AFETLERLE İLGİLİ OLAYLARIN SAFHALARI Yrd.Doç.Dr. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Afetlerin Safhaları Nedenleri ve gelişim hızları ne olursa olsun, tüm afet olayları ve ilgili faaliyetler beş ana safhada ele alınırlar: Zarar azaltma, Önceden hazırlık, Kurtarma ve ilk yardım, İyileştirme, Yeniden inşa. Bu aşamalar birbiriyle iç içe geçmiş, birbirini izleyen, bir önceki safhada yapılan çalışmaların bir sonraki safhada yapılacak çalışmaları büyük ölçüde etkilemesi nedeniyle “Afet Yönetim Döngüsü” diye bilinir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Afet Yönetim Döngüsü Afet Yönetimi döngüsel bir süreçtir; süreçteki bir aşamanın bitişi diğerinin başlangıcıdır. Fakat bir sonraki aşamanın başlaması için önceki aşamanın tamamlanması gibi bir zorunluluk yoktur. Çoğu zaman birden çok aşama eş zamanlı olarak faaliyet halinde olabilir. Her bir aşamada doğru zamanda alınan kararlar büyük ölçüde hazırlıklı olmayı, daha iyi bir uyarı sistemini ve sürecini, azaltılmış zarar görebilirliği ve/veya gelecekteki afetlerin önüne geçilebilmesini sağlayacaktır. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Afet Yönetim Döngüsü HAZIRLIK ACİL YARDIM ZARARI AZALTMA (KARŞILIK VERME) ZARARI AZALTMA İYİLEŞTİRME Çağdaş Erkan AKYÜREK

Afetlerin Safhaları Çağdaş Erkan AKYÜREK

Amaç bir afetin sonuçların asgariye indirgemektir. Zarar Azaltma Safhası Amaç bir afetin sonuçların asgariye indirgemektir. Mümkün olduğu durumlarda afet tehlikesinin önlenmesi veya büyük kayıplar doğurmaması için alınması gereken tüm önlemler ve faaliyetlerin yer aldığı safhadır. Pratikte iyileştirme ve yeniden inşa safhasındaki faaliyetlerle birlikte başlar ve başka bir afet yaşanana dek devam eder. Bu safhadaki faaliyetleri çok geniş uygulama alanlarına yayılıp, çeşitli disiplinlerden birçok kurum ve kuruluşun belirli hedefler doğrultusunda ortak çalışmasını gerektirmektedir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Zarar Azaltma Safhası’nda Yer Alan Faaliyetler Afet anında uygulanacak yasal mevzuatın gözden geçirilmesi ve ihtiyaç halinde yeniden düzenlenmesi, Yapı ve deprem, alan kullanım yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa yeniden düzenlenmesi, Afet tehlikesi ve riskinin makro ve mikro ölçekte yeniden belirlenmesi, geliştirilmesi ve tehlike haritalarının hazırlanması, İhtiyaç duyulan bilimsel ve teknik ar-ge faaliyetlerinin planlanması ve uygulanması, Ülke için deprem kayıt şebekeleri ve afet erken uyarı ve kontrol sistemlerinin kurulması, geliştirilmesi Çağdaş Erkan AKYÜREK

Zarar Azaltma Safhası’nda Yer Alan Faaliyetler Afet zararlarının azaltılması konusunda ilgili her kesimi kapsayan geniş kapsamlı eğitim faaliyetlerinin yürütülmesi, Afet zararlarının azaltılması kavramının, kalkınmanın her aşamasına dahil edilmesi ve uygulanmasının sağlanması, Afetlere karşı önleyici ve zarar azaltıcı mühendislik tedbirlerinin geliştirilmesi ve uygulanması… Çağdaş Erkan AKYÜREK

Önceden Hazırlık Safhası Tehlikenin olumsuz etkiler doğurabilecek sonuçlarını, karşı önlemler alarak, zamanında, en uygun şekilde ve en etkili organizasyon ve yöntemlerle ortadan kaldırmak, su safhadaki çalışmaların ana hedefidir. Zarar azaltma safhasında alınan önlemlerle olayların durdurulması veya önlenmesi her zaman mümkün olmadığı için önceden hazırlık safhasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu safhadaki faaliyetler afetin yalnızca alarm süresi içerisinde yapılan kısa süreli faaliyetler olarak görülmemelidir. Kapsadığı koruyucu nitelikteki faaliyetlerle zarar azaltma aşamasındaki faaliyetlerle de iç içe geçmiştir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Önceden Hazırlık Safhası’nda Yer Alan Faaliyetler Merkezi düzeyde afet yönetimi ile ilgili planların hazırlanması ve geliştirilmesi, İl düzeyinde “Kurtarma ve Acil Yardım Planları”nın hazırlanması ve geliştirilmesi, Bu planlarda görev ve sorumluluk verilen personelin eğitim ve tatbikatlarla bilgi düzeyinin geliştirilmesi, Gerektiğinde bölge teçhizat merkezleri kurulması ve kritik malzemelerin stoklanması, Arama – kurtarma faaliyetlerinin örgütlenmesi, geliştirilmesi, eğitimi ve yaygınlaştırılması, Alarm ve erken uyarı sistemlerinin kurulması, işletilmesi ve geliştirilmesi… Çağdaş Erkan AKYÜREK

Kurtarma ve İlk Yardım Safhası Bir afetin oluşunu takip eden ve afetin oluşundan hemen sonra başlayarak, afetin büyüklüğüne bağlı olarak en çok bir – iki ay süren faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerin ana hedefi; mümkün olan en kısa süre içerisinde en fazla sayıda insanı kurtarmak, yaralıların tedavisini sağlamak ve açıkta kalanların hayati ihtiyaçlarını en kısa sürede ve en uygun yöntemlerle karşılamaktır. Bu safhadaki faaliyetler devletin tüm güç ve kaynaklarıyla en hızlı ve etkili yöntemlerle afet bölgesine müdahalesini amaçladığından çok iyi bir koordinasyon süreci gerektirmektedir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Kurtarma ve İlk Yardım Safhası’nda Yer Alan Faaliyetler Haber alma ve ulaşım, İhtiyaçların belirlenmesi, Arama ve kurtarma, İlk yardım, Tedavi, Tahliye, Geçici iskân, Yiyecek, içecek, giyecek, yakacak temini, Güvenlik, Hasar tespiti, Tehlikeli yıkıntıların kaldırılması, Yangınlar, patlamalar, bulaşıcı hastalıklar vbç ikincil afetlerin önlenmesi… Çağdaş Erkan AKYÜREK

İyileştirme Safhası Bu safhadaki faaliyetlerin ana hedefi; afete uğramış toplulukların haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, uzun süreli geçici iskân, ekonomik ve sosyal faaliyetler vb. gibi hayati aktivitelerin asgari düzeyde karşılanabilmesidir. Bazı araştırmalarda, yeniden inşa safhası bu safhaya dahil edilmekte ve bu safhayı afetten etkilenen toplulukların ihtiyaçlarının en az afet öncesindeki veya mümkünse daha ileri bir düzeyde karşılanana kadar devam etmesini öngörmektedir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Yeniden İnşa Safhası Afetten etkilenen veya zarar gören tüm insanî faaliyetlerin öncekinden daha ileri bir düzeyde karşılanabilmesi, esasen yeniden inşa safhasının ana hedefidir. Bu faaliyetler içerisinde yıkılan veya hasar gören tüm yapı ve tesislerin yeniden inşası olduğu gibi, toplumun afet nedeniyle bozulmuş olan ekonomik, sosyal ve psikolojik bütünlüğünün de yeniden sağlanması gibi çok geniş alanlara yayılan faaliyetler de bulunmaktadır. Bu safhanın süresi afetin boyutuna göre değişebilir. Amaç, afetten etkilenen toplulukların gelecekte de benzer olaylarla karşılaşması halinde aynı olumsuz sonuçlara maruz kalmasını engellemektir. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Kaynaklar Özdikmen, Tayfun (2014) Afet ve Acil Durum Yönetimi, Seçkin Yayınevi, Ankara. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Meteorolojik Kaynaklı Doğal Afetler, http://www.mgm.gov.tr/arastirma/dogal-afetler.aspx?s=cigozet, Erişim: 09.10.2014 Ergünay, Oktay (2002) Afete Hazırlık ve Afet Yönetimi, Türkiye Kızılay Genel Müdürlüğü Afet Operasyon Merkezi Introduction to Disaster Management, Virtual University for Small States of the Commonwealth, Course Manual. Çağdaş Erkan AKYÜREK