Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planlaması Mevcut Durum, Planlama Çalışmaları ve Projeksiyonlar Prof. Dr. Sezai Göksu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık.

... konulu sunumlar: "Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planlaması Mevcut Durum, Planlama Çalışmaları ve Projeksiyonlar Prof. Dr. Sezai Göksu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık."— Sunum transkripti:

1 Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsis Planlaması Mevcut Durum, Planlama Çalışmaları ve Projeksiyonlar Prof. Dr. Sezai Göksu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

2 Mevcut Durum Analizi

3 Seyhan Havzası’nın Coğrafi Konumu Türkiye, hidrolojik çalışmalar için 25 ana akarsu havzasına ayrılmıştır. Bunlardan Seyhan havzası, Seyhan nehri boyunca Sivas’tan Doğu Akdeniz’e doğru uzanan 2.213.415 ha‘lık bir alana yayılmıştır. Seyhan nehri, Türkiye'nin Akdeniz'e dökülen ırmaklarından birisidir. Uzunluğu 560 km olan nehrin iki önemli kolu vardır; uzun olanı, Kayseri-Pınarbaşı ilçesinden, 1500 metre yükseklikteki Uzun Yayla'dan doğan Zamantı suyudur ve Kayseri'nin Pınarbaşı, Tomarza, Develi, ve Yahyalı ilçelerinden geçer. Havza alanı ise 20.600 km²'dir. İki önemli kolu vardır: uzun olanı, Kayseri-Pınarbaşı ilçesinden, 1500 metre yükseklikteki Uzun Yayla'dan doğan Zamantı suyudur ve Kayseri'nin Pınarbaşı, Tomarza, Develi, ve Yahyalı ilçelerinden geçer. Orta Toroslar'ın (Tahtalı Dağları) uzanış doğrultusunda akan bu su, Çukurova'ya inmeden önce Adana'nın 80 km kuzeyinde Aladağ ilçesinin Akinek Dağı yamaçlarında diğer önemli kolu olan Göksu ile birleşir. Adana Büyükşehir Belediyesi (İl Bütünü) sınırları içerisinde Seyhan ve Yüreğir ilçelerinin sınırlarını çizen Seyhan nehri Çukurova'nın en batı kesiminde, Adana-İçel sınırında Deli Burnu'nda Akdeniz'e dökülür.SeyhanYüreğirİçelDeli BurnuAkdeniz

4 Seyhan Havzası’nda İdari Birimler Adana İli’nin toplam 15 ilçesinden havza içerisinde yer alan 13 ilçesi arasında Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam, Karaisalı, Karataş, Pozantı, Tufanbeyli, Aladağ, Feke, İmamoğlu, Kozan ve Saimbeyli bulunmaktadır. Ayrıca, Adana İli’nin havza alanına giren toplam köy (2013 yılından bu yana mahalle) sayısı 226’dır. Adana İli’nin toplam alanı 1.412.500 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 2.165.595 kişidir. Adana İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 1.003.479, 44 hektar, nüfusu ise 1.846.646 kişidir. Adana İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %45,34’ü iken toplam havza içerisindeki nüfus payı %92,65’tir. Kayseri İli’nin toplam 16 ilçesinden havza içerisinde yer alan 7 ilçesi arasında Bünyan, Develi, Pınarbaşı, Sarız, Talas, Tomarza ve Yahyalı bulunmaktadır. Ayrıca, Kayseri İli’nin havza alanına giren toplam köy (2013 yılından bu yana mahalle) sayısı 209’dur. Kayseri İli’nin toplam alanı 1.717.000 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 1.322.376 kişidir. Kayseri İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 854.893,68 hektar, nüfusu ise 85.351 kişidir. Kayseri İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %38,62’si olup, toplam havza içerisindeki nüfus payı %4,28’dir.

5 Niğde İli’nin toplam 6 ilçesinden havza içerisinde yer alan 2 ilçesi arasında Çamardı ve Ulukışla bulunmaktadır. Ayrıca, Niğde İli’nin havza alanına giren toplam köy sayısı 45’dir. Niğde İli’nin toplam alanı 731.200 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 343.898 kişidir. Niğde İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 222.827,30 hektar, nüfusu ise 32.085 kişidir. Niğde İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %10,07’si olup, toplam havza içerisindeki nüfus payı %1,60’dır. Mersin İli’nin toplam 13 ilçesinden havza içerisinde yer alan 1 ilçesi Tarsus’tur. Ayrıca, Mersin İli’nin havza alanına giren toplam köy (2013 yılından bu yana mahalle) sayısı 45’dir. Mersin İli’nin toplam alanı 1.562.000 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 1.727.255 kişidir. Mersin İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 83.786,49 hektar, nüfusu ise 26.979 kişidir. Mersin İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %3,79’u olup, toplam havza içerisindeki nüfus payı %1,35’dir. Sivas İli’nin toplam 17 ilçesinden havza içerisinde yer alan 2 ilçesi arasında Şarkışla ve Altınyayla bulunmaktadır. Ayrıca, Sivas İli’nin havza alanına giren toplam köy sayısı 8’dir. Sivas İli’nin toplam alanı 2.848.800 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 623.116 kişidir. Sivas İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 29.240,21 hektar, nüfusu ise 1.149 kişidir. Sivas İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %1,32’si olup, toplam havza içerisindeki nüfus payı %0,05’dir. Kahramanmaraş İli’nin toplam 11 ilçesinden havza içerisinde yer alan 1 ilçesi Göksun’dur. Ayrıca, Kahramanmaraş İli’nin havza alanına giren toplam köy (2013 yılından bu yana mahalle) sayısı 9’dur. Kahramanmaraş İli’nin toplam alanı 1.452.500 hektar, 2014 yılı nüfusu ise 1.089.038 kişidir. Kahramanmaraş İli’nin Seyhan havzasına giren alanı 19.187, 70 hektar, nüfusu ise 1.471 kişidir. Kahramanmaraş İli’nin Seyhan havzası içerisinde kapladığı alan toplam havza alanının %0,87’si olup, toplam havza içerisindeki nüfus payı %0,07’dir.

6 Seyhan Havzası’nın Güncel Nüfus Bilgileri

7

8

9

10

11 Seyhan Havzası Nüfus Bilgileri Özet Tablo (2014 ADNKS) YerleşmeNüfus (2014 ADNKS) KentKırToplam Adana1.764.06882.5781.846.646 Kayseri31.61053.74185.351 Niğde16.66715.41832.085 İçel8.99217.98726.979 Sivas1.149 Kahramanmaraş1.471 TOPLAM1.821.337172.3441.993.681

12 Üst Ölçekli Planlama Çalışmaları Havzayı ilgilendiren üç adet üst ölçekli plan bulunmaktadır; bunlar, sırasıyla, 1) Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, 2) Yozgat-Sivas-Kayseri Planlama Bölgesi 1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, ve 3) Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Aksaray Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı

13

14

15

16 Seyhan Havzası’nda Onaylı Üst Ölçekli Planlar Mersin-Adana Planlama Bölgesi 1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni Planı'nın 2025 yılı hedefli havza nüfus tahmini, alt-sınır olarak 2 989 000 ile üst-sınır olarak 3 765 000 kişidir

17

18

19

20 Yozgat-Sivas-Kayseri Planlama Bölgesi 1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni Planı'nın 2040 yılı hedefli havza nüfus tahmini 71 000 kişidir.

21

22

23

24 Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Aksaray Planlama Bölgesi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı'nın 2025 yılı hedefli havza nüfus tahmini, 173.500 kişidir. Özetle, havzanın, üst ölçekli planlara göre gelecekteki plan nüfusu, 3.000.000 – 4.000.000 kişi arasında değişmektedir.

25 SEYHAN HAVZASI GÖÇ İSTATİSTİKLERİ

26

27 Seyhan Havzası Nüfus Durumu İle İlgili Genel Bir Değerlendirme Seyhan havzasının neredeyse %90'ında gözlenen nüfuslar incelendiğinde, havzadaki çoğu yerleşmenin en geride kimisi 1985 yılından bu yana, en yakında ise kimisi 2007 yılından bu yana sürekli olarak nüfus kaybettiği, yani yerleşme nüfuslarında sürekli bir azalma söz konusu olduğu görülmektedir. Havzanın sürekli ama sınırlı ölçüde nüfus artışı içinde olan tek bölgesi Adana merkez kent (Seyhan, Yüreğir, Sarıçam, Çukurova ve Karaisalı) diye adlandırabileceğimiz kısmıdır. Başka bir deyişle, Havza nüfusu sınırlı bir coğrafi alanda yoğunlaşmış, havza nüfusunun %94'ü merkez kente yığılmış durumdadır. Bu da, görece, havzanın çok büyük bir bölümünün nüfus baskısı altında olmadığı anlamına gelmektedir. Muhtemelen aynı gerçeklik Kayseri için de geçerlidir, çünkü örneğin Pınarbaşı 2007 yılından beridir sürekli olarak nüfus kaybediyor, muhtemelen Kayseri merkez kent bu göçü alıyordur. Kırda yaşam koşulları kötüleştikçe, nüfusun en yakın metropol merkezine göç etmesi ve kırın boşalması kaçınılmaz bir sonuçtur.

28

29 Seyhan Havzası Sektörel Su Tahsisi Planlaması İçin Nüfus Projeksiyonları

30 Planlama disiplininde kullanılan nüfus projeksiyon yöntemleri literatürde iki grup altında sınıflandırılmaktadır; bunlardan birincisi extrapolasyon nüfus projeksiyon yöntemi, ikincisi ise kuşak bileşenleri nüfus projeksiyon yöntemidir. Bu çalışmada, TUİK veri tabanında Büyükşehir statüsündeki İllerin İlçe altı birimlerinde yaş grupları temelinde bilgi yer almadığından extrapolasyon nüfus projeksiyon yöntemi uygulanmıştır. Extrapolasyon yönteminin kullanımında, bir yerleşmenin belli bir zaman döneminde gözlemlenmiş olan nüfus değerlerinin matematiksel bir fonksiyon ile tanımlanabilir olduğu varsayımına dayanmaktadır. Burada en kritik nokta yerleşmeye ait geçmişe yönelik nüfus gelişimini en iyi yansıtan matematiksel formun seçimidir. Seyhan havzası için yapılan nüfus çalışmaları iki bölümden oluşmaktadır; ilk olarak havza içerisinde yer alan yerleşmelerin geçmişten bu yana sayım yılları itibariyle nüfus değerlerini TUİK veri tabanından alarak gözlenen nüfus çizelgeleri elde edilmiştir, ikinci olarak SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) ortamında 11 ayrı teknikle yerleşmelerin nüfus projeksiyonları yapılmıştır. Bununla birlikte yerleşmelerin havza içerisindeki sahip oldukları nüfus paylarını sabit tutarak TUIK projeksiyonu yorumlanmış, Azalan Hızlı Artış Yöntemi üzerinde çalışılmış ve nihayet su tahsisi çalışmalarında sıklıkla kullanılan İller Bankası Nüfus Projeksiyon Yöntemi uygulanmıştır.

31

32

33

34

35

36

37

38 TUIK ARAŞTIRMASINA GÖRE VE BUGÜNKÜ ORANLARA GÖRE 2023 YILI NÜFUS TAHMİNLERİ 2014 İL NÜFUSU2014 HAVZA NÜFUSUGÜNCEL HAVZA İÇİ ORAN 2023 İL NÜFUS TAHMİNİ (TUIK)2023 HAVZA NÜFUSU ADANA2165595184664692,6521538551995546 KAYSERİ1322376853514,28140781460254 NİĞDE348898320851,64127586604 MERSİN1727255269791,35173881123473 SİVAS62311611490,05497388248 KAHRAMANMARAŞ108903814710,071324693927 TOPLAM7276278199368110075353192087052 Kaynak: http://tasam.org/Files/Icerik/File/2023_%C4%B0l_%C4%B0l_T%C3%BCrkiye_N%C3%BCfusu_Projeksiyonu_-_T%C3%9C%C4%B0K.pdf_b859cb66-68c2-4337-b973-9e7ce2e84867.pdf

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49 SPSS ortamında yapılan çalışma, 11 ayrı tekniğin sonuçlarının esas itibariyle düşük sonuçlar veren ve yüksek sonuçlar veren olmak üzere homojen iki büyük gruba bölündüğünü ortaya koymuştur. Sonuçları düşük veren grubu en iyi temsil eden tekniğin doğrusal olduğu, sonuçları yüksek veren grubu en iyi temsil eden tekniğin ise S curve olduğu kabul edilmiştir. Azalan hızlı artış yöntemi ile İller Bankası yönteminin çalışılması neticesinde her iki yöntemin de hızlı kentleşme dönemlerinde nüfusun sürekli olarak artış gösterdiği bir durumda icat edilmiş olduklarından ötürü havzanın bugünkü nüfus gelişim yapısına uymadıkları, havzanın çok büyük bir bölümünde nüfusun sürekli olarak azaldığı bir ortamda ilgili yöntemlerin anlamlı sonuçlar vermedikleri gözlenmiştir. Netice itibariyle, bu çalışmada su tahsislerini tek bir projeksiyon sonuçlarını esas alarak önermek yerine, düşük ve yüksek seçeneklerini iyi temsil ettiği düşünülen doğrusal ve S curve tekniklerini kullanarak alternatifli bir tahsis kestiriminde bulunmanın daha doğru bir yaklaşım olacağı söylenebilir.