AB’DEVERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI Avrupa Birliği Maliyesi Yrd. Doç. Dr. Harun KILIÇASLAN Sakarya Üniversitesi/SBF-Maliye

Öğrenme Hedefleri AB’de vergi hukukunun kaynaklarını bilirsiniz. Bu konuyu çalıştıktan sonra: AB’de vergi hukukunun kaynaklarını bilirsiniz. Vergileme alanında hangi düzenlemelere başvurulduğunu bilecekseniz.

İçindekiler AVRUPA BİRLİĞİ’NDE VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI A. AVRUPA BİRLİĞİ ANLAŞMASI’NDA VERGİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER B. İKİNCİL HUKUK KAYNAKLARI 1. Tüzük 2. Direktif 3. Karar, Öneri ve Görüşler

ÖNERİLER Dersi öğrenmeye başlamadan önce AB Antlaşmaları ile ilgili bir ön araştırma yapmak dersi öğrenmede etkili olacaktır. Kütüphane ve internet imkânlarından yararlanarak ünitede geçen başlıca kavramları incelemeye çalışınız.

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI Avrupa Birliği’nin hukuk kaynakları birincil ve ikincil hukuk kaynakları olmak üzere iki sınıfta ele alınmaktadır. Birincil hukuk kaynakları, birliğin temelini oluşturan anlaşmalardan meydana gelmektedir. Bu anlaşmalar içinde vergi hukuku açısından özellikle «Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma» önem kazanmaktadır.

A. AVRUPA BİRLİĞİ ANLAŞMASI’NDA VERGİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’da vergilerle doğrudan ilişkili olarak yalnızca malların serbest dolaşımı kapsamında hükümler bulunmaktadır. Malların serbest dolaşımı bir gümrük birliğini gerektirmektedir ve Gümrük Birliği, Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın 21, 23 ve 24. maddeleriyle sağlanmaktadır. Bunu yanında 14.maddede belirtilen Tek Pazar’ın sağlanması için 113. maddeyle bütün dolaylı vergilerin uyumlaştırılması düzenlenmiştir. 115. maddenin dolaylı etkisi dışında Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’da doğrudan vergilerin uyumlaştırılmasına yönelik herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Doğrudan vergilerle ilgili yetki üye ülkelere bırakılmıştır. Bu konuda, 115. madde saklı kalmak koşuluyla, Avrupa Birliği’nin herhangi bir yetkisi yoktur. Bu durum 5. maddede belirtilen sübsidiyarite (Subsidiarity) prensibinin bir ifadesidir. Buna göre Avrupa Birliği, kendisine açıkça verilen görevlerin dışında yalnızca üye ülkelerin hedeflere ulaşmada alacakları önlemlerin yeterli olmaması ve birlik düzeyinde daha etkili önlem alınabilmesi durumunda, yetki kullanacaktır .

B. İKİNCİL HUKUK KAYNAKLARI İkincil hukuk kaynakları AB Anlaşması’na dayanarak oluşturulan hukuki belgelerden meydana gelmektedir. Avrupa Birliği kurumları tarafından oluşturulan bu belgelerden en önemlileri tüzükler ve direktiflerdir. Vergi hukukuna ilişkin ikincil hukuk metinleri bugüne kadar düzenli olarak Avrupa Birliği Konseyi tarafından çıkarılmıştır. Aşağıda başlıca ikincil hukuk kaynakları ele alınmaktadır.

1. Tüzük Tüzükler Avrupa Birliği Anlaşması’nın 249. maddesinin 2. fıkrasına göre üye ülkelerde bütün yönleriyle ve doğrudan geçerlidir. Tüzükler ülkelerin iç hukuklarına dönüştürülmesine gerek olmaksızın üye ülke vatandaşlarına hak ve yükümlülükler doğurur. Üye ülkelerin iç hukukunda tüzüğe aykırı hükümler yer aldığında tüzük hükümleri öncelikli olarak uygulanır . Ancak sübsidiyarite ilkesi gereği topluluk görevleri arasında vergi hukuku alanında bütünüyle bir uyumlaştırma görevi bulunmamaktadır. Bunun yerine gerekli durumlarda kısmî uyumlaştırma söz konusu olduğundan vergiler alanında tüzüklerle düzenleme yapma imkânı sınırlı olmaktadır. Avrupa Birliği Konseyi’nin, Avrupa Birliği Gümrük Kodu’nu oluşturan 12/10/1992 tarihli ve 2913/92 sayılı tüzüğü ile uyumlaştırılan gümrük uygulamaları burada örnek olarak verilebilir. Gümrük vergileri Avrupa Birliği’ne özkaynak olarak tahsis edilmiştir. Üye ülkeler gümrük vergilerini kendi gelirleri olarak kaydetmeyip tahsil aşamasından sonra birlik bütçesine aktarmakla yükümlüdürler. Bütünüyle birliğin yetkisi alanında bulunan gümrük vergileri ve uygulamalarıyla ilgili yukarıda sözü edilen tüzüğü çıkarmak mümkün olmuştur. Ancak KDV, ÖTV ve gelir üzerinden alınan vergiler gibi alanlarda tüzüklerle düzenleme yapma imkanı olmamıştır.

2. Direktif Direktifler AB Anlaşması’nın 249. maddesinin 3. fıkrasına göre üye ülkeleri bağlayıcı hedefleri gösteren hukuk metinleridir. Üye ülkelerin iç hukukuna dönüştürülmeleri gerekmektedir. İç hukuka dönüştürülmesinde kullanılacak hukuk araçları ve şekilleri üye ülkelerin ilgili makamlarınca serbestçe belirlenebilmektedir. Bazı istisnalar dışında üye ülke vatandaşlarına yönelik doğrudan bağlayıcı hak ve yükümlülük doğurmamaktadır. Üye ülkeler açısından bağlayıcılığı, içerik ve hedeflerin iç hukuka dönüştürülmesi şeklindedir. Direktiflerle daha çok KDV ve ÖTV alanında düzenlemeler yapılmıştır. Doğrudan vergilerle ilgili olarak sayılabilecek en önemli direktifler Füzyon Direktifi, Ana Şirket-Yavru Şirket Direktifi, faiz gelirlerinin vergilendirilmesine ilişkin direktif ve bağlı şirketler arasında faiz ve gayri maddi hak bedelleri ödemelerinin vergilendirilmesine ilişkin direktiftir . Vergi hukukuna ilişkin en çok ve en önemli düzenlemeleri direktifler içermektedir.

3. Karar, Öneri ve Görüşler Kararlar, öneriler ve görüşler de Avrupa Birliği’nin ikincil hukuk kaynakları içerisinde yer almaktadır. Öneriler ve görüşler herhangi bir Avrupa Birliği kurumu tarafından açıklanabilir ancak bunların hukuki bağlayıcılıkları bulunmamaktadır. Kararlar hukukî bakımdan bağlayıcıdır ancak spesifik konulara ve kişilere yöneliktir. Bu yönüyle tüzükten ayrılmaktadır. Kararları konsey tek başına veya Avrupa Parlamentosu ile birlikte çıkarabildiği gibi Avrupa Komisyonu da karar çıkarabilmektedir. Karar aracılığı ile Avrupa Birliği kurumları üye ülkelere veya üye ülke vatandaşlarına belli bir eylemi yapmayı ya da yapmamayı öngörebildiği gibi hak ve yükümlükler de vazedebilir.

SORULAR 1. Vergilerle ilgili düzenlemeler en çok hangi hukuk kaynağı ile yapılmaktadır. 2. AB’de vergi hukukuna ilişkin kaynakların özelliklerini açıklayınız. 3. Gümrük vergileriyle ilgili Gümrük Kodu hangi hukuk kaynağı ile düzenlenmiştir.