Yrd.Doç.Dr. Çağdaş Erkan AKYÜREK SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETİMİ Yrd.Doç.Dr. Çağdaş Erkan AKYÜREK

Finans & Finansman Finans; sağlık kurumunun faydalanabileceği para, fon veya sermayedir. Finansman; kurumun ihtiyacı olan bu fonların, kurum için en uygun koşullarda temin edilmesidir. Finans, fon ihtiyacının kendisini; finansman ise, bu ihtiyacın karşılanmasını ifade eder.

Finansal Yönetim Finansal yönetim, yönetim fonksiyonlarının (planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve denetim) finansman ile birlikte yürütülmesidir. İşletme faaliyetlerinin finansmanı için ihtiyaç duyulan kaynakların belirlenmesi, sağlanması ve sağlanan kaynakların yönetimidir.

Sağlık Hizmetleri Finansmanı Paranın sağlık sektöründeki faaliyetleri finanse etmek için harekete geçirilmesi ve kullanılmasıdır. Toplumunun sağlık statüsünün yükseltilmesi ve sağlığın geliştirilmesi amacına ulaşmada araçtır.

Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı Sağlık sektörü ile ilgili makro düzeyde finansman, sektör kapsamında sunulan tüm sağlık hizmetleri ile ilgili harcamaların hangi kaynaklardan (kamu ve/veya özel) ve nasıl karşılanacağı ve bu kaynakların ilgili sağlık yatırımlarına yeterli düzeyde, miktarda, zamanında ve etkili biçimde yönlendirilmelerine ilişkin ilke ve esasları kapsamaktadır.

Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim; mikro düzeyde, sağlık kurumlarının amaçlarına ekonomik, verimli ve etkili bir şekilde ulaşması için finansal planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve denetim fonksiyonlarına ilişkin kuram, ilke, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli olarak uygulanması faaliyetlerinin tümüdür.

Ekonomiklik Girdilerin temini ile ilgili bir kavramdır. Sağlık kurumlarının çıktılarının kalitesinden ödün vermeden girdilerini en uygun fiyatla temin etmeleridir. Sağlık hizmetlerinin kendine has özellikleri “ikinci kalite” anlayışını olanaksız kılmaktadır.

Verimlilik Teknik verimlilik, tahsis verimliliği ve sosyal verimlilik… Teknik verimlilik: Genellikle girdilerle çıktılar arasındaki ilişkiyi ifade eder. En az girdiyle, en çok çıktıyı ya da en çok çıktıyı en az girdi ile elde etmektir. Sağlık kurumunun girdilerinden yararlanma becerisini de gösterir. Kaliteden ödün vermeden sağlık hizmetinin en düşük maliyetle üretilmesidir.

Etkililik Amaçlara ulaşma derecesidir. Ekonomik olarak temin edilen girdilerin, verimli biçimde kullanılmasının ardından, amacına ulaşma düzeyidir. Etkililik sağlık kurumlarının çıktıları ile ilgili bir kavramdır.

Etkililik & Verimlilik Birbiriyle ilgili fakat farklı kavramlardır. Örneğin; benzer özellikleri ve şikâyetleri olan iki hastadan biri A hastanesinde başvurup 4 günde şifa ile taburcu olsun. Diğeri ise B hastanesinden 5 günde şifa ile taburcu olsun. Her iki hastanede amaç olan şifa ile taburcuyu gerçekleştirdiğinden etkilidir. Ancak A hastanesi aynı amaca daha kısa sürede ulaştığı için daha verimlidir.

Sağlık Hizmetleri Finansman Sistemi Nasıl Olmalıdır? Hizmet yoksunluğunu önlemelidir. Hiç kimse, ödeme yapamayacağı için sağlık hizmetinden yoksun kalmamalıdır. Hiç kimse öngörülemeyen bir hastalık ya da kazanın gerektirdiği sağlık harcamalarını karşılarken önemli sorunlar yaşamamalıdır. Etkili kaynak kullanımı ile sağlık hizmeti fiyat enflasyonu önlenmelidir. Mümkün olduğu her koşulda, daha yüksek maliyetli hastane hizmetleri yerine ayakta sağlık hizmetlerine yönelinmelidir.

Sağlık Hizmetleri Finansman Sistemi Nasıl Olmalıdır? Sosyal güvencenin perdeleyeceği düşüncesiyle gereksiz hizmet arzının önüne geçilmelidir. Finansman sistemi; maliyeti yüksek, karmaşık işlemleri gerektirmemeli, olabildiğince yalın ve anlaşılır olmalı, etkili kaynak kullanımına engel olacak gelişi güzel kararlardan kaçınılmalıdır. Toplumun çoğunluğundan kabul görmelidir. Bir finansman sistemi ilgili tüm paydaşlardan kabul görmelidir.

Finansman İşlevleri Gelir toplama, Fon havuzlama ve Hizmet sunuculara ödeme yapmadır.

SAĞLIK HİZMETLERİ FİNANSMANI Kamu Bütçesine Dayalı Sistem Zorunlu Kamu Sigortası Sistemi Özel Sigortacılık Sistemi Hizmet Başı Ödeme Sistemi Tıbbi Tasarruf Hesabı

Kamu Bütçesine Dayalı Sistem (Beveridge Modeli). Sistemin finansmanı ulusal bütçeden karşılanır. Sağlık harcamalarının genel ya da yerel kamu bütçelerinden karşılandığı sistemdir. Yani sistem vergilerle finanse edilmektedir. Vatandaşlar bazı ödemeler (katkı payı gibi) dışında sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak faydalanabilirler. İngiltere, İsveç, Norveç, İrlanda, Finlandiya, İzlanda, Danimarka, İspanya, İtalya

Zorunlu Kamu Sigortası Sistemi (Sosyal Sigorta - Bismarck Modeli) Sosyal sigorta modelidir. Kamu yönetimi ve denetimindeki sigortalara herkesin belli oranda (kazançlarına dayalı olarak) prim ödeyerek sigortalandığı sistemdir. Sistemin finansman kaynağı sigorta primleridir. Çalışan ve işveren katkısı söz konusudur. Devlet düzenleyici konumundadır. Almanya, Avusturya, Belçika, Fransa, İsviçre, Lüksemburg, Hollanda,

Özel Sağlık Sigortası Bireylerin sağlık harcamalarını karşılamak üzere özel sigortalara prim ödediği sistemdir. En büyük avantajı: gelir düzeyi daha yüksek olan kişilerin özel sağlık sigortalarına yönlendirilmesi ile, kısıtlı kamu kaynaklarının dezavantajlı gruplar için daha fazla kullanılmasına olanak yaratmasıdır.

Hizmet Başı Ödeme (Cepten Yapılan Ödemeler) Sağlık hizmetinin alınması sırasında bedelinin peşin ödenmesidir. Hastalık riski için herhangi bir finansal koruma yoktur. Doğrudan ödeme (sosyal güvence dışındaki her şey için ödeme yapılması), kullanıcı katkısı (ödeme kapsamında yer alan hizmetlerin sunumu sırasındaki ödemelerdir) ve informal ödeme (yasal dayanağı olmayan) olarak üç başlık altında toplanmaktadır.

Tıbbi Tasarruf Hesabı Bireylerin gelecekte karşılaşabilecekleri sağlık risklerine karşılık, kendi adlarına açılan hesaplara para yatırdıkları sistemdir. Bu para sadece sağlık harcamaları için kullanılabilmektedir.

Kaynaklar Ağırbaş, İ. (2013) “Sağlık Hizmetleri Yönetimi”, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü Ders Notları. Kavuncubaşı, Ş.; Yıldırım, S. (2010) “Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi”, Siyasal Kitabevi. Tengilimoğlu, D.; Işık, O.; Akbolat, M. (2015) “Sağlık İşletmeleri Yönetimi”, Nobel Yayıncılık.