AVRUPA BİRLİĞİ ORTAK TARIM POLİTİKASI Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN ATAUM 31 Mart 2015

Neden OTP? Nasıl bir OTP? Hangi hedeflere yönelik bir OTP?

NEDEN OTP?

Farklı tarımsal yapı ve politikalar Ortak Hareket Gıda güvencesi Farklı tarımsal yapı ve politikalar Ortak Hareket Düşük fiyat-Düşük ücret Fransa’nın avantajı 4 4

OTP - Oluşum Nedenleri Tarımın vazgeçilmezliği Üye devletlerde tarımın önemi Tarım ürünlerinin serbest dolaşımı ve rekabet

OTP - Değişim Nedenleri Ortaya çıkan ürün fazlası ve parasal sorunlar Topluluk içi ve üçüncü ülkelerin baskıları ve DTÖ Genişlemeler Çevre, sürdürülebilirlik, iklim değişikliği kaygıları

OTP - Değişim Nedenleri Ortaya çıkan ürün fazlası ve parasal sorunlar Topluluk içi ve üçüncü ülkelerin baskıları ve DTÖ Genişlemeler Çevre, sürdürülebilirlik, iklim değişikliği kaygıları

Başarıdan Bunalıma ve Bunalımdan Çıkış 1950’li yılların sorunları - Gıda güvenliği - Gelir yetersizliği 1980’li yılların sorunları - OTP’nın kendisi 2010 ve sonrası - Bambaşka bir OTP

NASIL BİR OTP?

OTP’NİN TARİHÇESİ ve GELECEĞİ AET Öncesi Çalışmalar Roma Anlaşması Sonrası OTP OTP Reformları OTP nereye gidiyor?

HANGİ HEDEFLERE YÖNELİK BİR OTP? -Tarım Politikası Amaçları ve OTP-

Hedef Kitle Amaç Verim artışı Üretici Gelir artışı Gıda güvencesi Tüketici Uygun fiyat Arz talep dengesi Toplum Çevre 12

OTP’nin ilk dönemlerindeki beklentiler Tarımda verimliliği artırarak tüketicilerin dengeli şekilde gıdaya erişimleri (iç arz, fiyatlar, gıda güvencesi); AB çiftçilerini uygun bir yaşam düzeyine ulaştırmak.

Günümüzün beklentileri Dünya ölçeğinde gıda güvencesi (2050’de dünya nüfusu 9 milyar olacak); İklim değişimi ve doğal kaynak yönetimi; AB çapında kırsal alanı gözetmek ve kırsal ekonomiyi canlı tutmak.

Amaçlarda zaman içinde değişim Başlangıç Gündem 2000 2014-2020 Emek verimi artışı Rekabet-dünya fiyatı Yaşayabilir gıda üret. Gelir artışı Gıda güvenliği, kalite Doğ. kaynakların sürdürülebilir yönet. Arz-talep dengesi Çevre yön. politikalar İklim eylemleri Arz güvencesi Hayvan refahı Dengeli alan gelişimi Uygun gıda fiyatı Doğr. yar. gelir telafisi İstikrarlı gelir Alternatif gelir, iş Sadeleştirme

YAŞAYABİLİR GIDA ÜRETİMİ Tarım gelirleri: - Değişkenliği sınırlamak; - Gıda zincirinde değer payı artışı; - Doğal engelleri olan alanlarda üretim güçlüklerini hafifleterek, gelir ve istihdamı desteklemek; Dünya ile rekabet: - Çevre, gıda güvenliği, kalite, hayvan refahı konularında standartlar ve artan rekabet gücü

DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜL. YÖNETİMİ, İKLİM EYLEMLERİ - Sürdürülebilir üretimi sağlamak, bunun aracı olarak çevre koruma; - Yenilikler ve yeşil büyümeyi hızlandırmak; - İklim değişimine yol açan faktörleri hafifletmek, tarımı iklim değişimine uydurmak (olumsuz etkileri karşılıklı olarak azaltmak).

DENGELİ ALAN GELİŞİMİ - Kırsal istihdamı desteklemek, kırsal alanlarda sosyal dokuyu korumak; - Kırsal ekonominin geliştirilmesi ve iş çeşitliliği sağlamak.

OTP’den Beklentide Değişimler Üretici gelirinin desteklenmesini çevre koşullarını iyileştirme temeline dayamak, Pazarı güçlendirmekten kırsal alanı güçlendirmeğe geçiş, Yüksek bütçe harcamalarından ortak finansmana, Üretimi artırmaktan çevre korumaya.

OTP Nedir? - Diğer politika alanlarından farklı: - Mevcut şekliyle tarımsal yardım ve programları düzenleyen bir sistem… - Diğer politika alanlarından farklı: AB tarafından doğrudan yardımlarla finansman sadece OTP’de.

Özellikler Bütçede azalma: Tarımın payı 1970ler sonu (9lar) %75, 2014de (28ler) %40dolayında. Tüm kamu harcamalarında payı %1. (58 milyar €) OTP artık bir gelir politikası değil. 18 yeni üye ile çiftçi sayısı bir misli arttı, çiftçi başı harcama azaldı. Kendine yetersizlik- üretim fazlası-gene net ithalatçı.

Yeni OTP yaklaşımları Üretim risklerinin yönetimi; İklim değişikliğiyle mücadele; Daha etkin su kullanımı; Biyoenerji olanaklarının kullanılması; Biyoçeşitliliğin korunması.

DÜNDEN BUGÜNE ORTAK TARIM POLİTİKASI

OTP POLİTİKA ALANLARI Pazar ve fiyat politikası Başlangıçta Gündem 2000 ile Pazar ve fiyat politikası Doğrudan yardım-pazar politikası Yapı politikası Kırsal kalkınma politikası 24

6’larda tarım ve gıda sektörünün istihdam payı %24, GSYH’nın %11’i. 28’lerde tarım ve gıda sektörünün istihdam payı %7, GSYH’nın %6’sı.

Tarım geliri tarım dışı istihdamdaki kişi başı gelirin %40’ına ulaşıyor. AB ortalama işletme büyüklüğü 12 hektar. İşletmelerin %70’i 5 ha.dan küçük.

OTP Yoluyla Tarıma Müdahale: Doğrudan Ödemeler ve Pazar Önlemleri

Çeşitli doğrudan yardımlar Doğrudan Ödemeler Çeşitli doğrudan yardımlar Temel ödeme programı

Temel Ödeme Programı Tek Ödeme Sistemi Tek Arazi Ödeme Sistemi (Ulusal tahsisatın %70’i) Tek Ödeme Sistemi (AB-15 ile Malta ve Slovenya), Tek Arazi Ödeme Sistemi (Malta+ Slovenya dışındaki son üye devletler) -Ulusal/yönetsel ölçüt -Bölgesel/agronomik ölçüt Geçmişteki yardımlar Bölgesel y. (tüm ha.lara bölme) Karışık

Çeşitli doğrudan yardımlar İklim değişikliklerini önleme ve çevre koruma amaçlı yardım Pazar müdahaleleri Fiyat desteği Hektar başına yeşillendirme ödemeleri Yeniden dağıtım ödemesi Doğrudan destek projeleri Avantajsız bölgelere yardım Genç çiftçi projesi Kriz durumunda müdahale Küçük Çiftçi Projesi Üretime bağlı yardımlar Kota programları

Bütün üye ülkelere zorunlu programlar - Temel ödeme/Tek arazi ödemesi - Yeşil ödemeler Genç çiftçi programı İsteyen üye ülkelere gönüllü programlar - Yeniden dağıtım ödemesi - Doğal kısıtlılıkları olan bölgelere yardım - Ürünle bağlantılı yardım

Doğrudan yardımlarda ilkeler Ulusal tahsisatlara(zarflara) limit; 150.000 € üstü yardımlarda kademeli azaltma; Ulusal/bölgesel ortalamadan daha yüksek yardım alanların yardımları (%30’dan az olacak gibi) kademeli şekilde azaltmak Yardımları (ulusal-uluslar arası düzeyde) birbirine yaklaştırma; Hiçbir üye devlette yardım AB ort. %75’inden az olmayacak; Ulusal/ bölgesel ortalama oranların %90’ının altında yardım alanlara kademeli yardım artışı sağlanacak; Hiçbir çiftçi ulusal /bölgesel ortalamanın %60’ından az yardım almayacak.

(Mali disiplin yönünden) gelecekteki ödeme tahminleri mevcut DÖ bütçesini aşarsa, yıllık DÖ’lerde azaltmaya gidilebilecektir. Hiçbir çiftçinin ilk 2 000 €’luk ödentisinde indirim yapılmayacaktır.

Kırsal Kalkınmanın Artan Önemi? Nüfusun %56’sı kırsalda yaşıyor, bu da alanın %91’i. Tarım ve ormancılık başlıca arazi kullanım yolu ve doğal kaynakların yönetimini yapıyor. DTÖ Görüşmeleri ve Tarım Antlaşması. 34

Kırsal Kalkınma Hedefleri (gıda,gıda dışı sek., orman.) Tarımın rekabet gücünü destekleme Doğal kaynaklar -iklim eylemlerinin sürdürülebilir yönetimini sağlama Kırsal ekonomi ve toplumun, (istihdam yaratılması/ sürdürülmesi dahil) dengeli kalkınmasının sağlanması

Kırsal alan kalkınması Rekabetçilik Arazi yönetimi Kırsal alan kalkınması Yaşam kalitesi Kırsal ekonomi, nüfusa temel hizmet (kuruluş, altyapı),Köy yenilen., kalkın.,Kırsal miras. Tarım arazisi sürdür. kullanımı (Sorunlu araziler, çevre-hayvan refahı,verimsiz yatırım) İnsan kaynakları (Mes. eğitim, Genç çiftçi, Erken emeklilik, Yayım,Çiftlik/orman yönetimi, danışmanlık Fiziki sermaye (Tarım, orman yatırımları, İşleme/pazarlama /işbirliği yenilikler, Tarım/orman altyapısı, Tarımsal üretim potansiyelinin güçlendirilmesi) Ekonomik çeşitlenme Tarım dışı işler, Mikro işletme desteği, Turizm teşviki Orman arazisi sür. kullanımı Orman.(tarım/ tarım dışı), Orman. üretim potans. güç.; Verimsiz yatırıma destek. Tarımsal üretim, ürün kalitesi (Standartları karşılama desteği, Gıda kalitesi teşviki, Gıda kalitesini özendirme) Eğitim becerileri Eğitim ve bilgi, Beceri kazandırma

2014 sonrası Kırsal Kalkınma Politikası Yeniliklerin teşviki; Bilgi bazlı tarım; İşletmelerin yeniden yapılandırılması, yatırımlar, modernleşme; Genç çiftçiler (işe başlama 70 000€’a kadar yardım, ayrıca fiziki donanım, eğitim, danışmanlık hizmetleri); Küçük çiftçiler (başlangıçta 15 000 €’a kadar yardım) 37

Kırsal kalkınma (devam) Risk yönetimi araçları (sigorta, karşılıklı fonlar- ürün ve iklim koşullarına karşı ve hayvan hastalıkları için- gelir dengeleme seçeneğiyle kayıpların %30-70’ine kadar karşılıklı fonlardan ödeme; Üretici grupları-örgütleri; Tarımsal çevre-iklim ödemeleri; Organik tarım; Ormancılık;

Kırsal kalkınma (devam) Dağlık alanlardaki çiftliklere 250-450 €’a kadar yardım; Doğal ve diğer sınırlılıkları olan alanlara yardım; Teknolojik, çevresel ve ticari işbirliği; Tarım dışı faaliyetler; Temel hizmetler ve köylerin yenilenmesi; LEADER projeleri.

Kırsal kalkınmada ortak fon Azami ortak fon oranları: daha az gelişmiş bölgeler, denizaşırı bölgeler ve küçük Ege adaları için %85; Dönüşüm bölgelerinde %75-63, diğer bölgelerde %53; Bilgi aktarımı, işbirliği, üretici grupları ve örgütlerinin oluşturulması, genç çiftçilerin işletme kurması, LEADER projeleri ve çeşitli önlemlerle çevre- iklim değişimine yönelik harcamalarda oranlar yükselebilir. 40

Yatay düzenlemeler Kontrol; Çiftlik danışma servisi; Çapraz uyum; Kriz rezervi (2011 fiyatlarıyla mali disiplin için 400 milyon €) Şeffaflık; OTP’nin yönlendirilme ve değerlendirilmesi (2017’de ve sonraki her yılda Komisyon tarafından OTP’nin performans değerlendirmesi) 41

OTP’de düzenlemeler

-1962 OTP’nin doğuşu; - 1984 OTP’nin başarısı ve sonuçları: Ürün dağları, önlemler, süt kotaları, 1988 reformu); -1992 Rio Zirvesi- sürdürülebilir kalkınma ilkeleri, Uruguay Görüşmeleri ile pazar desteklerinden üretici desteğine geçiş, çevre dostu uygulamalar; -2003 Gelir desteğine geçiş, çevre, hayvan refahı, gıda güvenliği standartlarına uyum; -2013 Rekabetin daha güçlendirilmesi, sürdürülebilir tarım, yenilikler ve kırsalda istihdam ve büyümenin desteklenmesi.

Genişleme Sürecinde OTP 6lar: Ortak fiyatlar 9lar: Üretim artışı ve yapısal iyileştirme; 10lar: Yükselen harcamalar ve stoklar; 12ler: Reform arayışları; 15ler: Mali disiplin, üretimde azalma ve kırsal kalkınma; 27ler: Yardım-üretim bağının kesilmesi ve kırsal kalkınma 44 44

Genişleme Sürecinde OTP 6lar: Ortak fiyatlar 9lar: Üretim artışı ve yapısal iyileştirme; 10lar: Yükselen harcamalar ve stoklar; 12ler: Reform arayışları; 15ler: Mali disiplin, üretimde azalma ve kırsal kalkınma; 27ler: Yardım-üretim bağının kesilmesi ve kırsal kalkınma 45 45

OTP’nin Başarıları * Verim ve üretim artışı; * Kendine yeterlilik artışı; * İthalatçı- ihracatçıya geçiş; * Tarım nüfusu azalma, genç.; * Büyük işletme, hayvan sayı; * İşletme. modernleşmesi, işleme, pazarlama koşul. iyileştir.

Devamı:. Üretici gelirlerinde artış; Devamı: *Üretici gelirlerinde artış; *Eğitim, mesleki bilgi, beceri artışı; *Çevre koruma, bitki hayvan sağlığı; *Gıda hijyeni ve standartlar; *Kayıt sistemi, İdare ve Kontrol Sistemi, Çiftlik Muhasebe Veri Ağı, uzaktan algılama; *Üretici örgütlenmesinde artış.

Başarı ve Eksiklikler? Üreticide yardım desteğiyle rekabet gücü; Ürün fazlalarının azalması (hatta şekerde net ithalatçı olma); Tarımdan kaynaklanan bütçe yükünün hafifletilmesi; Girdi kullanımını azaltarak çevre sorunlarını azaltmak, standartlar; Yardımlar olmasa üretici gelirlerinin yetersizliği. 48 48

YAPISAL FONLAR- Finansman Avrupa Sosyal Fonu (1960) Avrupa Tarımsal Garanti Fonu (2005) Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu (2005) Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (1975) Yeni Topluluk Aracı (1979) Uyum Fonu (1993) Balıkçılığın Yönlendirilmesi Mali Aracı (1999) Avrupa Balıkçılık Fonu (2007) Avrupa Denizcilik ve Balıkçılık Fonu (2014) 49 49

Finansman DÖ’de %100 AB, kırsal kalkınma ve çevrede üye devletlerle ortaklaşa olur. 50

Tarım bütçesi: 1984 bütçenin %71’i, 2007-2013 bütçenin %40’ı, 2013 Reformuyla bütçenin %36’sı… Harcamaların %70’den fazlası DÖ. %20 civarı kırsal kalkınma… Her AB vatandaşına günde 30€ yük. 51

Harcamaların: %20’si Fransa’ya, %13’ü Almanya ve İspanya’ya, %11’i İtalya’ya, %9’u İngiltere’ye gidiyor. 5 ülke %56’sını, 22 ülke %44’ünü alıyor. 52

Teşekkürler