Yusuf Yılmaz, Ahmet Oral Sarıoğlu ve Mehmet Sönmez DİYAMANYETİK METALLER İÇEREN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜĞE SAHİP BAZI YENİ FTALOSİYANİNLER Yusuf Yılmaz, Ahmet Oral Sarıoğlu ve Mehmet Sönmez Gaziantep Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü, 27310 Gaziantep, Türkiye aoralsarioglu@gmail.com Ftalosiyaninler ilk defa 1,2-disiyanobenzamidin özelliklerinin incelenmesi sırasında tesadüfen 1907 yılında sentezlenmiştir [1]. Linstead 1930 yılında bir çok ftalosiyanin sentezlemiş ve bunların X-ray analizleri daha sonra Robertson tarafından yapılmıştır. Son yıllarda, MPc komplekslerinin uygulamaları fotodinamik terapide (PDT) foto algılayıcı, fotokopi makinelerinde foto iletken ajan ve elektrokatalizör gibi alanlara genişlemiştir. Ftalosiyaninlerin (Pcs) kullanım alanlarından en önemlisi, özellikle fotodinamik terapide (PDT), onkolojide foto algılayıcı olarak kullanılmalarıdır [2-5]. Etkili fotosensitizasyon için yüksek triplet basamağı kuantum verimleri ve uzun triplet ömürleri gerekmektedir. Bu kriterler ftalosiyanin mokrohalkasına çinko, alüminyum ve silisyum gibi diamanyetik metallerin bağlanması ile sağlanabilir. Bu yüzden bu çalışmada diamanyetik merkez metal iyonları içiren metalli ftalosiyanin komplekslerinin fotofiziksel ve fotokimyasal özellikleri üzerinde durulmaktadır. Bu parametrelere ftalosiyanin halkasına bağlı sübstitüentlerin etkileri de oldukça fazladır [6]. 1 bileşiği literatür [7] verilerine göre sentezlenmiştir. 2 bileşiği 3,3-dimetil allilbromür ile 1 bileşiğinin, aseton/ asetonitril (2:1) ortamında 20 saat süren reaksiyonu ile sentezlenmiştir. 2 bileşiğinin diyamanyetik metal tuzları (MgCl2, ZnCl2, Pt(CH3COO)2) ile n-amilaolkol içerisinde DBU varlığında N2 atmosferinde, 15 saat süren reaksiyonundan (Metalsiz ftalosiyanin için yalnızca n-amilalkol ve DBU kullanılmıştır.) yüksek çözünürlüğe sahip ftalosiyaninler sentezlenmiştir. Sentezlenen ftalosiyanin türevlerinin fotofiziksel ve fotokimyasal ölçümleri yapılarak PDT için uygunlukları incelenecektir. Sentezlenen ftalosiyaninlerin UV spektrumları kloroformda yaklaşık 1.8x10-5 M konsantrasyonda alınmıştır. Ftalosiyaninler için karakteristik Q bandının metalsiz ftalosiyaninde ikiye yarıldığı diğer ftalosiyaninler ise de tek bir pik olarak çıktığı görülmektedir. Sentezlenen bileşiklerin MALDI TOF MS spektrumlarında görülen meleküler iyon piklerinden bazı bileşiklerde çözücüden kaynaklanan kısmi olarak trans esterfikasyon gerçekleştiği görülmektedir. (m/z: H2Pc için; 1587.01 [M]+, MgPc için; 1551.14 [M-H]+, ZnPc için; 1371.17 [M+H]+, PtPc için; 1501.74 [M+H]+.) önerilen yapıları desteklemektedir. Sonuç olarak, yüksek çözünürlüğe sahip, diyamanyetik metaller içeren yeni ftalosiyanin türevleri sentezlenerek yapıları IR, UV ve MALDI TOF MS spektroskopik teknikleri kullanılarak karakterize edilmiştir. Devam eden çalışmamızın bir sonraki bölümünde sentezlenen ftalosiyaninlerin fotolüminesans özellikleri incelenerek sonuçlar PDT için değerlendirilecektir. Bileşiklerin IR spektrumları ATR tekniği ile alınmış olup önerilen yapıyı destekleyen tüm gerilme titreşim bantları spektrumda görülmektedir. NH,ѵ(cm-1) CHarom. ѵ(cm-1) CH alif. ѵ(cm-1) CN, ѵ(cm-1) CO, ѵ(cm-1) Dinitril (2) - 3005 2916 2235 1730 H2Pc 3291 3024 2853 MgPC 2993 2858 1732 ZnPc 3033 2851 PtPc 3003 KAYNAKLAR [1] A. BRAUN, J. Tcherniac, Ber. Deutsch. Chem. Ges., 40, (1907), 2709-2714. [2] C.M. ALLEN, W.M. SHARMAN, J.E. VAN LIER, J. Porphyrins Phthalocyan. 5 (2001) 161. [3] I. ROSENTHAL, Photochem. Photobiol. 53 (1991) 859. [4] J.D. SPIKES, Photochem. Photobiol. B: Biol. 6 (1990) 259. [5] J.D. SPIKES, Photochem. Photobiol. 43 (1986) 691. [6] T. NYOKONG, Coordination Chemistry Reviews 251, (2007), 1707–1722. [7] Y. YILMAZ, M. K. ŞENER, İ. ERDEN, U. AVCIATA. Polyhedron, 28, 3419 (2009).