HASTANE İSTATİSTİKLERİ (11) Epidemiyoloji Dersi (EBE 211-AHE 307) Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 2017-2018 Güz

İSTATİSTİK İSTATİSTİK; Bir konuyu incelemek amacıyla konuya ilişkin verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve yorumlanması için kullanılan sayısal tekniklerin bütünü, Bilim dalı, İstatistiğin tıp ve diğer sağlık olaylarında kullanımı BİYOİSTATİSTİK, BİYOİSTATİSTİĞİN KULLANIMI; Toplumsal değişimlerin incelenmesi, Koruyucu sağlık hizmetleri, Bilimsel çalışmalar, Hizmet planlaması, Tanı ve tedavi işlemleri, Hizmet göstergelerinin belirlenmesi,

VERİ VE ÖZELLİKLERİ İstatistiksel işlem amacıyla toplanan her türlü ölçüm, bilgi, belge ve diğer nesneler veridir. Verinin Özellikleri: Doğruluk, Yararlılık, Yeterlilik, Güvenebilirlik, Kullanılabilirlik,

VERİ KAYNAKLARI 1. Hasta Dosyaları; Sosyo-ekonomik kültürel özellikler, Bireysel ve aile öyküleri, Yakınmalar, Fizik muayene bulguları, Laboratuar incelemeleri ve sonuçları, Konulan tanı, Hastalık seyri, Yapılan tedavi (ilaç), Yapılan ameliyat. 2. Hastalık İndeksi Hastalara konulan her tanı,özel bir KAYIT FORMU’ na işlenir, Bu forma hastanın sosyal bilgileri de yazılabilir, Dosyaya başvurmadan bazı değerlendirmeler yapılabilir, 3. Ameliyat İndeksi Yapılan her ameliyat özel bir kayıt formuna işlenir, Sosyal bilgilerde bulunabilir, Dosyaya başvurmadan ameliyatlar konusunda bazı değerlendirmeler yapılabilir,

VERİ KAYNAKLARI 4. Günlük Sayım Formu İki sayım saati arasında hastanede bulunanların giren ve çıkanların işlendiği form, Servislere göre yatan ve çıkan hastalar, Yatılan gün sayısı, Taburcu şekilleri yazılabilir, Ortalama kalış gün sayısı, Yatak işgal yüzdesi, Yatan, ölen ve çıkan hasta sayısı, 5. İdari kayıtlar, özel kayıtlar; Hastanenin toplam ve servislere göre yatak kapasiteleri, Çalışan doktor, hemşire, diğer personel türü ve sayısı, Malzeme araç gereç sayı ve çeşitleri, Çamaşırhane çalışmaları, Ambulans servisi çalışmaları,

HASTANE İSTATİSTİKLERİ 1. KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Ölüm Hızları Kaba Ölüm Hızı (KÖH), Net Ölüm Hızı (NÖH), Anne Ölüm Hızı (AÖH), Bebek Ölüm Hızı (BÖH), Ameliyat Sonrası Ölüm Hızı (ASÖH), Anestezi Ölüm Hızı (ANÖH), Enfeksiyon Hızları Kaba Enfeksiyon Hızı (KEH), Net Enfeksiyon Hızı (NEH), Ameliyat Sonrası Enfeksiyon Hızı (ASEH), Gereksiz Ameliyat Hızı Sezeryan Hızı Otopsi Hızı Doluluk Ölçütleri • Ortalama Hasta Kalış Gün Sayısı (OHKGS) • Klinikte Yatan Ortalama Hasta Sayısı ( KYOHS) • Yatak İşgal Oranı (YİO) • Devir Aralığı (DA)

HASTANE İSTATİSTİKLERİ 2. POLİKLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ 1. Branşlara göre muayene edilen hasta sayısı, 2. Yaşa göre muayene edilen hasta sayısı, 3. Cinsiyete göre muayene edilen hasta sayısı, 4. Ücret ödeme ya da sosyal güvence durumuna göre muayene edilen hasta sayısı, 5. Hekim ve hemşire başına düşen hasta sayısı,

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Kaba Ölüm Hızı Genel ya da yetişkin, çocuk ve servislere göre ayrı ayrı hesaplanabilir, Hastanede doğup ölen bebekler hıza dahil edilmezler,bunlar için ayrıca hastane bebek ölüm hızı hesaplanır, Klinikte ölen tüm hastaları içerdiğinden hastanenin hasta bakım kalitesini gösteren iyi bir ölçüt değil, Kaba ölüm hızı %3-4’un altında olmalı, KOH = Klinikte Ölen Toplam Hasta Sayısı X100 Taburcu Edilen + Ölen Toplamı KOH= 80/4000 X 100 = 8000/4000 = %2

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Net Ölüm Hızı Kliniğe yattıktan sonra 48 saat içinde ölenler dikkate alınmaz, Net ölüm hızı %2.5 -3’u geçmemeli, NOH= Klinikte 48 Saatten Sonra Ölen Toplam Hasta Sayısı X100 Ölen + Taburcu Edilen Hasta Sayısı (48 Saatten Sonra Ölen) NOH= 70 / 3990 X 100 = %1.8

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Anne Ölüm Hızı Gebelik, düşük ve doğum nedeniyle oluşan tüm ölümler, Anne Ölüm Hızı %o2.5’’ ten fazla olmamalı, AOH = Gebeliğe Bağlı Nedenden Ölen Toplam Kadın Sayısı X100 Ölen + Taburcu Edilen Obstetrik Hasta Sayısı AOH= 3 / 5318 X 100 = %o o5

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Hastane Bebek Ölüm Hızı Hastanede doğup ölen bebekler arasında hesaplanır, Ölü doğumlar ve dışarıdan gelen bebekler hesaba katılmaz, HBOH %2’den fazla olmamalıdır, HBOH = Hastanede Doğup Ölen Bebekler ______________ x 100 Hastanede Doğup Ölen + Doğup Taburcu Edilen Bebekler HBOH = 18 / 6000 X 100 = %o3

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Ameliyat Sonrası Ölüm Hızı Ameliyat edildikten sonra ilk 10 gün içinde ölenler, Hasta bakım kalitesini gösteren temel ölçütlerden, Bu hız %1’den az olmalı, ASOH = Ameliyattan Sonra İlk 10 Gün İçinde Ölen Hasta x 100 Toplam Ameliyat ASOH = 83/7812 X 100 =%1.0

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Anestezi Ölüm Hızı Anesteziye bağlı ölümler (anestezik maddelerden), Hasta bakım ve anestezi olanaklarının kalitesini gösteren temel ölçütlerden biri, AÖH 1/5000 ameliyatın üstüne çıkmamalı, ANOH = Anesteziye Bağlı Toplam Ölüm Sayısı x 10 000 Toplam Ameliyat Sayısı ANOH = 6 / 8000X 10 000= 60000/8000= %007

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Kaba Enfeksiyon Hızı Hastanede görülen toplam enfeksiyon sayısı (hastaneye ait ya da ait olmayan) Enfeksiyonların hastaneden alınıp alınmadığı incelenmeli(hastaneye yattıktan 48 saat sonra ateş yükselmesi), Doğumdan sonra ilk 24 saatte görülen 38 derece dolaylarındaki ateş yükselmesi hesaba katılmamalı, Hasta bakım kalitesini göstermesi bakımından net enfeksiyon hızı daha iyi bir ölçüt, KEH’ nın ameliyat ve doğumlarda %1-2’ yi geçmemesi beklenir, KEH= Hastanede Görülen Toplam Enfeksiyon Sayısı X 100 Ölen ve Taburcu Edilen Toplam Hasta Sayısı KEH= (190/13615) x 100= 19000/13615= %1.4

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Net Enfeksiyon Hızı Yalnızca hastaneden alındığı kanıtlanan enfeksiyonlar için hesaplanır(Hastaneye yattıktan 48 saat sonraki enfeksiyonlar), Hastane enfeksiyonu hastanede kalış süresini uzatır, Hastane enfeksiyonu gereksiz masrafı artırır, Hasta bakım kalitesinin önemli bir ölçütüdür, NEH % 1’i geçmemesi beklenir, NEH = Hastaneden Alındığı Kanıtlanan Enfeksiyon Sayısı X 100 Ölen ve Taburcu Edilen Toplam Hasta Sayısı NEH = (83 / 13615) X 100 = % 06

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Ameliyat Sonrası Enfeksiyon Hızı Temiz cerrahi vakalarda görülen enfeksiyon sayıları, Hasta bakım kalitesinin önemli ölçütü, ASEH % 1-2’yi geçmemesi beklenenir, ASEH= Temiz Cerrahi Vakalarda Görülen Enfeksiyon Sayısı X100 Toplam Ameliyat Sayısı ASEH = (13 / 3615) X100 = 1300 / 3165 = % 04

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Gereksiz Ameliyat Hızı Hasta bakım kalitesini gösteren en önemli ölçütlerden, Gereksiz ameliyatların çokluğu, tanıların bilimsel temele dayanmadığını gösterir ve %4’ü geçmemelidir, GAH=Patolojik Muayene Sonucu Normal Bulunan Preparat Sayısı X 100 Toplam Ameliyat Sayısı GAH= (112 / 3615) X 100 = %3.0

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Sezeryan Hızı Hasta bakım kalitesini gösteren en önemli ölçütlerden, Gereksiz sezeryanların çokluğu, jiekolojik tanıların bilimsel temele dayanmadığını gösterir, %3 ya da 4’ü geçmemelidir, Ülkemizde %47’dir, Gereksiz sezeryanların migren ve başka komplikasyonları vardır, SH=Belirli Bir Sürede Yapılan Sezeryan Sayısı/Toplam Doğum SayısıX100 SH= (83/3615) X 100 = %2,3

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Otopsi Hızı Hastanede ölen hastaların kaçına otopsi yapıldığını gösterir, Hasta bakım kalitesini gösterir, Hastaneye getirilirken ölenler, acil servis ya da poliklinikte ölenler, ölü doğumlar ve adli olaylar nedeniyle yapılan otopsiler kapsam dışıdır, Otopsi hızının %25’den az olmaması beklenir, OH = Klinikte Ölen Hastalara Yapılan Otopsi Sayısı x 100 Toplam Ölen Sayısı OH = (2 / 80) X 100 = %2.5

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Ortalama Hasta Kalış Gün Sayısı (Doluluk Ölçütü) Ölen + Taburcu edilen tüm hastaların hastanede kalış gün sayıları toplamı /Ölen + Taburcu edilen tüm hasta sayısı, Hastaların hastanede ortalama kaç gün kaldığını gösterir, Genel amaçlı hastanelerde her servis, her hastalık için hesaplanırsa daha iyi olur, OHKGS = Hastaların Kalış Gün Sayıları Toplamı Ölen ve Taburcu Olan Toplam Hasta Sayısı OHKGS = 87768 / 3816= 23 Gün

Klinikte her gün ortalama kaç hasta bulunduğunu gösteren bir ölçüt, KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Klinikte Ortalama Yatan Hasta Sayısı (Doluluk Ölçütü) Klinikte her gün ortalama kaç hasta bulunduğunu gösteren bir ölçüt, Yeni doğan bebekler dikkate alınmaz, Klinikte Yatan Hastalara Verilen Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı KYOHS =______________________________ Aynı Süredeki Toplam Gün Sayısı KYOHS = 3540 = 118 30

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Yatak İşgal Oranı (Doluluk Ölçütü) Hastane yataklarının ne ölçüde kullanıldığını gösterir, Yatak sayısının azaltılması ya da çoğaltılmasına karar vermede oldukça önemli bir ölçüttür, % 80-85 dolayı normal, Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı; Hastane Mevcut Yatak SayısıXGün Sayısı (MHBGS=600) 200X30=6000 Yatan Hastalara Verilen Toplam YİO = Hasta Bakım Gün Sayısı (Yeni doğan hariç) X 100 Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı YİO =( 35400 / 36500) X 100 = %96.9

KLİNİK ÇALIŞMA ÖLÇÜTLERİ Devir Aralığı (Doluluk Ölçütü) İki işgal arasında bir yatağın ortalama kaç gün boş kaldığını gösteren bir ölçüt, Kullanılmayan Toplam Hasta Bakım = Maksimum Hasta Bakım Gün Sayısı - Yatan Hastalara Verilen Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı Gün Sayısı DA = Kullanılmayan Toplam Hasta Bakım Gün Sayısı Ölen ve Taburcu Edilen Hasta Sayısı DA = 680 / 318 = 2.1 Gün

DEĞERLENDİRME SORULARI Hastane çalışmalarının değerlendirilmesinde kullanılan “Veri Kaynakları”nın adlarını yazınız. Hastane çalışmalarının değerlendirilmesinde hesaplanan “Ölüm Hızları”nın adlarını yazınız. Hastane enfeksiyonlarını değerlendirmek için hesaplanan “Enfeksiyon Hızları” nelerdir? Yazınız. Hastane çalışmalarının değerlendirilmesinde hesaplanan “Doluluk Ölçütlerinin” adlarını yazınız. İki yüz yataklı bir hastanenin “Ortalama Hasta Kalış Gün Sayısı” 18’dir. Bu değerin ne anlama geldiğini açıklayınız. İki yüz yataklı bir hastanenin “Klinikte Yatan Ortalama Hasta Sayısı”, günlük183 bulunmuştur. Bu değerin ne anlama geldiğini açıklayınız. İki yüz yataklı bir hastanenin “Yatak İşgal Oranı”, % 95,3 bulunmuştur. Bu değerin ne anlama geldiğini açıklayınız. İki yüz yataklı bir hastanenin “Devir Aralığı”, 4 bulunmuştur. Bu değerin ne anlama geldiğini açıklayınız.

KAYNAKLAR Sümbüloğlu, K., (1990). “Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler” Hatiboğlu Yayınları: 59, Yüksek Öğretim Dizisi: 13. 3. Baskı, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü(2009). “Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008”.Ankara:Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.Yayın No:NEE-HÜ.09.01.ISBN 978-975-491-274- 6

TEŞEKKÜRLER