BELLEK TANIMA VE HATIRLAMA BELLEK TÜRLERİ BELLEK VE ÇAĞRIŞIM UNUTMA UNUTMANIN NEDENLERİ BELLEK VE TEKRARLAMA BELLEK EĞİTİMİ

Öğrenme Hedefleri: Bu bölümü çalıştıktan sonra; Bellek konusuna ilişkin temel kavramların tanımını açıklayabilecek, Bellek türlerini ve aradaki farklılıkları açıklayabilecek, Anıların nasıl kazanılıp,saklandığına ilişkin örnekler verebilecek, Tanıma,hatırlama ve unutma arasındaki farklılıkları açıklayabilecek, Bellek-çağrışım ilişkisini kavrayabilecek, Bellek,alışkanlık ilişkisi kurmanın sonuçlarını kavrayabilecek, Bellek eğitimi için bilinmesi gerekli kuralları açıklayabileceksiniz.

Anıların kazanılması, saklanması, canlandırılması, tanıma ve hatırlama İçindekiler: Anıların kazanılması, saklanması, canlandırılması, tanıma ve hatırlama Bellek türleri Bellek ve çağrışım Unutma Unutmanın nedenleri Bellek ve tekrarlama Bellek eğitimi Özet Tartışma Soruları

BELLEK TANIMA VE HATIRLAMA Bellek, hayat boyunca zaman içinde devam eden ve birbirini izleyen olayları hatırlayabilmedir Örnekler: Bir insanın bir filmi izlerken, onu daha önce gördüğünü hatırlaması. Uzun zaman araba kullanmayan bir sürücünün arabaya bindiğinde onu nasıl kullanacağını hatırlaması.

Bir şeyin bellekte yer etmesi için onun önce algılanması gerekir (Hatıraların Kazanılması) Algılanan izlenimler zihinde saklanır, depolanır (Hatıraların Saklanması) 3- Daha önce görülen nesne ve olaylarla karşılaşıldığında bunların daha önce görülmüş olduğu anımsanır (Tanıma).

Tanıma için, nesneyi bir kere algılamış olmak yeterlidir. 4- Birden fazla görülen kişi, nesne ve olaylar istenildiğinde, bellekte yeniden canlandırılır (Hatırlama). ALGILAMA (Anıların kazanılması) ALIŞKANLIK TANIMA ZİHİNDE TUTMA (Anıların saklanması) HATIRLAMA Tanıma, hatırlamadan önce gelir. Bir şeyi aklımıza hemen getiremeyiz, ancak görünce tanırız.

BELLEK TÜRLERİ Bellek, kısa ve uzun süreli bellek olarak iki şekilde ele alınır. Örnekler: Rehbere bakarak çevrilen bir telefon numarasının, tekrar sorulduğunda hatırlanamaması. (Kısa Süreli Bellek) Ev adresinin hemen söylenmesi (Uzun Süreli Bellek) Kısa süreli bellekte, zihinde tutmamız gereken şeyler gruplandırılıp, isimlendirilirse, bellek genişliği büyür ve böylelikle isimlerin zihinde kalıcılığı artar. Örnekler: D-E-F-T-E-R, S-İ-L-G-İ, K-A-L-E-M harfleri söylense tekrar edilemez. Ancak bunlar: Defter, silgi, kalem şeklinde gruplandırılırsa akılda tutulabilir.

Zamana karşı dayanaksız Zamana karşı dayanıklı Kısa Süreli Bellek Uzun Süreli Bellek Kısa süreli hatırlama Uzun süreli hatırlama Zamana karşı dayanaksız Zamana karşı dayanıklı Araya giren faktörlerden çok rahat etkilenir Araya giren başka faktörlerden etkilenmez Kişiyi devamlı meşgul eder. Geçmişle ilgili değildir. Geçmişte olan bir olayla ilgilidir. Bilgiye anlam verilir. Bilgi depolanır Bellek Türlerinin Karşılaştırılması

BELLEK VE ÇAĞRIŞIM Bir konu ile ilgili ön bilgiler varsa, o konunun öğrenilmesi daha kolay olur. Birey, yeni bir bilgiyi kazanırken onu daha önceden öğrendikleri ile bağ kurmaya çalışır. Bir öğrencinin öğrenme işine katılması, daha önce öğrendiği bilgi ve becerilerini hatırlamasına ve kullanmasına bağlıdır. Öğretmen öğrencilerinin daha önce kazanmış olduğu bilgileri anlamak için çeşitli öğretim tekniklerinden yararlanabilir. Örneğin sorular sorar, açıklamalar yapar, öğrencilerinin tartışmalarına fırsat verir. Öğrenmede ön bilgiler dikkate alınmalıdır. Yapılan bir deneyde, 3 ayrı gruba, aynı harflerden oluşan üç materyal verilmiştir. 1. grubu meydana getiren denekler anlamsız heceler, 2 grup anlamlı ve anlamsız heceler, 3. grup anlamlı hecelerden meydana gelen listeleri okumuşlardır. Uygulama sonunda, üç materyalin öğrenilmesi aynı olmamış, en kolay öğrenilen anlamlı cümlelerin olduğu liste olmuştur. Bu deney, insanların aşina oldukları konuları daha kolay öğrendiklerini göstermektedir. En çok önemli olan kelimeler daha rahat hatırlanmaktadır. Yeni bir bilgi öğrenirken önce bildiklerimizle başlarız Bildiklerimizi yeni öğrendiklerimizi kapsayacak şekilde genişletiriz Yeni öğrendiklerimizi Önceki bildiklerimizle bir araya geldiğinden, belleğimizi güçlendiririz Bellek-Çağrışım ilişkisi

Becerilerin Kazanılmasında UNUTMA Becerilerin Kazanılmasında ÖĞRENME >- UNUTMA >- HATIRLAMA » UNUTMA 20 dakika sonra %42 1 saat sonra %54 Anlamsız kelimelerin oluştuğu liste 9 saat sonra %62 2 gün sonra % 70 Öğrenme sürecinden hemen sonra unutma başlar. Biraz dinledikten sonra hatırlama, ve yine unutma meydana gelmektedir.

UNUTMANIN NEDENLERİ 1- Unutmanın nedenlerinden bir kısmı, kişinin geçmişte belleğinde kalanlarda meydana gelen değişikliklerle ilgilidir. Önceden öğrenilenler, yeni öğrenilenleri, yeni kazanılanlar ise, geçmişte öğrenilenleri etkiler. Bu etkileşim, dört grupta incelenir: -İleri Etkili Pozitif Transfer -İleri Etkili Negatif (ileriye Doğru Ket Vurma) -Geriye Etkili Kolaylaştırma -Geriye Doğru Ket Vurma (Geriye Etkili Engelleme)

+ + Yeni Öğrenilenler Geçmişte Öğrenilenler Geçmişte öğrenilenlerle, yeni bilgiler arasında pozitif bir korelasyon varsa unutma daha az olur, Yeni Öğrenilenler Geçmişte Öğrenilenler + Sonra öğrenilenler, önceki öğrenilenlerin ters yönünde ise, aralarında negatif bir korelasyon varsa, sonradan öğrenilenlerin bir kısmı unutulur.

2- Bazı çağrışımlar hatırlamayı kolaylaştırır, bazıları zorlaştırır. Örneğin, Postaneye atılacak bir mektubun, postanenin önünden geçerken hatırlanması, postane ile mektup arasında kurulan çağrışımı gösterir. Çevre hatırlamayı, büyük ölçüde etkiler. Öğrenme, bir çevre içinde meydana gelir ve çevre öğrenmenin parçası haline gelir. Yeni bir ortamda, öğrenilenler unutulur, eski çevreye girince yeniden hatırlanır. Örnekler: -Öğretmen, öğrenilenlerin parçası olarak algılandığından öğretmen değiştirildiğinde unutmanın hızlanması. -Yurt dışında lisan öğrenen birinin, memleketine gelince unutması, geri gidince yeniden hatırlaması. Eskiden öğrenilen ancak unutulan bilgi ve beceriler yeniden öğrenilirse, öğrenme daha çabuk olur.

Unutmayı önlemek için öğrenilenler tekrar edilmelidir. 3- Öğrenmenin derecesi, unutmayı büyük ölçüde etkiler. Çok iyi düzeyde öğrenilen konuların unutulması zor olmaktadır. Edinilen bilgi ve becerilerin kullanılmaması, unutmanın en önemli nedenlerindendir. Unutmayı önlemek için öğrenilenler tekrar edilmelidir. Öğrenciler, testlerden sonra öğrendiklerinin çoğunu unuturlar.

4-Anlamlı bilgiler, anlamsız olanlara göre daha az unutulmaktadır 4-Anlamlı bilgiler, anlamsız olanlara göre daha az unutulmaktadır. Öğrenilecek konu, öğrenen kişiye anlamlı gelmediği takdirde, öğrenme zor olur. Böyle bir durumda öğrenen ezberleme yöntemini kullanır, bu durum da zorlukla kazanılan bilgi ve becerilerin kısa sürede unutulmasına neden olur. Öğrendikten sonra yapılacak etkinlikler en aza indirildiği oranda hatırlamada başarılı olunur. Bazı araştırmalarda öğrendikten sonra uyumanın, hatırlamayı güçlendirdiği sonucu bulunmuştur.

5- Kişi, herhangi bir öğrenme için istekliyse, daha çok çabalar, dikkat eder. Dikkatini yönelttiği konularda meydana gelen öğrenme sonucu unutma daha az olur. O halde, unutmamak için istekli ve dikkatli olunmalıdır. Hatırda tutmanın ölçülmesi kolaydır. Sınavlardaki sorular hatırda tutmayı ölçer.

BELLEK VE TEKRARLAMA Hatırlamayı güçlendirmek için aşağıda belirtilen aralıklarla tekrar yapmak yararlıdır. Araştırmalar tekrar edilmeyen bilginin büyük bir kısmının bir gün içinde unutulduğunu göstermektedir. Bu nedenle öğrenilen bilgiler 24 saat sonra kısa bir tekrarla gözden geçirilmelidir. Bir hafta ve bir ay sonunda yapılan tekrarlar ile bilgiler uzun süreli belleğe kaydedilmiş olur.

BELLEK EĞİTİMİ Herkes belleğinin daha güçlü olmasını, daha iyi hatırlamayı ister. Bir ders ya da okuma etkinliğinden sonra; -Belli birtakım bilgilerin kaybedilmesi söz konusudur. -Bilgiler korunur, saklanır. -Bilgiler bizden istendiğinde, başkalarına sözlü ya da yazılı olarak aktarılır. Bellek eğitiminde, önce öğrenmeğe niyet etmek gerekir. Öğrenilen konu, zihinde iyice düşünülür, diğer konular ile bağlantılar kurulur. Öğrendiklerimizde çok yönlü bağlar kurmak yararlı olmaktadır. Uygun çalışma yöntem ve tekniklerinin seçimi bilgilerin zihinde kalıcılığını sağlar.

1-Öğrenmeğe istekli olun. BELLEK EĞİTİMİ İÇİN; 1-Öğrenmeğe istekli olun. İstekli olmak, konuya olan dikkati arttırır. Dikkat edilen konular daha iyi öğrenilir ve daha geç unutulur. 2-Öğrendikleriniz ile diğer konular arasında bağlantı kurun. 3-Okuduklarınızı anlamaya özen gösterin, ezberlemeyin. 4-Ara vererek öğrenmeğe çalışın. 5-Öğrendiklerinizi, zihninizde düşünün, mümkünse anlatmağa çalışın. 6-Bilgilerin arasında ilişki ya da anlam bağı kurulabilecek nitelikte tekrarlar yapın. Tanıştığımıza Memnun oldum Ahmet Bey Hoşcakalın Ahmet bey Memnun oldum Bir tanıştırılma olayında isim konusuna dikkat edilip, tekrar edilirse, o ismin unutulma durumu zayıflar.

8- Bilgilerin, bellekte kalıcılığı için, konuları mekanda yerleştirin. 7- Belli bir nesne ya da olayı, zihinde canlandırarak, hayalini kurarak, bir başka kavram ile ilişki kurun. Zihinde canlanan bir görüntü, öğrenmemizde çok etkilidir. Burada bir saha düşünülürken öncekiler artık düşünülmemelidir. 8- Bilgilerin, bellekte kalıcılığı için, konuları mekanda yerleştirin. Örnek: Öğrenmemizde gereken bir konu eğer 4 bölüm ise, Kapıların sırası şaşırtmayacağına göre, öğrenme sırasında da şaşırılmaz.

9- Çalışırken bilgilerin kalıcılığını arttıran yöntemleri kullanın. Örnek: Uzun bir konu okurken, önce bütününü okuyun, sonra her bir bölümü tek tek okuyarak, anafikirlerini bulmaya çalışın, yeniden konunun bütününü okuyup, özetleyin, önemli cümlelerin altını çizin. 10-Öğrendikten sonra dinlenin. İyi öğrenilen, sık tekrar edilen bilgi ve beceriler alışkanlık haline gelir. Alışkanlıklar, hiç bir hatırlama çabasına ve düşünmeye gerek kalmadan yapılan otomatik davranışlardır.

Niyet Dinlenme Uygun Yöntemlere Yer verme Çağrışım Anlama Mekana yerleştirme Zihinde canlandırma Öğrenme Zihinde yoğurma Tekrarlama Bellek Eğitimi

Özet: Bellek geçmiş yaşantıları akılda tutabilme gücüdür.Öğrenme için önce algılama gerçekleşir.Algılanan izlenimler zihinde depolanır.Daha önce görülen nesne ve olaylar sonra görüldüğünde tanıma gerçekleşir.Birden fazla görülen nesne ve olaylar istenildiğinde bellek de yeniden canlandırılır.Bellek duyusal,kısa ve uzun süreli olmak üzere üç çeşittir.Duyusal bellek bilginin kısa süre tutulduğu bilgi deposudur.Kısa süreli bellek duyusal bellek den aktarılan sınırlı miktardaki bilgiyi kısa süreli depoler.Uzun süreli bellekde bilgiye uzun süre anlam verilir. Bilgi işleme modeline göre, zihinde öğrenmenin oluşumu,bellek türleri,bilişsel süreçler,yürütücü süreçler olarak üç bölüm halinde incelenir. Bilişsel süreçler, dikkat,algılama,tekrar,kodlama ve geri getirme davranışlarıdır.Yürütücü süreçler ise,soru sorma,planlama,uygulama,izleme ve kendini test etme davranışları olarak özetlenebilir.

Özet: Bir konu ile ilgili önceden kazanılmış bilgiler varsa,o konunun öğrenilmesi kolay olur.Zihinde bir olayın çağrışım ile birleştiği uyaranlar ne kadar çok ise,bellek bu durumu o kadar iyi saklar.Önceki öğrendiklerimizi yeni öğrendiklerimizle birleştirip,genişlettiğimizde belek o kadar güçlü olur. Öğrenmeden hemen sonra öğrenilen bilgi ve beceriler unutulmaya başlar.Geçmiş de öğrenilenlerin bir kısmı,yeni öğrenmeleri kolaylaştırırken,bir kısmı da zorlaştırır.Çağrışımların unutma üzerinde etkileri vardır.Çok iyi düdeyde öğrenilen bilgi ve beceriler daha geç unutulur.Anlamlı bilgiler,anlamsız olanlara göre daha iyi hatırlanır.Herhangi bir öğrenme için yüksek motivasyonla dikkatle çalışma öğrenme ve hatırlamayı olumlu yönde etkiler. Belleği güçlendiren kuralların uygulanması ile,öğrenilenlerin kalıcılığı artırılmış olur.Bilgi ve becerilerin tekrar edilmesi unutmayı azaltır.

Tartışma Soruları: 1-Psikoloji dersinin konuları ile almış olduğunuz diğer derslerin konuları arasında benzerlik buldunuz mu?Örneklerle tartışınız. 2- Öğrenci,okul,ders, öğretmen sözcüklerini zihninizde nasıl canlandırabilirsiniz? Benzer örneklerle bağlantı kurunuz 3- Öğrendiğiniz bir becerinin yeni bir öğrenme durumunuzu güçleştiren etkisi oldu mu? tartışınız. 4- Belleğinizi güçlendiren davranışları tartışınız.