok iyi) arasında verilen puanlama sistemiyle çatlama, koflaşma, acılık ve görünüm/albeni kriterleri değerlendirilmiştir (Bal ve Çelik, 2008). Şekil 1. Fındık turplarının arazideki görünümü Şekil 2. Hasat sonrası fındık turplarında yapılan ölçümler Tartışma ve Sonuç Ankara ilinde ilkbahar yetiştirme döneminde ısıtmasız serada Bahçe Bitkileri Bölümü son sınıf öğrencileri ile birlikte yürütülen bu çalışmada; ekim derinliği ve sıklığının fındık turpunda yumru şekli üzerine önemli düzeyde etki yaptığı gözlemlenmiştir. Sık ekimde yumrular uzun şekilli olmuş ve çeşit özelliği kaybolmuştur. Deneme koşullarında Mart ayı sonunda ekim yapıldığı takdirde en uygun hasat zamanının, Mayıs ayının ikinci haftasından son haftasına kadar olan dönem olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Örtüaltı koşullarında Mayıs ayı sonunda ve Haziran ayı başında sera içi hava sıcaklıkları yükselmesiyle birlikte turp oluşumu ve gelişimi olumsuz etkilenmiştir. Duyusal değerlendirmeler açısından da 1. ve 2. hasat zamanı, fındık turplarının albenisi ve pazar kalitesinin yüksekliği bakımından uygun bulunmuştur. Geç yapılan hasatta (3. dönem) yumru irilikleri azalmış, koflaşma, acılık artmış, şekil bozuklukları belirginleşmiş ve daha düşük verimler elde edilmiştir. Geciken hasat, turpta pazarlanabilir özellikte kaliteye sahip ürün miktarını olumsuz etkilemektedir. Çizelge 1. Farklı hasat zamanlarında fındık turpuna ait bazı bitkisel özelliklerin durumu Hasat Dönemi Uç yaprakçık boy (cm) Uç yaprakçık en Bitki gövde uzunluğu Yumru (mm) çap Yaprak sapı kalınlığı Kuru madde (% brix) 1.Hasat 7.56 a 7,07 a 21,0 a 45,53a 35,84a 4,36 a 7,00 a 2.Hasat 6,73 a 7,13 a 21,43 a 42,85a 33,70a 4,32 a 5,60 c 3.Hasat 6,40 a 5,30 b 14,47 b 37,10b 28,77b 3,83 a 6,03 b Ortalama 6,90 6,50 18,97 41,83 32,77 4,17 6,21 LSd(%5) Ö.D. 0,56 2,91 5,24 3,74 0,13 Kaynaklar Tüik, 2011. Türkiye’de Turp Üretim Miktarı. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul, Erişim: Ağustos .2012. Anonymous, 1992. Minolta, Precise Colour Communication. Colour Control From Feeling To Instrumentation. Hand Book. Printed by Minolta Camera Co. Ltd. Japan. Altan, A. 1989. Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayını, No. 36, s.172. Karaçalı, İ. 1990. Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayını, No. 494, s. 413. Upov, 1999. Turplarda Morfolojik Özellikler. www.upov.int/edocs/tgdocs/en/tg064.pdf. Erişim: Ağustos 2012. Bal, E. ve Çelik, S. 2008. Hasat Sonrası UV-C Uygulamalarının ‘Giant’ Erik Çesidinin Meyve Kalitesi ve Soğukta Muhafazası Üzerine Etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 14/2, s: 101-107.